check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 8-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 8-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Jaquette Pelorinaz, de Martigny

1459 aprile 25 – maggio 10. Château de Martigny

Jaquette Pelorinaz, de Martigny, arrêtée le 4 avril 1459, comparait le 25 avril 1459 devant le vice-inquisiteur [et représentant de l’évêque de Sion] Pierre Ginod, au château de Martigny. Après la quatrième monition et à la demande du procureur de la foi Victor Massenet, la sentence interlocutoire est rendue par la cour le 28 avril et exécutée le lendemain. L’inculpée avoue et dénonce au total 12 personnes (8 hommes, dont 3 déjà défunts ; et 5 femmes, dont 2 déjà défuntes). Le 1er mai, suite à la confirmation des aveux, le lieutenant de l’inquisiteur conclut le procès. Le 5 mai, Jaquette ratifie à nouveau ses aveux devant le vicaire épiscopal Pierre Cochard. La sentence est rendue le 10 mai au cimetière de l’église paroissiale de Martigny. Jaquette est condamnée à la confiscation de ses biens et à la remise au bras séculier pour être punie, ainsi que deux autres femmes, Michelle de Villa et Agnès de Luchia. Elles sont mises au bûcher le jour même.

Bien que ce procès concerne le Valais savoyard et le diocèse de Sion, il a été réuni au registre ACV, Ac 29, qui contient majoritairement des procès relatifs au diocèse de Lausanne et au pays de Vaud. Les éditeurs respectent ainsi l’unité codicologique du registre.

Le procès de Jaquette Pelorinaz occupe les pages 92 à 103 du registre Ac 29 ; les pages 101 à 103 ont été laissées en blanc. Le notaire et clerc François Bosset rédige chacune des étapes du procès et il s’intitule « scriba inquisitionis », mandaté par le vice-inquisiteur Pierre Ginod. Les lignes correspondant aux aveux et à leur confirmation par l’accusée (« responsio, repetitio et ratificatio ») sont rédigées par une deuxième main anonyme ; il s’agit vraisemblablement de celle du notaire Jean de Loes, de Sembrancher, dont François Bosset aurait validé les écrits de la signature de son propre nom. Cette deuxième main se rapproche beaucoup de celle, aussi anonyme, qui a écrit la sentence, conservée indépendamment du procès dans le fonds factice des Archives de Martigny-Mixte.

Testo editionale

[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1459 avril 25Data: 25.4.1459

Processus contra Jaquetam PelorinazPersona: , suspectam de secta heretice pravitatis

25 avril 1459

Anno Domini millesimo IIIIC LIXno et die vicesima quinta mensis aprilisData di origine: 25.4.1459, in castro MartigniaciLuogo di origine: 1, vigore assignacionis facte comparet coram venerabili et egregio viro fratre Petro GinodiPersona: , ordinis fratrum PredicatorumOrganizzazione: , sacre theologie professore, locumtenente reverendi patris hereticeque pravitatis inquisitorisTermine: a sancta Sede apostolica specialiter deputati in diocesibus SedunensiLuogo: , LausannensiLuogo: et GebennensiLuogo: , necnon eciam vicesgerente in hac parte auctoritate sibi commissa reverendi in ChristoPersona: patris et domini domini VualteriiPersona: , Dei et apostolice Sedis gracia episcopiTermine: SedunensisOrganizzazione: , comitisTermine: et prefectiTermine: VallesiiLuogo: , videlicet dicta Jaqueta PelorinaPersona: , de RaspisLuogo: 2, parrochie MartigniaciLuogo: , suspecta de crimine hereticeTermine: pravitatis.
Quequidem JaquetaPersona: promisit et juravit juramento suo corporali, tactis Dei euvangeliis per eandem in manibus prefati domini locuntenentisSic, et sub pena habere delictum pro confesso de quo inculpatur et est supecta si de perjurio convicta fuerit.
Interrogata an sciat causam sue detencionis, que JaquetaPersona: dicit quod non.
Qui prefatus dominus vicarius sibi JaquetePersona: notifficavitSic quod est detenta pro crimine heresis et appostassieTermine: Sic de quo inculpatur et tenetur pro suspecta, presentans prefatus dominus vicarius dicte JaquetePersona: presenti et audientCorrezione sovrascritto, sostituisce: dai eamque diligenter exortatus est quod si voluerit confiteri, dicere et declarare veritatem quam sciverit de et super dicto heresis crimine, se offert sui parte necnon prefati domini SedunensisOrganizzazione: episcopi sibi facere misericordiam de jure redeuntibus et penitentibus ad sanctam matrem Ecclesiam, puro corde et fide non ficta, promissam facere et concedere auctoritate dicti inquisicionis officii.
Quequidem JaquetaPersona: dicit et respondit se numquam fuisse nec esse de sectaTermine: hereticorumTermine: et non indigere propter hoc de misericordia sibi supra presentata.
Quibus auditis, prefatus dominus locuntenensSic quo supra nomine dictam JaquetamPersona: pro prima monicioneTermine: juridica monuit et diligenter, ut convenit, exortatus est ut ipsa JaquetaPersona: hinc ad diem jovis proximam XXVI dicti mensis aprilisData: giovedì, 26.4.1459, hora none, super premissis advertere velit et compareat personaliter coram prefato domino locumtenente in ipsiusque presencia omnimode confiteatur veritatem de et super dicto crimine heresis de quo est inculpata et tenetur pro suspecta, presentans ut supra sibi JaquetePersona: misericordiam sancte matris Ecclesie que redeuntibus et penitentibus, puro corde et fide non ficta, est promissumSic.
De quibus premissis omnibus prefatus dominus b locumtenens michi notario subscripto peciit litteram testimonialem, presentibus ad hec vocatis et rogatis, videlicet venerabilibus religiosis Petro VuilliensPersona: et Petro RolazPersona: , canonicis Montis JovisLuogo: , Jacobo de FausonayPersona: , Johanne de BertholinisPersona: , Johanne de PratoPersona: , Perrodo MorandiPersona: , Rolando de BasqueriaPersona: et pluribus aliis testibus etcAbbreviazione.

[Firma:] Franciscus BossetiPersona:
Signum notarile

[p. 93]Interruzione di pagina

26 avril 1459

Secunda monicioCentrato

Anno et loco quibus supra et die vicesima sexta mensis aprilisData di origine: 26.4.1459, vigore assignacionis suprascripte comparuit personaliter eadem JaquetaPersona: coram venerabili religioso fratre Victore MacenetiPersona: , ordinis fratrum PredicatorumOrganizzazione: 3, in decretis baccallarioSic et ad hoc missisCorretto da: missoc per egregium fratrem Petrum GinodiPersona: predictum, locuntenentem ut supra.
Quiquidem frater VictorPersona: , procurator fideiTermine: quo supra nomine sibi JaquetePersona: misericordiam Ecclesie in forma juris presentavit si puro corde, fide non ficta, redire vellet ad gremium sancte matris Ecclesie et omnimodam dicere veritatem de se et suis complicibus.
Que dicta JaquetaPersona: respondit eidem fratri VictoriPersona: se nichil scire de hiis de quibus inquirebatur contra eam.
Quibus auditis per dictum fratrem VictoremPersona: , assignavit eidem JaquetePersona: horam, videlicet ad eandem diem, hora vesperorum, coram ipso personaliter compariturCorretto da: amd pro tercia [monicione]Omissione, completato per analogiae, ut sibi f veritatem diceret de hiis de quaSic inculpatur.
De quibus premissis omnibus dictus g frater VictorPersona: quo supra nomine michi notario subscripto peciit litteram testimonialem, presentibus Ansermo AlbiPersona: , de Sancto BrancherioLuogo: , et Johanne BasPersona: , famulo castellani.

[Firma:] Franciscus BossetiPersona:
Signum notarile

26 avril 1459, plus tard

Tercia monicioTermine: Centrato

Anno, indicione, dieData di origine: 26.4.1459, loco et coram testibus quibus supra, vigore assignacionis suprascripte comparuit personaliter eadem JaquetaPersona: coram prefato domino locuntenenteSic.
Quiquidem locumtenens sibi JaquetePersona: misericordiam Ecclesie in forma juris presentavit si puro corde, fide non ficta, redire vellet ad gremium sancte matris Ecclesie et omnimodam dicere veritatem de se et suis complicibus.
Que dicta JaquetaPersona: respondit eidem domino locumtenenti se nichil scire de hiis de quibus inquirebatur contra eam.
Quibus auditis, dictus dominus locumtenens assignavit eandem JaquetamPersona: , ad diem sabbati sequentis XXVII dicti mensisData: sabato, 27.4.14594 personaliter comparituram, coram ipso domino locumtenente, etcAbbreviazione.
De quibus premissis omnibus et singulis prefatus dominus locumtenens michi notario subscripto peciit litteram testimonialem, presentibus quibus supra.

[p. 94]Interruzione di pagina

27 avril 1459

Quarta monicioTermine: ex habundantiCentrato

Anno et loco prenotatis et die sabbati vicesima septima mensis aprilisData di origine: 27.4.14595, vigore assignacionis prescripte comparuit personaliter eadem JaquetaPersona: coram prefato domino locumtenente.
Quiquidem locumtenens sibi JaquetePersona: pro ultimo dictarum monicionum termino et ex habundanti, quia misericordia sancte matris Ecclesie est major quam malicia et peccatum, dicte JaquetePersona: misericordiam Ecclesie in forma juris presentavit si tamen puro corde, fide non ficta, redire vellet ad gremium sancte matris Ecclesie et omnimodam dicere veritatem de se et suis complicibus.
Que dicta JaquetaPersona: respondit eidem domino locumtenenti se nichil scire de hiis de quibus inquirebatur contra eam.
Quibus auditis, dictus dominus locumtenens assignavit eandem JaquetamPersona: ad dies sequentes coram ipso personaliter comparituram ad inquirendum in propriam personam eiusdem JaquetePersona: secundum formam juris pro veritate ex ore suo habenda, alias dicturam et proposituram causam justam et racionabilem, si quam habeat, quare in propriam personam eiusdem inquiri non debeat, instante procuratore fidei, ulteriusque processurum, ut fuerit racionis.
Datum die et anno quibus supraData di origine: 27.4.14596, in castro MartigniaciLuogo di origine: , presentibus ad hec vocatis testibus Jacobo CavelliPersona: , clericoTermine: et notarioTermine: publico, et Johanne BasPersona: , famulo castellani.

[Firma:] Franciscus BossetiPersona:
Signum notarile

27 ou 28 avril 1459

Sentencia interlocutoriaTermine: Centrato

Anno, die et locoData di origine: 27.4.14597 prenotatis comparuit in castro MartigniaciLuogo di origine: dicta JaquetaPersona: assignata coram nobis et interrogata si et desuper hiis de quibus intitulabatur et inculpabatur veritatem dicere vellet.
Que respondit se de dicta materia nichil scire nec scire velle.
Quibus auditis, dictus dominus locumtenens interrogavit eam si aliquos inimicos capitales haberet et a testimonio repellere vellet.
Que respondit et dicit quod non.
Et insuper interrogata si se deffendere super hiisCorrezione sovrascritto, sostituisce: hoch [p. 95]Interruzione di paginavellet et ad suas deffensiones admitti, que dixit se esse bonam et perfectam et aliud nichil dixit.
Quibus suis responsionibus auditis, prefatus frater Victor MactenetiPersona: , jurisperitus et baccallarius in decretis, procurator fidei, attentis accusacionibus, variacionibus, indiciis et famamCorretto da: famai magno tempore contra eandem JaquetamPersona: laborantibus, peciit in eius personam inquiri, donec et quousque veritas ex ore eius haberetur.
Nos igitur frater Petrus GinodiPersona: , sacre theologie professor, vicarius locuntenens reverendi patris, fratris Reymondi de RotaPersona: , ordinis fratrum PredicatorumOrganizzazione: , in diocesibus LausannensiLuogo: , GebennensiLuogo: et SedunensiLuogo: inquisitoris auctoritate apostolica specialiter deputati, necnon et auctoritate reverendi in ChristoPersona: patris et domini domini Vualterii de SupersaxoPersona: , Dei et apostolice Sedis gracia episcopi SedunensisOrganizzazione: , in hac parte michi concessa usque ad sentenciam diffinitivam exclusive, ut patet per publicum instrumentum receptum per venerabilem virum dominum Leonardum PrepositiPersona: , canonicumTermine: ecclesie SedunensisLuogo: et procuratorem dicti reverendi domini SedunensisOrganizzazione: , habito consilio cum libris et peritis, te JaquetamPersona: , attentis diffamacionibus et maxima infamia contra te magno tempore laborante, perjurio et indiciis magnis et claris contra te laborantibus, in propriam personam inquiri, instante procuratore fidei, declaramus et ordinamus donec et quousque veritas ex ore tuo habeatur, citra tamen mortis periculum, sanguinis effusionem, membrorum mutillacionem, de quibus sollemniter protestamur.
Datum in castro MartigniaciLuogo di origine: , die et anno premissisData di origine: 27.4.14598, presentibus ad hec vocatis testibus, videlicet nobili Jacobo ExchamperiiPersona: , venerabilibus religiosis domino Petro VuilliensPersona: et domino Petro RolaPersona: , canonicis Montis JovisLuogo: , nobili Henrico de FausonayPersona: , Ansermo AlbiPersona: , BertholetoPersona: de AntronazLuogo: , Johanne de DrapelloPersona: et Perrodo MorandiPersona: .

[Firma:] Franciscus BossetiPersona:
Signum notarile

[p. 96]Interruzione di pagina

30 avril 1459

jResponsio facta per Jaquetam PerolinazPersona: inquisitam.Centrato9

[Marginalia sul margine sinistro:] Accusati

k

Anno Domini millesimo CCCCLIXo et die ultima mensis aprilisData di origine: 30.4.1459, vigore assignacionis prescripte comparuit coram prefato domino locumtenente domini inquisitoris prenominata Jaqueta PerolinazPersona: inquisita.
Quiquidem dominus locumtenens interrogavit dictam JaquetamPersona: an velit confiteri et declarare veritatem quam sciverit de et super crimine heretice pravitatis de quo est inculpata, deffamatataTermine: Corretto da: diffamatal et suspecta.
Que JaquetaPersona: , liberata ab omni vinculo carceris, tortureTermine: et questionis, dicit, confitetur et deponit verum esse quod quadam vice, diu est, et non recordatur de tempore, ut dicit, Johannetus FalquetPersona: quondam, eiusdem secte heretice pravitatis, sibi dixit quod iret ad domum ipsius JohannetiPersona:  ; et venit eadem JaquetaPersona: , et dum fuit ante domum dicti JohannetiPersona: , reperit ibi dictum JohannetumPersona: et quendam hominem nigre speciei. Qui JohannetusPersona: dixit dicte JaquetePersona:  : « Venisti huc ; opportet quod tu maneas nobiscum ». Et adinvicem habuerunt multa verba. Deinde idem JohannetusPersona: dixit dicte JaquetePersona:  : « Opportet quod tu te reddas isti homini et habebis multa bona et omnia que volueris ». Que JaquetaPersona: , instigante dicto Johanneto FalquetiPersona: quondam, fecit homagium dicto homini nigre speciei.
InterrogataCorrezione sovrascritto, sostituisce: usm qualis erat homo ille, dicit quod erat dyabolusTermine: .
Interrogata quo nomine vocabatur, dicit quod vocabatur BocharPersona: Cambio di lingua: francese, prout sibi dixit.
Interrogata qualiter scit quod erat dyabolus, dicit quod eum cognovit in specie et eciam in actibus suis.
Interrogata quomodo fecit homagium, dicit quod dedit sibi osculum in culo. Deinde, instigante dyabolo et Johanneto FalquetiPersona: predicto quondam, negavit Deum et fidem catholicam et sacramenta Ecclesie et pro homagioTermine: sibi dyabolo in specie qua supra donavit grossum digitum, et ipse dyabolus in specie qua supra mordidit digitum sibi donatum.
Interrogata in quo loco fuit in secta hereticorum, dicit quod fuit pluries in domo dicti JohannetiPersona: .
Interrogata qui erant presentes, dicit quod erat dictus BocharPersona: Cambio di lingua: francese, quedam mulier vocata BerengizPersona: Cambio di lingua: francese quondam, Johannetus FalquetPersona: quondam, AnthoniaPersona: , uxor JohannisNell'originale: Jo de MollendinoPersona: quondam, AgnexPersona: , uxor Johannis de LuchiaPersona: , Michalla de VillaPersona: 10, Perretus AbbatisPersona: , Johannetus JorenPersona: quondam, PetrusNell'originale: P de LeschelleyrCambio di lingua: francesePersona: , et plures alii, in numero circa XVIII personarum, de quorum nominibus ad presens non recordatur ; eciam erant plures stranei quos non cognoscebat.
Interrogata quid faciebant in dicta secta, dicit quod bibebant et comedebant, deinde supponebant.
Interrogata qualis eam cognovit in secta carnaliter, dicit quod dictus BocharPersona: dyabolus eam pluries cognovit carnaliter.
Interrogata an sit aliqua [p. 97]Interruzione di paginadifferencia in cohituSic carnali de dyabolo et homine, dicit quod sic, quia habet membrum grossum et multum frigidum et habitat ad modum bestiarum brutarum subvertendo ordinem nature hominis.
Interrogata quomodo ibat ad sectas, dicit quod dictus BocharPersona: eam multociens portabat ad sectas.
Interrogata quomodo, dicit quod sibi tradiderat unum baculumTermine: cum onguentoTermine: , qui per invocacionemTermine: dyaboli n ducebat eam ad sectam, dicendo « Joz joz,Cambio di lingua: francese parte dyaboli ! ».
Interrogata quo lumineTermine: utebantur in sectis, dicit quod habebant lumen trublidum et candelam nigram ; et quando volebant supponere, candela erat suffocata ; et dicit quod in galli cantu incontinenti recedebant a secta.
Interrogata de quibus cibis comedebant in secta, dicit quod comedebant panem, vinum et carnes.
Interrogata de quibus carnibus, dicit aliquando de carnibus castronis et bovis, et aliquando de carnibus puerorumTermine:  ; tamen ipsa non commedebat, ut dicit, et multociens erat Johannes AbbatisPersona: et AnthoniaPersona: , uxor Petri BegexPersona: .
Interrogata in quo loco capiebant pueros, dicit in cimisterio ecclesie parrochialis MartigniaciLuogo: .
Interrogata qui erant illi pueri qui fuerant capti per eos in cimisterio, dicit quod non recordatur, quia jam diu est quod non fuit in secta, ut dicit.
Item dicit quod quadam vice fuerunt in secta apud LevronumLuogo: , in domo Perrodi RasiPersona: , et ibidem erant eadem JaquetaPersona: et inter o alios quidam vocatus CognetPersona: de AlessesLuogo: Cambio di lingua: francese11 et Perrussodus VeniandiPersona: 12 quondam.
Interrogata qualiter apperiebatCorretto da: apperiebantp portas quando ibant in domibus et citurnis, dicit quod magister ipsorum, scilicet dyabolus, apperiebat.
Interrogata qua die tenebant sectam, dicit multociens in die jovisPeriodo: giovedì.
Interrogata an timebat quando dyabolus portabat eam, dicit quod sic, aliquando ; eciam dicit quod occuli faciebant sibi malum propter velocitatem quando ibat, eciam pro aere.
Interrogata an tempore quo ibat ad sectas, maritus suus se perceperit de eadem de nocte, dicit quod non, quia dormiebat ; tamen quando ipsa veniebat, idem maritus suus sibi JaquetePersona: dicebat : « Quid habes ? Tu es ita frigida. »
Interrogata an q–confessa fueritCorrezione a piè di pagina, sostituisce: consa fuerit–q capellano delictum [p. 98]Interruzione di paginaheresis, dicit quod non.
Interrogata an receperit corpus ChristiTermine: in festo PascheData: festività senza una data fissa quolibet anno, dicit quod sic, sicut alii in ecclesia.
Interrogata qua devocione recipiebat, dicit quod aliquando habebat devocionem in se, tamen numquam potuit venire ad confessionem de huiusmodi delicto heresis, nec fuit illius volunctatisCorretto da: voluntatisr.
Aliud nescit de gestis per eam in secta, quia, ut dicit, diu est quod non fuit in dicta secta et non recordatur de aliis preter de suprascriptis, se offerens quod quando recordabitur, confitebitur et declarabit prefato domino viceinquisitoriTermine: veritatem.
De quibus premissis omnibus prefatus dominus locumtenens domini inquisitoris michi notario subscripstoCorretto da: subscriptos precepit litteram testimonialem, presentibus ad hec vocatis testibus, videlicet venerabilibus domino Petro RolazPersona: , canonico RipallieOrganizzazione: , domino Petro VullienPersona: , canonico Montis JovisOrganizzazione: , nobili Jacobo ExchamperiiPersona: , Jacobo CavelliPersona: , notario, Anthonio Promentz alias BertholetoPersona: , de IntronaLuogo: , et Johanne BasPersona: .

[Firma:] Franciscus BossetiPersona:
Signum notarile

1er mai 1459

Repeticio facta dicte JaquetePersona: et conclusio facta in processuCentrato

Anno quo supra et die prima mensis maiiData di origine: 1.5.1459, vigore assignacionis facte comparuit coram prefato domino vicario et locumtenente domini inquisitoris, videlicet prenominata Jaqueta PerolinazPersona: .
Quiquidem dominus viceinquisitor diligenter interrogavit et avisavit dictam JaquetamPersona: an ea que supra deposuit sint vera et de eisdem bene certifficata, et an velit aliquid a dicta sua responsione removere, mutare vel addere pro sola facti veritate dicenda t.
Que JaquetaPersona: dicit u et suo corporali juramento, tactis per eam sanctis scripturis in manibus prefati domini locumenentis, dicit quod ea que supra deposuit sunt vera et de ipsis est in animo suo bene certifficata et avisata et v dicit quod nesciret aliud dicere quia non recordatur.
Et fuit interrogata per prefatum dominum inquisitorem an velit concludere in suo [p. 99]Interruzione di paginapresenti processu vel alias facere allegaciones pro suis deffensionibus habendis ; dicit quod non vult petere preter misericordiam Dei et Ecclesie et contentatur quod concludatur in suo processu, quia aliud nesciret dicere preter ea que deposuit.
Et pari forma comparuit egregius frater Victor MactenetiPersona: w, in decretis baccallarius, procurator fidei, petens concludi in dicto processu.
Quibus audittis, prefatus dominus vicarius et locumtenens domini inquisitoris de consensu dictorum procuratoris fideiTermine: et JaquetePersona: conclusit in dicto processu, dicendo : « In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti amen ».
De quibus premissis omnibus et singulis prefatus dominus procurator fidei michi notario subscripto peciit dari litteram testimonialem, presentibus ad hec vocatis testibus, videlicet nobili Johanne ExchamperiiPersona: , vicedopnoSic MartigniaciOrganizzazione: , Jacobo CavelliPersona: , notario, Angellino ObsertPersona: , Perrodo MorandiPersona: , Johanne LeonardiPersona: , BertholetoPersona: de IntronazLuogo: Cambio di lingua: francese et Johanne BasPersona: , familiaribus castri dicti loci MartigniaciLuogo: . Actum in dicto castroLuogo di origine: , die et anno premissisData di origine: 1.5.1459.

[Firma:] Franciscus BossetiPersona:
Signum notarile

5 mai 1459

RattifficacioTermine: facta per dictam JaquetamPersona: de premissis Centrato

Anno quo supra et die sabatti quinta mensis maiiData di origine: 5.5.1459, fuit eadem JaquetaPersona: interrogata per egregium dominum Petrum CochardiPersona: , vicarium domini SedunensisOrganizzazione: episcopi, de et super premissis an illa sint vera, sicut deposuit. Que dicit quod sic et illa omnia ractifficat tamquam vera.
De quibus, etc.Abbreviazione, presentibus ad hec vocatis testibus nobilibus Petermando de ChivronePersona: , vicedopno SedunensiLuogo: , PetroPersona: eius filio, et Jacobo ExchamperiiPersona: .

[Firma:] Franciscus BossetiPersona:
Signum notarile

[p. 100]Interruzione di pagina

10 mai 1459

xAssignacio facta dicte JaquetePersona: ad audiendum jus et diffinitivam sentenciamTermine: super y suo processu Centrato

z

Anno quo supra et die decima mensis maiiData di origine: 10.5.1459, hora primePeriodo: la mattina, de mandato prefatorum dominorum vicariorum aa per me scribam inquisicionis assignata [fuit]Omissione, completato per analogiaab prefata JaquetaPersona: super intitulatis, ibidem presens et audiens, ad diem presentem, hora none, coram prefatis dominis vicariis personaliter comparitura ad audiendum jus et diffinitivam sentenciam peremptorie et precise per eosdem ferendam super dictoCorrezione sovrascritto, sostituisce: isac adsuo processu contra eandem JaquetamPersona: formato.
Actum in castro MartigniaciLuogo di origine: , die et anno premissisData di origine: 5.5.1459, presentibus ad hec vocatis testibus Johanne de DrapelloPersona: , Angellino ObsertPersona: et Johanne BasPersona: , famulo castellani.

[Firma:] Franciscus BossetiPersona:
Signum notarile

[p. 101]Interruzione di pagina

[p. 102]Interruzione di pagina

[p. 103]Interruzione di pagina

Annotatione

  1. Correzione sovrascritto, sostituisce: d.
  2. Cancellazione biffata: vi[carius].
  3. Corretto da: misso.
  4. Corretto da: am.
  5. Omissione, completato per analogia.
  6. Cancellazione biffata: di[ceret].
  7. Cancellazione biffata: dominus.
  8. Correzione sovrascritto, sostituisce: hoc.
  9. Corretto da: fama.
  10. Cambio di mano: mano secondaria (B).
  11. Cambio di mano: mano secondaria (B).
  12. Corretto da: diffamata.
  13. Correzione sovrascritto, sostituisce: us.
  14. Cancellazione biffata: nos.
  15. Cancellazione biffata: eos.
  16. Corretto da: apperiebant.
  17. Correzione a piè di pagina, sostituisce: consa fuerit.
  18. Corretto da: voluntatis.
  19. Corretto da: subscripto.
  20. Cancellazione biffata: non.
  21. Cancellazione biffata: quod.
  22. Cancellazione biffata: quod.
  23. Cancellazione biffata: u[t].
  24. Cambio di mano: mano principale (A).
  25. Cancellazione biffata: eorum processibus.
  26. Cambio di mano: mano principale (A).
  27. Cancellazione biffata: fuerunt, fuit.
  28. Omissione, completato per analogia.
  29. Correzione sovrascritto, sostituisce: is.
  30. Cancellazione biffata: eorum processibus.
  1. MartignyLuogo: , jadis seigneurie épiscopale, est passée au statut de châtellenie savoyarde en 1384Data: 1384 ; au point de vue ecclésiastique, elle fait partie du diocèse de SionOrganizzazione: .
  2. Un des quartiers de MartignyLuogo: .
  3. Il s’agit des DominicainsOrganizzazione: établis au couvent de la MadeleineOrganizzazione: à LausanneLuogo: (Modestin 2007a, p. 364).
  4. Le samedi 27 avril 1459Data: sabato, 27.4.1459 n’existant pas, il faut sans doute comprendre le samedi 28 avrilData: sabato, 28.4.1459 ou le vendredi 27 avrilData: venerdì, 27.4.1459.
  5. Pour la date, voir la note précédente.
  6. Voir la note précédente.
  7. 27Data: 27.4.1459 ou 28 avril 1459Data: 28.4.1459.
  8. Voir la note précédente.
  9. La main semble changer, l’écriture étant beaucoup plus cursive.
  10. Agnès de LuchiaPersona: et Michelle de VillaPersona: furent condamnées en même temps que la dite Jaquette PelorinazPersona: (AACM, AcMy Mixte, nr. 150 et Ammann-Doubliez 2007 et al., p. 186–187.
  11. AlessesLuogo: , situé au-dessus de DorénazLuogo: , était un village régi au Moyen Âge par le droit écrit. Il se trouvait dans une situation compliquée au point de vue droit. En effet, il faisait partie de la paroisse de Saint-MauriceLuogo: , pays de droit écrit, mais il appartenait à la châtellenie de MartignyOrganizzazione: , pays de coutume. Aussi fut-il détaché en 1431Data: 1431 de la châtellenie de MartignyOrganizzazione: pour être rattaché à celle de Saint-MauriceLuogo: (AACM, AcMy Mixte, nr. 588 ; voir aussi AACM, AcMy, Bâtiaz, A 4).
  12. Un Ulric ViniandiPersona: est syndic de CharratLuogo: en 1423Data: 1423 (AACM, AcMy Mixte, nr. 122).