check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 8-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, by Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega and Martine Ostorero

Citation: SDS VD D 1 8-1

License: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Jaquette Pelorinaz, de Martigny

1459 April 25 – May 10. Château de Martigny

Jaquette Pelorinaz, de Martigny, arrêtée le 4 avril 1459, comparait le 25 avril 1459 devant le vice-inquisiteur [et représentant de l’évêque de Sion] Pierre Ginod, au château de Martigny. Après la quatrième monition et à la demande du procureur de la foi Victor Massenet, la sentence interlocutoire est rendue par la cour le 28 avril et exécutée le lendemain. L’inculpée avoue et dénonce au total 12 personnes (8 hommes, dont 3 déjà défunts ; et 5 femmes, dont 2 déjà défuntes). Le 1er mai, suite à la confirmation des aveux, le lieutenant de l’inquisiteur conclut le procès. Le 5 mai, Jaquette ratifie à nouveau ses aveux devant le vicaire épiscopal Pierre Cochard. La sentence est rendue le 10 mai au cimetière de l’église paroissiale de Martigny. Jaquette est condamnée à la confiscation de ses biens et à la remise au bras séculier pour être punie, ainsi que deux autres femmes, Michelle de Villa et Agnès de Luchia. Elles sont mises au bûcher le jour même.

Bien que ce procès concerne le Valais savoyard et le diocèse de Sion, il a été réuni au registre ACV, Ac 29, qui contient majoritairement des procès relatifs au diocèse de Lausanne et au pays de Vaud. Les éditeurs respectent ainsi l’unité codicologique du registre.

Le procès de Jaquette Pelorinaz occupe les pages 92 à 103 du registre Ac 29 ; les pages 101 à 103 ont été laissées en blanc. Le notaire et clerc François Bosset rédige chacune des étapes du procès et il s’intitule « scriba inquisitionis », mandaté par le vice-inquisiteur Pierre Ginod. Les lignes correspondant aux aveux et à leur confirmation par l’accusée (« responsio, repetitio et ratificatio ») sont rédigées par une deuxième main anonyme ; il s’agit vraisemblablement de celle du notaire Jean de Loes, de Sembrancher, dont François Bosset aurait validé les écrits de la signature de son propre nom. Cette deuxième main se rapproche beaucoup de celle, aussi anonyme, qui a écrit la sentence, conservée indépendamment du procès dans le fonds factice des Archives de Martigny-Mixte.

Edition Text

[Registratur’s sign on the left margin in a hand of the 20th century:] 1459 avril 25Date: 25.4.1459

Processus contra Jaquetam PelorinazPerson: , suspectam de secta heretice pravitatis

25 avril 1459

Anno Domini millesimo IIIIC LIXno et die vicesima quinta mensis aprilisDate of origin: 25.4.1459, in castro MartigniaciPlace of origin: 1, vigore assignacionis facte comparet coram venerabili et egregio viro fratre Petro GinodiPerson: , ordinis fratrum PredicatorumOrganisation: , sacre theologie professore, locumtenente reverendi patris hereticeque pravitatis inquisitorisTerm: a sancta Sede apostolica specialiter deputati in diocesibus SedunensiPlace: , LausannensiPlace: et GebennensiPlace: , necnon eciam vicesgerente in hac parte auctoritate sibi commissa reverendi in ChristoPerson: patris et domini domini VualteriiPerson: , Dei et apostolice Sedis gracia episcopiTerm: SedunensisOrganisation: , comitisTerm: et prefectiTerm: VallesiiPlace: , videlicet dicta Jaqueta PelorinaPerson: , de RaspisPlace: 2, parrochie MartigniaciPlace: , suspecta de crimine hereticeTerm: pravitatis.
Quequidem JaquetaPerson: promisit et juravit juramento suo corporali, tactis Dei euvangeliis per eandem in manibus prefati domini locuntenentisNotable spelling, et sub pena habere delictum pro confesso de quo inculpatur et est supecta si de perjurio convicta fuerit.
Interrogata an sciat causam sue detencionis, que JaquetaPerson: dicit quod non.
Qui prefatus dominus vicarius sibi JaquetePerson: notifficavitNotable spelling quod est detenta pro crimine heresis et appostassieTerm: Notable spelling de quo inculpatur et tenetur pro suspecta, presentans prefatus dominus vicarius dicte JaquetePerson: presenti et audientCorrection overwritten, replaces: dai eamque diligenter exortatus est quod si voluerit confiteri, dicere et declarare veritatem quam sciverit de et super dicto heresis crimine, se offert sui parte necnon prefati domini SedunensisOrganisation: episcopi sibi facere misericordiam de jure redeuntibus et penitentibus ad sanctam matrem Ecclesiam, puro corde et fide non ficta, promissam facere et concedere auctoritate dicti inquisicionis officii.
Quequidem JaquetaPerson: dicit et respondit se numquam fuisse nec esse de sectaTerm: hereticorumTerm: et non indigere propter hoc de misericordia sibi supra presentata.
Quibus auditis, prefatus dominus locuntenensNotable spelling quo supra nomine dictam JaquetamPerson: pro prima monicioneTerm: juridica monuit et diligenter, ut convenit, exortatus est ut ipsa JaquetaPerson: hinc ad diem jovis proximam XXVI dicti mensis aprilisDate: Thursday, 26.4.1459, hora none, super premissis advertere velit et compareat personaliter coram prefato domino locumtenente in ipsiusque presencia omnimode confiteatur veritatem de et super dicto crimine heresis de quo est inculpata et tenetur pro suspecta, presentans ut supra sibi JaquetePerson: misericordiam sancte matris Ecclesie que redeuntibus et penitentibus, puro corde et fide non ficta, est promissumNotable spelling.
De quibus premissis omnibus prefatus dominus b locumtenens michi notario subscripto peciit litteram testimonialem, presentibus ad hec vocatis et rogatis, videlicet venerabilibus religiosis Petro VuilliensPerson: et Petro RolazPerson: , canonicis Montis JovisPlace: , Jacobo de FausonayPerson: , Johanne de BertholinisPerson: , Johanne de PratoPerson: , Perrodo MorandiPerson: , Rolando de BasqueriaPerson: et pluribus aliis testibus etcAbbreviation.

[Signature:] Franciscus BossetiPerson:
Notarial sign

[p. 93]Page break

26 avril 1459

Secunda monicioCentered

Anno et loco quibus supra et die vicesima sexta mensis aprilisDate of origin: 26.4.1459, vigore assignacionis suprascripte comparuit personaliter eadem JaquetaPerson: coram venerabili religioso fratre Victore MacenetiPerson: , ordinis fratrum PredicatorumOrganisation: 3, in decretis baccallarioNotable spelling et ad hoc missisCorrected from: missoc per egregium fratrem Petrum GinodiPerson: predictum, locuntenentem ut supra.
Quiquidem frater VictorPerson: , procurator fideiTerm: quo supra nomine sibi JaquetePerson: misericordiam Ecclesie in forma juris presentavit si puro corde, fide non ficta, redire vellet ad gremium sancte matris Ecclesie et omnimodam dicere veritatem de se et suis complicibus.
Que dicta JaquetaPerson: respondit eidem fratri VictoriPerson: se nichil scire de hiis de quibus inquirebatur contra eam.
Quibus auditis per dictum fratrem VictoremPerson: , assignavit eidem JaquetePerson: horam, videlicet ad eandem diem, hora vesperorum, coram ipso personaliter compariturCorrected from: amd pro tercia [monicione]Omission, restored by analogye, ut sibi f veritatem diceret de hiis de quaNotable spelling inculpatur.
De quibus premissis omnibus dictus g frater VictorPerson: quo supra nomine michi notario subscripto peciit litteram testimonialem, presentibus Ansermo AlbiPerson: , de Sancto BrancherioPlace: , et Johanne BasPerson: , famulo castellani.

[Signature:] Franciscus BossetiPerson:
Notarial sign

26 avril 1459, plus tard

Tercia monicioTerm: Centered

Anno, indicione, dieDate of origin: 26.4.1459, loco et coram testibus quibus supra, vigore assignacionis suprascripte comparuit personaliter eadem JaquetaPerson: coram prefato domino locuntenenteNotable spelling.
Quiquidem locumtenens sibi JaquetePerson: misericordiam Ecclesie in forma juris presentavit si puro corde, fide non ficta, redire vellet ad gremium sancte matris Ecclesie et omnimodam dicere veritatem de se et suis complicibus.
Que dicta JaquetaPerson: respondit eidem domino locumtenenti se nichil scire de hiis de quibus inquirebatur contra eam.
Quibus auditis, dictus dominus locumtenens assignavit eandem JaquetamPerson: , ad diem sabbati sequentis XXVII dicti mensisDate: Saturday, 27.4.14594 personaliter comparituram, coram ipso domino locumtenente, etcAbbreviation.
De quibus premissis omnibus et singulis prefatus dominus locumtenens michi notario subscripto peciit litteram testimonialem, presentibus quibus supra.

[p. 94]Page break

27 avril 1459

Quarta monicioTerm: ex habundantiCentered

Anno et loco prenotatis et die sabbati vicesima septima mensis aprilisDate of origin: 27.4.14595, vigore assignacionis prescripte comparuit personaliter eadem JaquetaPerson: coram prefato domino locumtenente.
Quiquidem locumtenens sibi JaquetePerson: pro ultimo dictarum monicionum termino et ex habundanti, quia misericordia sancte matris Ecclesie est major quam malicia et peccatum, dicte JaquetePerson: misericordiam Ecclesie in forma juris presentavit si tamen puro corde, fide non ficta, redire vellet ad gremium sancte matris Ecclesie et omnimodam dicere veritatem de se et suis complicibus.
Que dicta JaquetaPerson: respondit eidem domino locumtenenti se nichil scire de hiis de quibus inquirebatur contra eam.
Quibus auditis, dictus dominus locumtenens assignavit eandem JaquetamPerson: ad dies sequentes coram ipso personaliter comparituram ad inquirendum in propriam personam eiusdem JaquetePerson: secundum formam juris pro veritate ex ore suo habenda, alias dicturam et proposituram causam justam et racionabilem, si quam habeat, quare in propriam personam eiusdem inquiri non debeat, instante procuratore fidei, ulteriusque processurum, ut fuerit racionis.
Datum die et anno quibus supraDate of origin: 27.4.14596, in castro MartigniaciPlace of origin: , presentibus ad hec vocatis testibus Jacobo CavelliPerson: , clericoTerm: et notarioTerm: publico, et Johanne BasPerson: , famulo castellani.

[Signature:] Franciscus BossetiPerson:
Notarial sign

27 ou 28 avril 1459

Sentencia interlocutoriaTerm: Centered

Anno, die et locoDate of origin: 27.4.14597 prenotatis comparuit in castro MartigniaciPlace of origin: dicta JaquetaPerson: assignata coram nobis et interrogata si et desuper hiis de quibus intitulabatur et inculpabatur veritatem dicere vellet.
Que respondit se de dicta materia nichil scire nec scire velle.
Quibus auditis, dictus dominus locumtenens interrogavit eam si aliquos inimicos capitales haberet et a testimonio repellere vellet.
Que respondit et dicit quod non.
Et insuper interrogata si se deffendere super hiisCorrection overwritten, replaces: hoch [p. 95]Page breakvellet et ad suas deffensiones admitti, que dixit se esse bonam et perfectam et aliud nichil dixit.
Quibus suis responsionibus auditis, prefatus frater Victor MactenetiPerson: , jurisperitus et baccallarius in decretis, procurator fidei, attentis accusacionibus, variacionibus, indiciis et famamCorrected from: famai magno tempore contra eandem JaquetamPerson: laborantibus, peciit in eius personam inquiri, donec et quousque veritas ex ore eius haberetur.
Nos igitur frater Petrus GinodiPerson: , sacre theologie professor, vicarius locuntenens reverendi patris, fratris Reymondi de RotaPerson: , ordinis fratrum PredicatorumOrganisation: , in diocesibus LausannensiPlace: , GebennensiPlace: et SedunensiPlace: inquisitoris auctoritate apostolica specialiter deputati, necnon et auctoritate reverendi in ChristoPerson: patris et domini domini Vualterii de SupersaxoPerson: , Dei et apostolice Sedis gracia episcopi SedunensisOrganisation: , in hac parte michi concessa usque ad sentenciam diffinitivam exclusive, ut patet per publicum instrumentum receptum per venerabilem virum dominum Leonardum PrepositiPerson: , canonicumTerm: ecclesie SedunensisPlace: et procuratorem dicti reverendi domini SedunensisOrganisation: , habito consilio cum libris et peritis, te JaquetamPerson: , attentis diffamacionibus et maxima infamia contra te magno tempore laborante, perjurio et indiciis magnis et claris contra te laborantibus, in propriam personam inquiri, instante procuratore fidei, declaramus et ordinamus donec et quousque veritas ex ore tuo habeatur, citra tamen mortis periculum, sanguinis effusionem, membrorum mutillacionem, de quibus sollemniter protestamur.
Datum in castro MartigniaciPlace of origin: , die et anno premissisDate of origin: 27.4.14598, presentibus ad hec vocatis testibus, videlicet nobili Jacobo ExchamperiiPerson: , venerabilibus religiosis domino Petro VuilliensPerson: et domino Petro RolaPerson: , canonicis Montis JovisPlace: , nobili Henrico de FausonayPerson: , Ansermo AlbiPerson: , BertholetoPerson: de AntronazPlace: , Johanne de DrapelloPerson: et Perrodo MorandiPerson: .

[Signature:] Franciscus BossetiPerson:
Notarial sign

[p. 96]Page break

30 avril 1459

jResponsio facta per Jaquetam PerolinazPerson: inquisitam.Centered9

[Marginal note on the left margin:] Accusati

k

Anno Domini millesimo CCCCLIXo et die ultima mensis aprilisDate of origin: 30.4.1459, vigore assignacionis prescripte comparuit coram prefato domino locumtenente domini inquisitoris prenominata Jaqueta PerolinazPerson: inquisita.
Quiquidem dominus locumtenens interrogavit dictam JaquetamPerson: an velit confiteri et declarare veritatem quam sciverit de et super crimine heretice pravitatis de quo est inculpata, deffamatataTerm: Corrected from: diffamatal et suspecta.
Que JaquetaPerson: , liberata ab omni vinculo carceris, tortureTerm: et questionis, dicit, confitetur et deponit verum esse quod quadam vice, diu est, et non recordatur de tempore, ut dicit, Johannetus FalquetPerson: quondam, eiusdem secte heretice pravitatis, sibi dixit quod iret ad domum ipsius JohannetiPerson:  ; et venit eadem JaquetaPerson: , et dum fuit ante domum dicti JohannetiPerson: , reperit ibi dictum JohannetumPerson: et quendam hominem nigre speciei. Qui JohannetusPerson: dixit dicte JaquetePerson:  : « Venisti huc ; opportet quod tu maneas nobiscum ». Et adinvicem habuerunt multa verba. Deinde idem JohannetusPerson: dixit dicte JaquetePerson:  : « Opportet quod tu te reddas isti homini et habebis multa bona et omnia que volueris ». Que JaquetaPerson: , instigante dicto Johanneto FalquetiPerson: quondam, fecit homagium dicto homini nigre speciei.
InterrogataCorrection overwritten, replaces: usm qualis erat homo ille, dicit quod erat dyabolusTerm: .
Interrogata quo nomine vocabatur, dicit quod vocabatur BocharPerson: Language change: French, prout sibi dixit.
Interrogata qualiter scit quod erat dyabolus, dicit quod eum cognovit in specie et eciam in actibus suis.
Interrogata quomodo fecit homagium, dicit quod dedit sibi osculum in culo. Deinde, instigante dyabolo et Johanneto FalquetiPerson: predicto quondam, negavit Deum et fidem catholicam et sacramenta Ecclesie et pro homagioTerm: sibi dyabolo in specie qua supra donavit grossum digitum, et ipse dyabolus in specie qua supra mordidit digitum sibi donatum.
Interrogata in quo loco fuit in secta hereticorum, dicit quod fuit pluries in domo dicti JohannetiPerson: .
Interrogata qui erant presentes, dicit quod erat dictus BocharPerson: Language change: French, quedam mulier vocata BerengizPerson: Language change: French quondam, Johannetus FalquetPerson: quondam, AnthoniaPerson: , uxor JohannisIn the original: Jo de MollendinoPerson: quondam, AgnexPerson: , uxor Johannis de LuchiaPerson: , Michalla de VillaPerson: 10, Perretus AbbatisPerson: , Johannetus JorenPerson: quondam, PetrusIn the original: P de LeschelleyrLanguage change: FrenchPerson: , et plures alii, in numero circa XVIII personarum, de quorum nominibus ad presens non recordatur ; eciam erant plures stranei quos non cognoscebat.
Interrogata quid faciebant in dicta secta, dicit quod bibebant et comedebant, deinde supponebant.
Interrogata qualis eam cognovit in secta carnaliter, dicit quod dictus BocharPerson: dyabolus eam pluries cognovit carnaliter.
Interrogata an sit aliqua [p. 97]Page breakdifferencia in cohituNotable spelling carnali de dyabolo et homine, dicit quod sic, quia habet membrum grossum et multum frigidum et habitat ad modum bestiarum brutarum subvertendo ordinem nature hominis.
Interrogata quomodo ibat ad sectas, dicit quod dictus BocharPerson: eam multociens portabat ad sectas.
Interrogata quomodo, dicit quod sibi tradiderat unum baculumTerm: cum onguentoTerm: , qui per invocacionemTerm: dyaboli n ducebat eam ad sectam, dicendo « Joz joz,Language change: French parte dyaboli ! ».
Interrogata quo lumineTerm: utebantur in sectis, dicit quod habebant lumen trublidum et candelam nigram ; et quando volebant supponere, candela erat suffocata ; et dicit quod in galli cantu incontinenti recedebant a secta.
Interrogata de quibus cibis comedebant in secta, dicit quod comedebant panem, vinum et carnes.
Interrogata de quibus carnibus, dicit aliquando de carnibus castronis et bovis, et aliquando de carnibus puerorumTerm:  ; tamen ipsa non commedebat, ut dicit, et multociens erat Johannes AbbatisPerson: et AnthoniaPerson: , uxor Petri BegexPerson: .
Interrogata in quo loco capiebant pueros, dicit in cimisterio ecclesie parrochialis MartigniaciPlace: .
Interrogata qui erant illi pueri qui fuerant capti per eos in cimisterio, dicit quod non recordatur, quia jam diu est quod non fuit in secta, ut dicit.
Item dicit quod quadam vice fuerunt in secta apud LevronumPlace: , in domo Perrodi RasiPerson: , et ibidem erant eadem JaquetaPerson: et inter o alios quidam vocatus CognetPerson: de AlessesPlace: Language change: French11 et Perrussodus VeniandiPerson: 12 quondam.
Interrogata qualiter apperiebatCorrected from: apperiebantp portas quando ibant in domibus et citurnis, dicit quod magister ipsorum, scilicet dyabolus, apperiebat.
Interrogata qua die tenebant sectam, dicit multociens in die jovisDuration: Thursday.
Interrogata an timebat quando dyabolus portabat eam, dicit quod sic, aliquando ; eciam dicit quod occuli faciebant sibi malum propter velocitatem quando ibat, eciam pro aere.
Interrogata an tempore quo ibat ad sectas, maritus suus se perceperit de eadem de nocte, dicit quod non, quia dormiebat ; tamen quando ipsa veniebat, idem maritus suus sibi JaquetePerson: dicebat : « Quid habes ? Tu es ita frigida. »
Interrogata an q–confessa fueritCorrection on the bottom, replaces: consa fuerit–q capellano delictum [p. 98]Page breakheresis, dicit quod non.
Interrogata an receperit corpus ChristiTerm: in festo PascheDate: floating holiday quolibet anno, dicit quod sic, sicut alii in ecclesia.
Interrogata qua devocione recipiebat, dicit quod aliquando habebat devocionem in se, tamen numquam potuit venire ad confessionem de huiusmodi delicto heresis, nec fuit illius volunctatisCorrected from: voluntatisr.
Aliud nescit de gestis per eam in secta, quia, ut dicit, diu est quod non fuit in dicta secta et non recordatur de aliis preter de suprascriptis, se offerens quod quando recordabitur, confitebitur et declarabit prefato domino viceinquisitoriTerm: veritatem.
De quibus premissis omnibus prefatus dominus locumtenens domini inquisitoris michi notario subscripstoCorrected from: subscriptos precepit litteram testimonialem, presentibus ad hec vocatis testibus, videlicet venerabilibus domino Petro RolazPerson: , canonico RipallieOrganisation: , domino Petro VullienPerson: , canonico Montis JovisOrganisation: , nobili Jacobo ExchamperiiPerson: , Jacobo CavelliPerson: , notario, Anthonio Promentz alias BertholetoPerson: , de IntronaPlace: , et Johanne BasPerson: .

[Signature:] Franciscus BossetiPerson:
Notarial sign

1er mai 1459

Repeticio facta dicte JaquetePerson: et conclusio facta in processuCentered

Anno quo supra et die prima mensis maiiDate of origin: 1.5.1459, vigore assignacionis facte comparuit coram prefato domino vicario et locumtenente domini inquisitoris, videlicet prenominata Jaqueta PerolinazPerson: .
Quiquidem dominus viceinquisitor diligenter interrogavit et avisavit dictam JaquetamPerson: an ea que supra deposuit sint vera et de eisdem bene certifficata, et an velit aliquid a dicta sua responsione removere, mutare vel addere pro sola facti veritate dicenda t.
Que JaquetaPerson: dicit u et suo corporali juramento, tactis per eam sanctis scripturis in manibus prefati domini locumenentis, dicit quod ea que supra deposuit sunt vera et de ipsis est in animo suo bene certifficata et avisata et v dicit quod nesciret aliud dicere quia non recordatur.
Et fuit interrogata per prefatum dominum inquisitorem an velit concludere in suo [p. 99]Page breakpresenti processu vel alias facere allegaciones pro suis deffensionibus habendis ; dicit quod non vult petere preter misericordiam Dei et Ecclesie et contentatur quod concludatur in suo processu, quia aliud nesciret dicere preter ea que deposuit.
Et pari forma comparuit egregius frater Victor MactenetiPerson: w, in decretis baccallarius, procurator fidei, petens concludi in dicto processu.
Quibus audittis, prefatus dominus vicarius et locumtenens domini inquisitoris de consensu dictorum procuratoris fideiTerm: et JaquetePerson: conclusit in dicto processu, dicendo : « In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti amen ».
De quibus premissis omnibus et singulis prefatus dominus procurator fidei michi notario subscripto peciit dari litteram testimonialem, presentibus ad hec vocatis testibus, videlicet nobili Johanne ExchamperiiPerson: , vicedopnoNotable spelling MartigniaciOrganisation: , Jacobo CavelliPerson: , notario, Angellino ObsertPerson: , Perrodo MorandiPerson: , Johanne LeonardiPerson: , BertholetoPerson: de IntronazPlace: Language change: French et Johanne BasPerson: , familiaribus castri dicti loci MartigniaciPlace: . Actum in dicto castroPlace of origin: , die et anno premissisDate of origin: 1.5.1459.

[Signature:] Franciscus BossetiPerson:
Notarial sign

5 mai 1459

RattifficacioTerm: facta per dictam JaquetamPerson: de premissis Centered

Anno quo supra et die sabatti quinta mensis maiiDate of origin: 5.5.1459, fuit eadem JaquetaPerson: interrogata per egregium dominum Petrum CochardiPerson: , vicarium domini SedunensisOrganisation: episcopi, de et super premissis an illa sint vera, sicut deposuit. Que dicit quod sic et illa omnia ractifficat tamquam vera.
De quibus, etc.Abbreviation, presentibus ad hec vocatis testibus nobilibus Petermando de ChivronePerson: , vicedopno SedunensiPlace: , PetroPerson: eius filio, et Jacobo ExchamperiiPerson: .

[Signature:] Franciscus BossetiPerson:
Notarial sign

[p. 100]Page break

10 mai 1459

xAssignacio facta dicte JaquetePerson: ad audiendum jus et diffinitivam sentenciamTerm: super y suo processu Centered

z

Anno quo supra et die decima mensis maiiDate of origin: 10.5.1459, hora primeDuration: morning, de mandato prefatorum dominorum vicariorum aa per me scribam inquisicionis assignata [fuit]Omission, restored by analogyab prefata JaquetaPerson: super intitulatis, ibidem presens et audiens, ad diem presentem, hora none, coram prefatis dominis vicariis personaliter comparitura ad audiendum jus et diffinitivam sentenciam peremptorie et precise per eosdem ferendam super dictoCorrection overwritten, replaces: isac adsuo processu contra eandem JaquetamPerson: formato.
Actum in castro MartigniaciPlace of origin: , die et anno premissisDate of origin: 5.5.1459, presentibus ad hec vocatis testibus Johanne de DrapelloPerson: , Angellino ObsertPerson: et Johanne BasPerson: , famulo castellani.

[Signature:] Franciscus BossetiPerson:
Notarial sign

[p. 101]Page break

[p. 102]Page break

[p. 103]Page break

Notes

  1. Correction overwritten, replaces: d.
  2. Deletion by strikethrough: vi[carius].
  3. Corrected from: misso.
  4. Corrected from: am.
  5. Omission, restored by analogy.
  6. Deletion by strikethrough: di[ceret].
  7. Deletion by strikethrough: dominus.
  8. Correction overwritten, replaces: hoc.
  9. Corrected from: fama.
  10. Change of hand: other hand (B).
  11. Change of hand: other hand (B).
  12. Corrected from: diffamata.
  13. Correction overwritten, replaces: us.
  14. Deletion by strikethrough: nos.
  15. Deletion by strikethrough: eos.
  16. Corrected from: apperiebant.
  17. Correction on the bottom, replaces: consa fuerit.
  18. Corrected from: voluntatis.
  19. Corrected from: subscripto.
  20. Deletion by strikethrough: non.
  21. Deletion by strikethrough: quod.
  22. Deletion by strikethrough: quod.
  23. Deletion by strikethrough: u[t].
  24. Change of hand: main hand (A).
  25. Deletion by strikethrough: eorum processibus.
  26. Change of hand: main hand (A).
  27. Deletion by strikethrough: fuerunt, fuit.
  28. Omission, restored by analogy.
  29. Correction overwritten, replaces: is.
  30. Deletion by strikethrough: eorum processibus.
  1. MartignyPlace: , jadis seigneurie épiscopale, est passée au statut de châtellenie savoyarde en 1384Date: 1384 ; au point de vue ecclésiastique, elle fait partie du diocèse de SionOrganisation: .
  2. Un des quartiers de MartignyPlace: .
  3. Il s’agit des DominicainsOrganisation: établis au couvent de la MadeleineOrganisation: à LausannePlace: (Modestin 2007a, p. 364).
  4. Le samedi 27 avril 1459Date: Saturday, 27.4.1459 n’existant pas, il faut sans doute comprendre le samedi 28 avrilDate: Saturday, 28.4.1459 ou le vendredi 27 avrilDate: Friday, 27.4.1459.
  5. Pour la date, voir la note précédente.
  6. Voir la note précédente.
  7. 27Date: 27.4.1459 ou 28 avril 1459Date: 28.4.1459.
  8. Voir la note précédente.
  9. La main semble changer, l’écriture étant beaucoup plus cursive.
  10. Agnès de LuchiaPerson: et Michelle de VillaPerson: furent condamnées en même temps que la dite Jaquette PelorinazPerson: (AACM, AcMy Mixte, nr. 150 et Ammann-Doubliez 2007 et al., p. 186–187.
  11. AlessesPlace: , situé au-dessus de DorénazPlace: , était un village régi au Moyen Âge par le droit écrit. Il se trouvait dans une situation compliquée au point de vue droit. En effet, il faisait partie de la paroisse de Saint-MauricePlace: , pays de droit écrit, mais il appartenait à la châtellenie de MartignyOrganisation: , pays de coutume. Aussi fut-il détaché en 1431Date: 1431 de la châtellenie de MartignyOrganisation: pour être rattaché à celle de Saint-MauricePlace: (AACM, AcMy Mixte, nr. 588 ; voir aussi AACM, AcMy, Bâtiaz, A 4).
  12. Un Ulric ViniandiPerson: est syndic de CharratPlace: en 1423Date: 1423 (AACM, AcMy Mixte, nr. 122).