check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 6-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, von Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega und Martine Ostorero

Zitation: SDS VD D 1 6-1

Lizenz: CC BY-NC-SA

Extrait du procès de sorcellerie intenté contre Pierre Antoine, d’Estavayer

1449 November 3 – 4. Château d’Ouchy

Pierre Antoine, d’Estavayer, est jugé pour crime de sorcellerie au cours d’un procès qui se déroule aux mois d’octobre et novembre de 1449, instruit par l’inquisiteur dominicain Henri Chouvet et le chanoine de Lausanne Antoine Gappet, au château d’Ouchy. Le 3 novembre, l’accusé passe aux aveux et dénonce vingt-et-une personnes (17 hommes et 4 femmes), dont six déjà condamnées. Le lendemain, il poursuit ses aveux et dénonce sept personnes (4 hommes et 3 femmes). Ce même jour, Pierre Antoine demande à l’official de Lausanne Jean André que sa confession soit lue en présence de Léopard de Bosco, vicaire épiscopal, et Pierre de Crostel, procureur de la foi.

Les procès de Jaquet Durier (SDS-VD-D_1-2-1 : ACV, Ac 29, p. 5–28), de Catherine Quicquat (SDS VD D 1 3-1 : ACV, Ac 29, p. 29–43), de Pierre Munier (SDS VD D 1 4-1 : ACV, Ac 29, p. 44–55), de Pierre Chavaz (SDS VD D 1 5-1 : ACV, Ac 29, p. 56–71) et de Pierre Antoine (SDS VD D 1 6-1 : ACV, Ac 29, p. 104–119) ont été intentés entre 1448 et 1449. Ils sont les témoins d’une vaste chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique et dans le Nord vaudois au milieu du XVe siècle.

L’extrait du procès de Pierre Antoine occupe les pages 104 à 119 du registre Ac 29. Il a été placé après les procès de Pierre dou Chanoz et Jaquette Pelorinaz, chronologiquement postérieurs, car il a été daté par erreur de 1459 par une main moderne. Le document a été consigné dans un cahier qui compte six folios, auquel on a ajouté un grand folio qui sert de couverture dorsale et qui contient aussi l’intitulé du document (p. 104). Les pages 114–119 sont restées blanches, mais la page 117 contient l’annotation « processus fidei ».

Le document est une copie des aveux livrés par Pierre Antoine le 3 et 4 novembre, extraite de son procès original, qui n’a pas été conservé. La copie est levée par les notaires Claude de Pont et [Antoine] Girod, qui authentifient l’exemplaire à l’aide de leur signet.

Editionstext

[Registraturvermerk am linken Rand von Hand des 20. Jh.:] 1459 nov. 3Datum: 3.11.14591

aCopia processus Petri AnthoniePerson: ex originali sumpta

[S. 105]Seitenumbruch

[S. 106]Seitenumbruch

b–Causis heresisBegriff: confessio Petri AnthoniePerson: quam de verbo ad verbum lacius sermone particulatimUnsichere Lesungc, ad scribendum ore suo proprio pronunciavit.Hinzufügung am oberen Rand von Anlagehand (A)–b

3 novembre 1449

dAnno Domini M CCCC XLIX die vero lune tercia mensis novembrisOriginaldatierung: 3.11.1449 in castro RippeAusstellungsort: 2 coram dominis HenricoPerson: inquisitoreBegriff: et Anthonio e GappetiPerson: judicibus, constitutus Petrus AnthoniePerson: , presens et interrogatus ac monitus caritative pro honore fidei et juratus tactis scripturis in manibus domini inquisitoris juravit dicere veritatem.
In primo medio suo juramento interrogatus respondit quod sunt XI anniDatum: 1438 elapsi quod fuit in YverdunoOrt: in domo domini Johannis BrayeriiPerson: moderni curatiBegriff: Sancti AlbiniOrt: 3, in qua domo tunc habitabat JohannesPerson: TamKorrigiert aus: Iamf tunc tabernarius ; et tam in illa quam in domo Johannis DoeratPerson: in qua habitabat Petrus JoctetPerson: 4 de YverdunoOrt: , et ipse PetrusPerson: lusit cum taxillis cum quondam nobili Anthonio de DalliensPerson: et Guillermo de BalmisPerson: 5, Henrico AubersonPerson: et pluribus aliis ; in quibus ludis in duobus diebus et duabus noctibus interpellatim et magis de nocte quam de die ipse PetrusPerson: perdidit cum predictis summam XXX librarum monete bone vel cursibilisWährung: 30 Pfund  ; et hoc facto recessit versus domum suam, in qua domo sua et alibi ipso existente per plures dies uxor sua increpavit eum propter perdicionem factam peccuniarum predictarum.
Item eodem anno quadam die jovis post festum Purificationis beate MariePerson: virginisDatum: 5.2.1439 (Kirchenfest) ipso PetroPerson: remoto a villa PaterniaciOrt: usque ad domum habitacionis sue posterus occasum solis, et in puncto noctis, inter villam de ChavanexOrt: et ...Lücke in der Vorlage (1 Wort)g apparuit sibi tempus tam obscurum quod nichil videbat et propter obscuritatem perdidit iter et semper eundo putando ire ad domum suam, reperit se versusHinzufügung oberhalb der Zeileh quoddam nemus vocatum RapesOrt: Sprachwechsel: Französisch6 ; et ibidem sibi apparuerunt visu esse plures gentes ; et facto per ipsum signum crucis in fronte suo evanuerunt omnes, excepto uno induto vestibus nigris prout sibi apparuit. Et tunc ille homo apparens sibi dixit ad ipsum : « Quo vadis ? ». Cui PetrusPerson: respondit : « Vado ad domum meam ». Qui tunc ipsi PetroPerson:  : « Tu non es bene in itinere ». Cui PetrusPerson: respondit « Ymo suntKorrigiert aus: sumi ». Qui homo sibi dixit : « Quid cogitas tu ? ». Qui PetrusPerson: respondit : « Non cogito nisi bonum ». j–Qui homoKorrektur überschrieben, ersetzt: Cui homini–j dixit : « Ymo tu tristaris et doles de perda quam fecisti in ludo pridie. Ymo si tu vis mihi credere, ego bene faciam tibi compunccionemKorrigiert aus: compensacionemk tue perde et quod tu non amplius irasceris in domo tua de ea perda ». Qui PetrusPerson: respondit : « Ego bene vellem », et quesivit ab eo : « Quis estKorrigiert aus: esl tu ? ». Dixit alter homo : « Non cures quis ego sumKorrektur überschrieben, ersetzt: suntm, sed responde mihi ad hoc quod dixi tibi ». Qui PetrusPerson: dixit quidKorrigiert aus: quodn vellet scireHinzufügung oberhalb der Zeileo qualem conpensacionem faceret sibi. Respondit ille homo quod traderet sibi PetroPerson: XXX librasWährung: 30 Pfund et faceret sibi multa bona, ita tamen quod PetrusPerson: p adhoreret sibi et crederet q mandatis suis. Qui PetrusPerson: dixit quod traderet sibi dictas XXX librasWährung: 30 Pfund . Qui alter respondit quod non habebat pro tunc sed quod iret die martis proxime sequenti apud GrandissonumOrt: et ibidem reperire Perronetum MerceriiPerson: , qui ipsi PetroPerson: daret industriam quod ubi deberet reperire ipsum sibi loquentem pro habendo pecunias huiusmodi.
Quaquidem die martisDatum: Dienstag, 10.2.1439 a foro YverduniOrt: accessit GrandissonumOrt: et ipso existente in GrandissonoOrt: oviavitKorrigiert aus: obviavitr dicto PerronetoPerson: circa occasum solis. Qui PerronetusPerson: dixit PetroPerson:  : « Bene veneris, ego bene scio quid tu es acturus. Veni cenatum mecum et postea ego disponam factum tuum ». Et ivit PetrusPerson: ad cenandum secum in domo sua, et facta cena dictus PerronetusPerson: dixit PetroPerson:  : « Desunt tibi XXX librasWährung: 30 Pfund tibiHinzufügung oberhalb der Zeiles promisse tradende per magistrum nostrum BeelzebusPerson:  ; opportet quod tu venias mecum [S. 107]Seitenumbruchpro habendo ». Ex tunc exiverunt ipsi PerronetusPerson: et PetrusPerson: villam GrandissonisOrt: , et erant quasi due hore noctis. Et post exitum ville predicte dictus PerronetusPerson: cepit PetrumPerson: per fimbriamKorrektur überschrieben, ersetzt: [...]t vestis et valde cito posterus exitum fuerit portatus ad pontem de RupuytOrt: Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Rupytu7, et apparuit sibi quod volarent. CitraKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: circav illum pontem reperierunt plures gentes numero XIIII vel circa unacum dicto BeelzebulPerson: sedente super unam salicem bassam in facie unius grossi cati nigri habentis vultum quasi hominis, occulos rubeos ad modum ignis. Qui catus tunc dixit, male organnizandoAuffällige Schreibung : « Sunt aliqui novi venturi ? ». Qui Perronetus MerceriiPerson:  : « Ita, magister, Petrus AnthoniePerson: w–est hicHinzufügung am linken Rand mit Einfügungszeichen–w ». Et tunc x dicebat BeelzebulPerson:  : « Scribamus ipsum venturum, et bene venerit ». Et tunc dictus PerronetusPerson: incepit sermocinare sermoKorrigiert aus: sermonemy et dixit quomodo habendum et producendum esse dicto BeelzebusPerson: et facerez homagiumBegriff: adnegandoKorrigiert aus: abnegandoaa sanctam Trinitatem, beatam virginem MariamPerson: , parAuffällige Schreibung curiam celestem, parte[em]Korrigiert aus: ab paradisi ac sacramentoKorrigiert aus: sacramentumac baptisme. Facto sermoKorrigiert aus: sermonead illeKorrigiert aus: illiae omnes in illo loco existentes evanuerunt ; et commesti fuerunt ibidem panes et carnes castratusKorrigiert aus: castratiaf bovis et secundum videre ipsius Petri carnes humanasKorrigiert aus: humaneagBegriff: , et bibitum fuit vinum ; ac PetrusPerson: bibit et commedit cum eis ; et erant ibidemHinzufügung am linken Randah candele nigre parve facientes flamamKorrigiert aus: flammamai quasi blovi coloris ad magnitudinem candelarum unius denarii.
Et facta cena PerronetusPerson: antedictus dixit PetroPerson: quod deberet facere homagium dicto BeelzebubKorrektur überschrieben, ersetzt: sajPerson: magistro, prout et quemadmodum ipse predicaverat. Qui PetrusPerson: respondit quod prius vellet esse solid.Korrigiert aus: solutusak de XXX librisWährung: 30 Pfund sibi promissis. Et tunc BeelsibusPerson: in forma cati [dixit]Auslassung, sinngemäss ergänztal quod ipse non habebat totam quantitatem, et cepit unam bursam que erat subtus eum et evacuavit ipseKorrigiert aus: ipsamam unacum PerronetoPerson: predicto ; manebant sibi an LX solidos tam in moneta Sabaudie debili et nova quam in aliis monetis. Quo magistro dixit PetrusPerson: quod non sibi ao sufficiebat. Et tunc BeelzebulPerson: catus dixit PetroPerson: quod ipse Perronetus MerceriiPerson: de residuo satisfaceret sibi, eciamque daret sibi practicam per quam lucraretur ultra summam sibi promissam. Qui PerronetusPerson: promisit eidem PetroPerson: sibi satisfacere. Et hoc facto ipse Petrus AnthoniePerson: fecit homagium BeelzebulPerson: cato predicto abKorrektur überschrieben, ersetzt: dap negando sanctam Trinitatem, beatam virginem MariamPerson: , totam curiam celestem, partem paradisi, fontem baptismalem ac alia sacramenta, dando sibi ungulam magno pedris8 sinistri pedis aq–post mortemHinzufügung oberhalb der Zeile–aq in signum homagii huiusmodi. Et hoc facto osculatus fuitKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: suntar catum sub cauda in culo. Quo homagio sic facto idem PerronetusKorrektur überschrieben, ersetzt: Petrusas MercierPerson: et omnes alii in dicta congregacione existentes osculati similiter fuerunt ipsum catum in culo.
Et postea iterum PerronetusPerson: incepit sermonizare, at dando laudes dicto BeelzebelPerson: in hiis similibus verbis linga layca, videlicet : « Ecce nos debemus bene laudare et adorare magistrum deum nostrum hic presentem, qui nobis tanta bona tribuit, escas, cibaria, potum et pecunias et alia nobis neccessaria, et quem videmus, non sicut Christiani qui adorant quem et non vident, nec eis loquitur eorum deus quem adorant ; et debemus au tamen tenere mandata magistri nostri. [S. 108]SeitenumbruchEt ideo intimatur av omnibus hic presentibus quod sub pena mortis et acri verberis, quod nullus ex nostris sit audasKorrigiert aus: audaxaw dexitere9 a predictis homagio et adoracioneBegriff: et quod non participent sacramentis Ecclesie, maxime in recepcione eucaristie, audicione misse, aspergissione aque benedicte et assumpcione panis benedicti, et quod nunquam confiteatur hoc homagium fecisse alicui nisi ex nostris complicibus vel illi aut qui vellent intrare nostram congregacionem ad faciendum simile homagium. Et quia de more est quod omnis novus magno deo nostro dare aliquid debeat de laboribus suis, tu PetrePerson: , qui novus nostram societatemBegriff: intrasti et homagium fecisti, da libenti animo quicquam volueris deo et magistro nostro ». Cui PetrusPerson: respondit quod ipse daret sibi sextam decimam partem horum que lucraretur mediante ipsius BeelzebulPerson: magistri consilio. Quiquidem magister respondit illud donum habere prout ratum habuit, et apceptavitKorrigiert aus: acceptavitax. Et ulterius idem magister dixit PetroPerson: quod ipse non semper esset secum, sed daret sibi consulem et adjutorem, qui tociens quociens ipsum vocaret, veniret ad ipsum PetrumPerson: et de predictis responderet. Et hoc facto dictus PerronetusPerson: conclusit sermonem suum.
Et tunc idem PetrusPerson: dixit prefato magistro sive cato ubi deberet reperire illum consulem et quo nomine vocaret eum. Qui magister : « Ut in quolibet locoKorrektur überschrieben, ersetzt: usay secreto in quo volueris ipsum vocare in nomine meo, veniet et vocatur UsartPerson:  ». Et tunc traditus fuit eidem PetroPerson: baculusBegriff: per PerronetumPerson: et una pixis cum unguento pro ungendo baculum pro eundo ad dictam societatem ; et petito per dictum PetrumPerson: quomodo ipse deberet satisfacere dicto magistro de XVI parte sui lucri et in quo loco poneret, respondit magister : « Pone quo volueris sine fraude ».
Quo facto, candele fuerunt extinteKorrigiert aus: extincteaz et tunc dictusHinzufügung oberhalb der Zeileba magister clamavitHinzufügung oberhalb der Zeilebb : « bc–Matlet, matletKorrektur überschrieben, ersetzt: Matles, matles–bc10 », et quilibet bd qui habuit mulierem recepit suam et coivit more jumentorum a retro versibus vultibus ad terram, et qui non habuit mulierem recepit socium suum ; sed pro illa vice PetrusPerson: non commiscuit se alicui, sed postea aliis vicibus bene fecit. Quibus factis candele reaccenduntur et dati fuerunt cuilibet per magistrum quinque solidi. Et cuilibet recepto baculo suo uncto ponendo ipsum inter crura recesserunt.
Fuerunt ibidem presentes quos novit ipse PetrusPerson:  : dictus be–Complices Marginalie am linken Rand von Nachtragshand (B)–be Perronetus MerceriiPerson: et Berthodus BarbamPerson: de FyOrt: , Petrus RyondaPerson: mandamenti bfGrandissoniiOrt: , Jaquetus Du PascuiezPerson: et Jaquetus BevarletPerson: 11 dicti mandamenti, Aymonetus TissotetiPerson: 12 de OrbaOrt: qui intitulavit pro tunc ipsum Petrum AnthoniePerson: in libro magistri, Jaquetus MaurenaudKorrektur überschrieben, ersetzt: MaudonaudbgPerson: 13 mandamenti de La MottazOrt: , Johannes AppostelozPerson: 14 de OnnensOrt: , quedam mulerKorrigiert aus: mulierbh dicta de la megizBegriff: Sprachwechsel: FranzösischPerson: 15 commorans in GrandissoneOrt: , PerronetaPerson: uxor quondam Guillermini PutoPerson: , Johannes AnselPerson: 16 de VueteboufKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: VetyborbiOrt: , Johannes TaverneriiPerson: 17, Humbertus RenaudPerson: 18, de YverdunoOrt: , FranchiannaPerson: mulier de YverdunoOrt: , Humbertus JacotetPerson: 19 de YverdunoOrt: , Johannes AbergerazPerson: de YverdunoOrt: [S. 109]Seitenumbruchcarpentarius, quidam dictus FarquetPerson: Sprachwechsel: Französisch commorans apud Sanctum AlbinumOrt: , pro nunc ut tradit habitans juxta vicum, quadam mulierHinzufügung oberhalb der Zeilebj dicta GallotazPerson: de GrandissonoOrt: .

Item magis libere et sponte confitetur subsequenter : ipso reverso ad domum suam in crastinoDatum: 11.2.1439 idem PetrusPerson: ivit ad nemus existens a latere domus sue et in illo loquoKorrigiert aus: locobk in nomine magistri sui BeelzebulPerson: vocavit UsartPerson: adjutorem et consulem suum sibi ut supra dictum etKorrigiert aus: utbl veniret utKorrigiert aus: etbm locereturKorrigiert aus: loquereturbn sibi ; qui venit et sibi apparuit in forma passeris et dixit eidem PetroPerson:  : « Quid vis ? ». boCui PetrusPerson: dixit : « Venias tu ad vocacionem meam tociens quociens ego vocavero te in nomine magistri nostri, prout magister nosterKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: nostribp mihi promisit, et docebis me, prout dictum est michi, pro lucrando et negociando ». Qui UsartPerson: in facie passeris respondit : « Veniam et docebo bqet consulam juxta petita ».
Hoc facto recessit ab illo loco et ivit ad StaviacumOrt:  ; in crastinum, eundo PaterniacumOrt: , qui fuit die jovisDatum: Donnerstag, 12.2.1439, iterum vocavit UsartPerson: , ut pareatur in loco dicto in RaspisOrt: , et venit ; et br inquisivit PetrusPerson: ab eo in quibus denariatis deberet implicare predictos LX solidosWährung: 60 Schillinge sibi per magistrum BeelzebubPerson: traditos. Qui UsartPerson: respondit : « In frumento ». Et ipsoKorrektur überschrieben, ersetzt: ebs PetroPerson: existente in PaterniacoOrt: tam bt–illisHinzufügung oberhalb der Zeilebu deKorrigiert aus: de illis–bt pecuniis quam de aliis que habebat, emit PetrusPerson: X modiaVolumenmass: 10 Mütt Korn frumenti ad mensuram PaterniaciOrt: , que emit a Jaqueto GingioPerson: de PaterniacoOrt: et reposuit in domo Petri GatzetPerson: 20, quolibet modio precio XXI solidorum bone moneteWährung: 21 Sol , et ipsum frumentum bv paulopost, videlicet post unum mensem vel circaDatum: März 1439, Girardus de AlpibusPerson: 21 de LausannaOrt: tantum fecit dicto PetroPerson: quod ipse dictum frumentum sibi vendidit precio quolibet modio eiusdem mensure XLII solidorum bone moneteWährung: 42 Sol .

Item subsequenter dictus PetrusPerson: inceperat quandam causam in foro temporali apud EschallinsOrt: pro Johanne YbloPerson: 22 de DompnelloyOrt: et contra Johannem GenolletPerson: [S. 110]Seitenumbruchdicti loci ; de qua causa PetrusPerson: peciit consilium a dicto UsartPerson: , qui dixit ipso PetroPerson:  : « Tu non debes dubitare, quoniam de causa quam dicitur venias ad optatum » ; et ita factum est ut patet in concordia.

Item magis confitetur quod uno anno cum medio posterus dieKorrigiert aus: diembw martis primo dictam, quadam die jovis de maneDatum: Donnerstag, August 1440 UsartPerson: apparuit in forma passeris inter suamKorrektur überschrieben, ersetzt: nbx by intercessionem dicto PetroPerson: et dixit sibi : « Disponas te quod tu sis in ista nocte in ponte de RupuytOrt: in societate et facias quicquid poteris facere utKorrektur überschrieben, ersetzt: etbz appareas bonus et legalis magistro nostro ». Cui responditKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: redca PetrusPerson: quod sic faceret ; et cum tempus apropinquaret prope vesperas, PetrusPerson: dixit uxori sue quod volebat ire extra villam, et tunc ivit quesitum baculum suum et pixidem qui erant in quadam arbore perforata nomine quercus ; et mansit in nemore juxta suam domum usque quo veniret nox, et quando fuit nox unxitKorrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: cepitcb baculum et sedit super eum, et cito fuit portatus quasi volando ad dictum pontem de RupuytOrt:  ; et in eodem loco reperit magistrum suum predictum unacum pluribus aliis de societate illa, ac in loco predicto in forma predicta fiebant actus ut supra in alia congregacione de qua jam confessus est. Et ibidem ipse PetrusPerson: etiam commedit carnes humanas cum aliis que fuerunt bulete et rostite, et bonum ac dulcem habebant saporemKorrektur überschrieben, ersetzt: saporetemcc, cd–Federzeichnung23Hinzufügung am linken Rand–cd que carnes humane fuerunt apportate – ut verius credit – per Johannem ce AppostelloPerson: prenominatum sine capite et manibus et cf–pedibus pedibusKorrigiert aus: pedibus–cf24.
Et fuerunt cg–Complices Marginalie am linken Rand von Nachtragshand (B)–cg presentes ibidem Johannes CubletPerson: monerius de GrandissonoOrt: , qui JohannesPerson: tunc ibidem homagium prestitit, et alii supra nominati exceptis Perroneto MerceriiPerson: , Jaqueto de PasquierPerson: , Jaqueto BelvaletPerson: et dicta FranqueniamKorrigiert aus: FranquieniachPerson: qui jam fuerunt combusti, Petro R[...]endoKorrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: dicens RiendociPerson: 25 et Berteldo BarbanPerson: 26, qui fuerunt relaxati per inquisicionem tamquam penitecesKorrigiert aus: penitentescj. Sed fuerunt ck ibidem Nicodus BodranPerson: de DemoretOrt: et Perrodus LammelingKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: LambellingclPerson: de MollendensOrt: .
Et in illa congregacione fecit sermonem Humbertus ReynaulPerson: supra nominatus, dicendo sicut alter supraHinzufügung oberhalb der Zeilecm predicaverat, hoc addendoKorrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: dicendocn : « Vos non debetis dubitare de istis qui vobis apperentKorrigiert aus: apparentco et dicuntur esse combusti, quia ipsi non sunt combusti nec senserunt ullum malum, sed preservavit eos magister noster ab omni malo, et sunt in paradiso et gloria prout refferam vobis et videbitur ». [S. 111]SeitenumbruchEt tunc magister vocavit ipsos nominatim et apparuerunt relucentes sicut sol induti vestibus albis, dicentes se fore in gloria et nullum malum sensisse, et sic evanueruntKorrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: agnoveruntcp.
Et hiis factis extinteKorrigiert aus: extinctecq fuerunt candele interKorrigiert aus: interimcr et clamavit magister « Macles, macles », ut in predicta congregacione. Et quilibet tunc qui habuit mulierem coivit cum ea modo quo supra, et ipse PetrusPerson: coivit cum socio suo Johanne CubletPerson: , et retro primo supra et postea infra. Et candelis inaccensis soluteKorrigiert aus: solutics fuerunt ct quinque solidi cuilibet, quos expedivit dictus Johannes AppostelloPerson: , et duxerunt ut supra cum baculis suis.
Presentes fuerunt in premissis testes confessis et dictis per Petrum AnthoniePerson: coram judicibus prefatis dominus Anthonius ChamosiiPerson: capellanusBegriff: ecclesiamKorrigiert aus: ecclesiecu LauannensisIn der Vorlage: LausOrt: , fratres Stephanus TeobardiPerson: lector, Johannes de AllexiniaPerson: conventus fratrum Predicatorum LausannensisIn der Vorlage: LausOrganisation: , Andreas PerronetiPerson: , Johannes MovelPerson: et Nicolaus de SucthelinPerson: notarii publici videlicet clerici TreciensisIn der Vorlage: TrecienOrt: et ColloniensisIn der Vorlage: CollonOrt: diocesis.
SequentiKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Sequenticv vero die advenitOriginaldatierung: 4.11.1449 Johannes AndreePerson: officialisBegriff: LausannensisOrganisation: ad dicti Petri AnthoniePerson: instanciam ibidem presentis et audientis ; omnia premissa fuerunt alta voce perlecta.

4 novembre 1449

Die vero martis quarta mensis novembrisOriginaldatierung: 4.11.1449 constitutus coram domino Henrico ChouetPerson: inquisitore altero judicum in castro RipeAusstellungsort: supradicto PetrusPerson: prenominatus et interrogatus mediante suo juramento hesterna cw die prestito dixit ut sequitur. Et primo protestatus fuit quod si dixerit aliqua propter debilitatem quod illa possit emendari.

In premissis cx dixit quod uno anno mediate vel tunc27 post dictam diem jovis ultimo dictam quadam die jovis de maneZeitspanne: morgensDatum: Donnerstag, Februar 1441 idem PetrusPerson: ibat versus suum aratrum in campo suo Douz MareschatOrt: 28, et eundo in medietate nemoris de FossaulOrt: Sprachwechsel: Französisch venit ad eum UsartPerson: in forma qua supra, qui sibi dixit quod se disponeret pro interesse societati in loco dicto ChassagnyeOrt: Sprachwechsel: Französisch29. Qui PetrusPerson: respondit se nescire dictum locum. Et tunc dictus UsartPerson: dixit eidem PetroPerson:  : « Non cures, sed ascende cum tempus fuerit eundi super baculum tibi datum, [S. 112]Seitenumbruchet incontinenti tu eris in loco absque deviacione, et caveas quod tu non facias signum crucis ». Et tunc reverso a dicto campo ipso PetroPerson: ad domum suam finsitKorrigiert aus: finxitcy se ne uxor sua suspicionem haberet iturum apud VeychensOrt: pro causa curie temporalis ; et dicto PetroPerson: vento ad nemus predictum in quo baculus suus erat, accepto baculo suo cum pixide in arbore qua supra, dictus PetrusPerson: unxit baculum animo predicto et uncto accessit supra modo predicto et incontinenti volando ut sibi apparuit, venit ad dictum locum de ChassagnierOrt: Sprachwechsel: Französisch.
Et in dicto loco reperit dictum magistrum suum BeelzebubPerson: cz unacum pluribus aliis dicte societatis ; eciam supervenerunt alii in eadem societate da complicesBegriff: . Et ibi omnibus coram magistro suo existentibus fecit sermonem quidam db grossus homo de CletisOrt: nomine PaccotPerson: 30, prout eum sic audivit nominari a magistro suo, quia ibi dc–Novi complicesMarginalie am linken Rand von Nachtragshand (B)–dc venerunt duoKorrektur überschrieben, ersetzt: duosdd novi, scilicet quedam de mulier dicta PerretazPerson: 31 commorans YverdunoOrt: , que alias mansit cum dicto BernardoPerson: saltore in YverdunoOrt: , et Nicodus FurnytKorrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: ForneirdfPerson: agricollaAuffällige Schreibung de MurisOrt: dg–mandamenti MollerieOrt: Hinzufügung am linken Rand mit Einfügungszeichen–dg, quem dictus PetrusPerson: duxerat ; et sermozinatoKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: sermonizdh dominus Petrus MartiniPerson: capellanusBegriff: 32 traxit de quadam pixide unam di hostiam, asserendo ipsum facere corpus ChristiBegriff: et [in]Auslassung, sinngemäss ergänztdj medietate societatis posuit etHinzufügung am linken Randdk de jussu magistri omnes dicte societatis expuentes in dictam hostiamKorrektur überschrieben, ersetzt: ntdl calcerumKorrigiert aus: calceruntdm eam pedibus.
Quo facto fecerunt cenam in terra supra pannum nigrum et commederunt ibidem de carnibus mutonis, bovis et humanis, quas carnes humanas – ut credit – apportavit Johannes AlbergeratPerson: de YverdunoOrt:  ; de quibus omnibus carnibus PetrusPerson: et alii de societate comederunt. Et fecerunt dicti Nycodus dn FurnyzPerson: et PerretaPerson: tunc homagium magistro suo BeelzebubPerson: , et successive omnes dicte societatis osculati fuerunt dictum magistrum eorum in culo ut supra.
Quo facto iterum factus fuit sermo per prenominatum Petrum PaccotPerson: prout et quemadmodum alii supradicti sermozinaverunt de dando laudes prout supra, et tunc exstinteKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: existendo fuerunt candele et dp magister dixit : « Mecle, mecle », et factum fuit prout in alia congregacione ; et PetrusPerson: commiscuit se cum socio suo ut in precedenti congregacione ; et reaccessisKorrigiert aus: reaccensisdq candelis tradittumKorrigiert aus: traditumdr fuit per FederzeichnungHinzufügung am linken Randds Humbertum RenaudiPerson: cuilibet ibidem existenti quinque solidos, et excepto predicto Nicodo FurnyiPerson: qui recepit tunc a magistro et dicto HumbertoPerson: racione homagii novi LIIII solidosWährung: 54 Sol , et dicta PerretaPerson: eciam [S. 113]Seitenumbruchdtcertam aliam quantitatem pecunie quam ignorat.
Et fuerunt ibidem presentes supra nominati du–Complices Marginalie am linken Rand von Nachtragshand (B)–du in secunda sectaBegriff: et de plus dicti NycodusPerson: et PerretaPerson: , dominus Petrus MartinPerson: , dominus Petrus PaccotPerson: , PerrissoneKorrigiert aus: Perrissonadv JoelazPerson: , dicta JoliaPerson: 33 morans GrandissonoOrt: , et quedamKorrigiert aus: quidamdw alius sacerdos nomine PetrusPerson: de BurgundiaOrt: stature galice gotzetBegriff: Sprachwechsel: Französisch
ModusAuffällige Schreibung per quem PetrusPerson: duxit dictum Nycodum FurnyzPerson: ad sinagogamBegriff: , declaravit ut sequitur : videlicet quod dictus Nycodus FurnyzPerson: tenebatur obligatus Jacobo de PetraPerson: 34 de GiezOrt: et cuidam Johanne Aubert alias PiaczoPerson: in certis summis pecuniarum. Qui ipsum NycodumPerson: excommunicaverant usque ad apposicionem cessus inclusive35, prout idem NycodusPerson: dicto PetroPerson: dx retulit, de quo multum contristabatur et dolebat, et plangens venit ad dictum PetrumPerson: per plures vices ut sibi subveniret pro satisfaciendo dictis creditoribus suis. Cui idem PetrusPerson: dixit sepius quod sibi non posset subvenire in aliquo. Et redeunte dicto NycodoPerson: alia vice dicendo ut supra, cui tunc PetrusPerson: dixit : « Si tu velis mihi credere, ego docebo te quomodo poteris satisfacere creditoribus tuis et evadere istas miserias in quibus tu es ». Qui NycodusPerson: dixit quod sic et quod ipse crederet et faceret quid sibi diceret idem PetrusPerson: . Et tunc PetrusPerson: fecit ipsum NycodumPerson: jurare super quibusdam litteris quas portabat idem PetrusPerson: ipsum non detegere de aliquibus verbis sibi dicendis. Qui NycodusPerson: juravit, et tunc dictus PetrusPerson: dixit tunc NycodoPerson:  : « Si tu velis venire mecum infra tempus breve quod tibi intimabo et facere prout ego et alii facimus, ego faciam quod tu habebis X librasWährung: 10 Pfund et eciam dabitur tibi practica pro lucrando in aliis rebus ». Qui NycodusPerson: Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: PetrusPerson: dy dixit quod libenti animo veniret et faceret.
Et sic dicta die jovisZeitspanne: Donnerstag per unum famulorumBegriff: dicti PetriPerson: nominatum ViogetPerson: mandavit dicto NycodoPerson: quod veniret ad loquendum dicto PetroPerson: infra horam vesperasZeitspanne: abends, et venit ; et ipso vento dz–a locoKorrigiert aus: ad locum–dz loco in quo baculus dicti PetriPerson: erat, idem PetrusPerson: cepit dictum NycodumPerson: per fimbriam vestis, ducendo eum ad dictam societatem in loco quo supra, quasi volando. Et ibidem tunc idem PetrusPerson: intitulavit dictum NycodumPerson: et PerretamPerson: in quodam libro nygro ab extra et ab intra galice phalozBegriff: Sprachwechsel: Französisch in forma longa ad modum librorum mercatorum in spissitudine duorum digitorum ; et idem PetrusPerson: scribens sedebat ad latus sinistrum dicti magistri BeelzebubPerson: , qui magister apportavit librum, incaustamAuffällige Schreibung nygrum et plumam secum. Et hoc facto homagio per dictum NycodumPerson: dedit in signum homagii terciam partem parvi digiti sui manus sinistre post mortem. Et fuit eidem NycodoPerson: datus adjutor sive consul quidam dyabolusBegriff: nomine AstartPerson: .
Presentes fuerunt in confessione ut premictiturKorrigiert aus: premittiturea facta prefati Stephanus TheobardiPerson: et Johannes de ArsinazPerson: PredicatoresOrganisation: , Andreas PerronetiPerson: , Johannes MovvePerson: et Nycolaus de SichtelenPerson: notarii ; et dominus Johannes AndreePerson: officialis LausannensisOrganisation: in presencia huius confessione ultima et in fine interfuit sed non in medio, et legit ultimam partem deposicionis sive confessionis huiusmodi Petro AnthoniePerson: presente et instante quod legeretur sibi huiusmodi confessio sua in presencia Leopardi de BuscoPerson: et Petri CrostelliPerson: procuratoris fideiBegriff: et aliorum prescriptorum.

Pro copia ex originali sumpta

[Unterschrift:] Glaudius de PontPerson: Notarzeichen
[Unterschrift:] Girod

[S. 114]Seitenumbruch

[S. 115]Seitenumbruch

[S. 116]Seitenumbruch

[S. 117]Seitenumbruch

Processus fidei

[S. 118]Seitenumbruch

[S. 119]Seitenumbruch

Anmerkungen

  1. Handwechsel: Nachtragshand (C).
  2. Hinzufügung am oberen Rand von Anlagehand (A).
  3. Unsichere Lesung.
  4. Handwechsel: Anlagehand (A).
  5. Streichung durch einfache Durchstreichung: j[udicibus].
  6. Korrigiert aus: Iam.
  7. Lücke in der Vorlage (1 Wort).
  8. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  9. Korrigiert aus: sum.
  10. Korrektur überschrieben, ersetzt: Cui homini.
  11. Korrigiert aus: compensacionem.
  12. Korrigiert aus: es.
  13. Korrektur überschrieben, ersetzt: sunt.
  14. Korrigiert aus: quod.
  15. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  16. Streichung durch einfache Durchstreichung: h.
  17. Streichung durch einfache Durchstreichung: sibi.
  18. Korrigiert aus: obviavit.
  19. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  20. Korrektur überschrieben, ersetzt: [...].
  21. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Rupyt.
  22. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: circa.
  23. Hinzufügung am linken Rand mit Einfügungszeichen.
  24. Streichung durch einfache Durchstreichung: dyab[olus].
  25. Korrigiert aus: sermonem.
  26. Streichung durch einfache Durchstreichung: t.
  27. Korrigiert aus: abnegando.
  28. Korrigiert aus: .
  29. Korrigiert aus: sacramentum.
  30. Korrigiert aus: sermone.
  31. Korrigiert aus: illi.
  32. Korrigiert aus: castrati.
  33. Korrigiert aus: humane.
  34. Hinzufügung am linken Rand.
  35. Korrigiert aus: flammam.
  36. Korrektur überschrieben, ersetzt: s.
  37. Korrigiert aus: solutus.
  38. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  39. Korrigiert aus: ipsam.
  40. Streichung durch einfache Durchstreichung: so[lidos].
  41. Streichung durch einfache Durchstreichung: satisf.
  42. Korrektur überschrieben, ersetzt: d.
  43. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  44. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: sunt.
  45. Korrektur überschrieben, ersetzt: Petrus.
  46. Streichung durch einfache Durchstreichung: bn.
  47. Streichung durch einfache Durchstreichung: et.
  48. Streichung durch einfache Durchstreichung: l.
  49. Korrigiert aus: audax.
  50. Korrigiert aus: acceptavit.
  51. Korrektur überschrieben, ersetzt: us.
  52. Korrigiert aus: extincte.
  53. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  54. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  55. Korrektur überschrieben, ersetzt: Matles, matles.
  56. Streichung durch einfache Durchstreichung: h[abuit].
  57. Marginalie am linken Rand von Nachtragshand (B).
  58. Streichung durch einfache Durchstreichung: R.
  59. Korrektur überschrieben, ersetzt: Maudonaud.
  60. Korrigiert aus: mulier.
  61. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Vetybor.
  62. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  63. Korrigiert aus: loco.
  64. Korrigiert aus: ut.
  65. Korrigiert aus: et.
  66. Korrigiert aus: loqueretur.
  67. Streichung durch einfache Durchstreichung: Q.
  68. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: nostri.
  69. Handwechsel: Nachtragshand (B).
  70. Streichung durch einfache Durchstreichung: inquiestis PetrusPerson: .
  71. Korrektur überschrieben, ersetzt: e.
  72. Korrigiert aus: de illis.
  73. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  74. Streichung durch einfache Durchstreichung: post.
  75. Korrigiert aus: diem.
  76. Korrektur überschrieben, ersetzt: n.
  77. Streichung durch einfache Durchstreichung: inter.
  78. Korrektur überschrieben, ersetzt: et.
  79. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: red.
  80. Korrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: cepit.
  81. Korrektur überschrieben, ersetzt: saporetem.
  82. Hinzufügung am linken Rand.
  83. Streichung durch einfache Durchstreichung: Appostilo.
  84. Korrigiert aus: pedibus.
  85. Marginalie am linken Rand von Nachtragshand (B).
  86. Korrigiert aus: Franquienia.
  87. Korrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: dicens Riendo.
  88. Korrigiert aus: penitentes.
  89. Streichung durch einfache Durchstreichung: idem.
  90. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Lambelling.
  91. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  92. Korrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: dicendo.
  93. Korrigiert aus: apparent.
  94. Korrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: agnoverunt.
  95. Korrigiert aus: extincte.
  96. Korrigiert aus: interim.
  97. Korrigiert aus: soluti.
  98. Streichung durch einfache Durchstreichung: s[olidi].
  99. Korrigiert aus: ecclesie.
  100. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Sequenti.
  101. Streichung durch einfache Durchstreichung: die.
  102. Streichung durch einfache Durchstreichung: q.
  103. Korrigiert aus: finxit.
  104. Streichung durch einfache Durchstreichung: cum.
  105. Streichung durch einfache Durchstreichung: complices.
  106. Streichung durch einfache Durchstreichung: homo.
  107. Marginalie am linken Rand von Nachtragshand (B).
  108. Korrektur überschrieben, ersetzt: duos.
  109. Streichung durch einfache Durchstreichung: mulier.
  110. Korrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: Forneir.
  111. Hinzufügung am linken Rand mit Einfügungszeichen.
  112. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: sermoniz.
  113. Streichung durch einfache Durchstreichung: o[stiam].
  114. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  115. Hinzufügung am linken Rand.
  116. Korrektur überschrieben, ersetzt: nt.
  117. Korrigiert aus: calcerunt.
  118. Streichung durch einfache Durchstreichung: Forneier et Perre.
  119. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: existen.
  120. Streichung durch einfache Durchstreichung: d[ixit].
  121. Korrigiert aus: reaccensis.
  122. Korrigiert aus: traditum.
  123. Hinzufügung am linken Rand.
  124. Handwechsel: Anlagehand (A).
  125. Marginalie am linken Rand von Nachtragshand (B).
  126. Korrigiert aus: Perrissona.
  127. Korrigiert aus: quidam.
  128. Streichung durch einfache Durchstreichung: retulit.
  129. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: PetrusPerson: .
  130. Korrigiert aus: ad locum.
  131. Korrigiert aus: premittitur.
  1. Le document a été daté par erreur de 1459 par une main moderne.
  2. Le château épiscopal d’OuchyOrt: est le lieu de conservation des archives de l’évêché (HS I/4, p. 57 ; Mottaz 1982 II, p. 385–386 ; DHBS V, p. 212–213 ; Modestin 1999a, p. 214).
  3. Il s’agit soit de Saint-Aubin-SaugesOrt: (NE), soit de Saint-AubinOrt: (FR).
  4. Dont-on lire « Petrus Jocet », syndic d’YverdonOrt: en 1442–1443Datum: 1.1.1442 – 31.12.1443 et personnage important de la vie yverdonnoise ?
  5. Guillaume de BaulmesPerson: , noble, conseiller de la ville d’YverdonOrganisation: , châtelain en 1447Datum: 1447 puis syndic en 1470Datum: 1470. À ne pas confondre avec Guillaume de BaulmesPerson: , notaire et bourgeois d’YverdonOrganisation: .
  6. Peut-être le Bois des RâpesOrt: , grande forêt couvrant la partie occidentale du territoire de Belmont-sur-YverdonOrt: . Celle-ci est toutefois très éloignée de PayerneOrt: et de Chavannes-le-ChêneOrt:  ; les toponymes « les Râpes » sont fréquents dans le Pays de VaudOrt: pour désigner des terrains buissonneux ou arborisés.
  7. Il existe un petit hameau nommé La RupeOrt: à proximité d’un ruisseau, entre DonneloyeOrt: et CronayOrt: (Jaccard 1978, p. 399).
  8. Lire « pollicis », orteil.
  9. Pour « desitere », désister, rénoncer.
  10. Sur ce mot, voir Ostorero et al. 1999, p. 290–291.
  11. En 1446Datum: 1446, Jean BelvaletPerson: reconnaît tenir une maison et plusieurs terres à BonvillarsOrt: en faveur de noble Georges de la MolièrePerson: seigneur de FontOrt: , comme tuteur d’IsabellePerson: , fille de feu Philippe de BonvillarsPerson: et Jacques de BonvillarsPerson: , seigneur du lieu (ACV, Fq 4, non folioté et ACV, Fq 6, fol. 48v–50v et 68–69). Il s’agit probablement d’un parent.
  12. Aymonet TissotetPerson: a été condamné au bûcher en février 1448Datum: Februar 1448, après une première accusation en 1441Datum: 1441. Il est également dénoncé par Pierre ChavazPerson: (ACV, Ac 29, p. 62).
  13. Jaquet MarrenaulPerson: est également dénoncé par Pierre ChavazPerson: (ACV, Ac 29, p. 59–60).
  14. Jean ApothélozPerson: , également dénoncé par Pierre ChavazPerson: (ACV, Ac 29, p. 62), décède avant 1452Datum: 1452.
  15. Formulation étrange en raison du « de » : « femme dite de la meige » ; faut-il comprendre fille de la meige ou femme de la meije ? Il peut aussi s’agir d’un toponyme.
  16. Jean AnselPerson: est également dénoncé par Pierre ChavazPerson: (ACV, Ac 29, p. 62).
  17. On trouve un Jean TaverneyPerson: comme co-percepteur avec Gérard RobinPerson: de l’onguel, impôt indirect sur le débit du vin, pièce maîtresse des ressources yverdonnoises. La perception était toujours affermée à un ou deux riches bourgeois d’YverdonOrganisation: et rapportait, bon an mal an, une moyenne de 200 livresWährung: 200 Pfund (Déglon 1949, p. 244 et 315). La qualité de bourgeois n’est pas certaine pour la famille Taverney.
  18. Humbert RenaulPerson: , riche marchand, bourgeois et syndic d’YverdonOrganisation: en 1448Datum: 1448. Il survit aux dénonciations d’hérésie proférées contre lui tant par Pierre ChavazPerson: que par Pierre AntoinePerson: (ACV, Ac 29, p. 62).
  19. Famille bourgeoise d’YverdonOrganisation:  ; en 1451Datum: 1451, un de ses frères est soupçonné d’être atteint de lèpre.
  20. Pierre GachetPerson: est interrogé lors de l’enquête menée suite à la révolte de la commune de PayerneOrt: face à son prieuré en 1420 (Wirz 1997, p. 75, 211).
  21. On trouve mention en 1453Datum: 1453 d’AymonPerson: et JacquesPerson: , fils de Girardus de AlpibusPerson: , notaire et bourgeois de LausanneOrganisation: (AVL, Chavanne, C 228, fol. 7v). À ne pas confondre avec Girardus de AlpibusPerson: , dont le registre notarial est conservé (ACV, Dg 80/1). Pour d’autres mentions, voir Utz Tremp 2000, p. 751.
  22. En 1425Datum: 1425, Jean YblozPerson: hérite des biens de son père AymonetPerson: et tient de noble Jean de ConstantinePerson: , seigneur d’OrzensOrt: , une pose de terre à DonneloyeOrt: , pour un cens annuel de 3 sousWährung: 3 Sol (ACV, C XX 362/3). En 1438Datum: 1438, il assigne sur tous ses biens les 27 livresWährung: 27 Pfund reçues à titre de dot de sa femme AlexiaPerson: (ACV, C XX 362/6). Il fait crédit à trois reprises à Nicolet l’EscuyerPerson: et à son fils PierrePerson:  : 52 sousWährung: 52 Sol en 1427Datum: 1427, dont il reçoit 7 sousWährung: 7 Sol en 1436Datum: 1436 ; 23 sousWährung: 23 Sol en 1433Datum: 1433 pour l’achat de la moitié de deux vaches ; 43 sousWährung: 43 Sol en 1444Datum: 1444 pour l’achat de la moitié de deux boeufs (ACV, C XX 362/4, 362/5 et 362/7). Sa veuve acccorde un crédit de 8 florinsWährung: 8 Gulden à Antoine GillyPerson: , clerc (ACV, C XX 362/9).
  23. La manicule désigne ici soit la scène d’anthropophagie soit les noms des complices.
  24. Sans doute à cause des onctions que le prêtre fait sur ces membres (Ostorero et al. 1999, p. 299 et Maier 1996, p. 153).
  25. Peut-être « Petro Ryolendo », à rattacher à Pierre RyondaPerson: .
  26. Berthold BarbanPerson: est également dénoncé par Pierre ChavazPerson: (ACV, Ac 29, p. 58, 61).
  27. « Vel tunc », dans le sens de « vel circa ».
  28. Lieu difficilement identifiable (le champs du Maréchat ?).
  29. Bois de ChassagneOrt: , grande forêt qui s’étendait autrefois des CléesOrt: à ValeyresOrt: et de SergeyOrt: à La RussilleOrt: , sur les communes actuelles d’OrbeOrt: et des CléesOrt: (Mottaz 1982, I, p. 366–367).
  30. Pierre PaccotPerson: est également dénoncé par Pierre ChavazPerson: (ACV, Ac 29, p. 62).
  31. À identifier peut-être avec PerrettePerson: de VuiteboeufOrt: , dénoncée par Pierre ChavazPerson: (ACV, Ac 29, p. 62).
  32. Pierre MartinPerson: est également dénoncé par Pierre ChavazPerson: (ACV, Ac 29, p. 62).
  33. Une « Joliaz » de GrandsonOrt: est également dénoncée par Pierre ChavazPerson: (ACV, Ac 29, p. 62).
  34. On trouve un Jacques de PierrePerson: de GiezOrt: prieur de l’Ile Saint-PierreOrganisation: en 1418Datum: 1418 et prieur de BevaixOrt: en 1426Datum: 1426, qualifié de donzel de GrandsonOrt: en 1431Datum: 1431. Il meurt avant 1455Datum: 1455 (Clottu 1988, p. 45–52 ; ACV, Fq 5, fol. 8v).
  35. Sanction ecclésiastique personnelle qui consiste en la suspension des offices divins, des sacrements et des sacramentaux, ainsi que de la privation de sépulture. L’interdit recoupe un certain nombre des effets de l’excommunications (Naz 1936–1965, col. 615–628 et 1464–1475).