check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 10-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, von Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega und Martine Ostorero

Zitation: SDS VD D 1 10-1

Lizenz: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Jeannette Anyo, de La Roche

1461 Oktober 23 – November 2. Notre-Dame de Lausanne; Château d’Ouchy

Jeannette Anyo, de La Roche, comparait le 23 octobre 1461 devant le vicaire épiscopal Pierre Creschom, dans la salle du chapitre de la cathédrale de Lausanne, où elle reconnait avoir fréquenté des hérétiques. Le lendemain, l’accusée comparait à nouveau devant le vicaire épiscopal Pierre Creschom et le vice-inquisiteur [Victor Massenet] au château épiscopal d’Ouchy et, après la première monition, elle avoue et dénonce vingt-sept personnes (19 hommes et 7 femmes). L’instruction reprend le 30 octobre avec la deuxième monition et la continuation des aveux, jusqu’à ce que le procureur de la foi Pierre Pascua demande une sentence interlocutoire pour qu’elle soit soumise à la question. Le 2 novembre, suite à la troisième monition, la sentence interlocutoire est rendue par la cour et exécutée immédiatement. L’inculpée complète ses aveux et augmente aussi le nombre de complices jusqu’à quarante trois personnes (32 hommes et 11 femmes). Les actes s’arrêtent ici, mais une note sur la couverture du procès confirme que Jeannette Anyo a été brûlée, peut-être le 27 novembre, date qui figure aussi sur la couverture dorsale du cahier.

Les procès de Pierre dou Chanoz (SDS VD D 1 7-1 : ACV, Ac 29, p. 72–91), de Jeannette Anyo (SDS VD D 1 10-1 : ACV, Ac 29, p. 120–135), de Guillaume Girod (SDS VD D 1 9-1 : ACV, Ac 29, p. 136–159) et de Perrissone Gappit (SDS VD D 1 11-1 : ACV, Ac 29, p. 160–195) sont les témoins d’une deuxième vague de répression, qui touche directement les possessions de l’évêque de Lausanne (Henniez, La Roche, Bulle) entre 1458 et 1465. Bien que ce procès concerne une inculpée de l’actuel canton de Fribourg (La Roche), il a été réuni au registre ACV, Ac 29, qui contient majoritairement des procès relatifs au diocèse de Lausanne et au pays de Vaud. Les éditeurs respectent ainsi l’unité codicologique du registre.

Le procès de Jeannette Anyo occupe les pages 120, 122 à 133 et 135 du registre Ac 29. Il a été consigné dans un cahier de huit folios et il est protégé par une couverture frontale, ce qui ne l’empêche pas d’être plié en deux. Le recto du premier folio porte plusieurs inscriptions, dont un intitulé indiquant comme début de la procédure le 23 octobre 1461, un autre intitulé biffé ainsi que la date du 27 novembre 1461 (peut-être le jour de la conclusion du procès ou celui de l’exécution de l’accusée). L’ensemble du procès est de la main du notaire Étienne Ducrêt, à l’exception de l’intitulé biffé sur la couverture frontale. Les folios deux à sept (p. 122–133), utilisés des deux côtés, contiennent les procès-verbaux. Le dernier folio (p. 134–135) forme la couverture dorsale du cahier. L’extérieur de la couverture (p. 135) porte une croix ainsi qu’un deuxième intitulé et le mot Apon, dont la signification nous échappe.

L’écriture d’Étienne Ducrêt est aussi dense que celle de l’anonyme ayant consigné le procès contre Guillaume Girod ; le texte est cependant un peu plus aéré, avec moins de lignes par page. Il y a aussi moins de ratures que dans le procès précédent. Le système d’annotations ressemble à celui utilisé dans les actes Girod, avec des mots-clés en marge, parfois mis en évidence par le dessin d’une main. Étienne Ducrêt a lui-même annoté ses actes.

Editionstext

[Registraturvermerk am linken Rand von Hand des 20. Jh.:] 1461Datum: 1461

a–Sequitur processus JohannetePerson: uxoris Petri AnyoPerson: de Laz RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch1 in facto fidei, incohatusKorrektur überschrieben, ersetzt: ib die XXIIIa mensis octobris anno Domini Mo IIIIc sexagesimo primoOriginaldatierung: 23.10.1461.–a

Sequitur processus JohannetePerson: uxoris Petri AnyoPerson: de Laz RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch in facto fidei, inchoatus die XXIIIa mensis octobris, anno Domini Mo IIIIc LX IoOriginaldatierung: 27.10.1461.

Sequitur processus

c–Sequitur processus JohannetePerson: uxoris Petri AnyoPerson: de Laz RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch recepti–c

Anno Domini Mo IIIKorrigiert aus: IIIIdc LX primo, die vero vicessimaAuffällige Schreibung septima mensis novembrisOriginaldatierung: 27.11.1461.2

[S. 121]Seitenumbruch

[S. 122]Seitenumbruch
[Registraturvermerk am linken Rand von Hand des 20. Jh.:] 1461Datum: 1461

Sequitur processus JohannetePerson: uxoris Petri AnyoPerson: de Laz RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch in facto heresisBegriff: etcAbkürzung.

23 octobre 1461

Anno Domini millesimo quatercentesimo sexagesimo Io, die vero XXIIIa mensis octobrisOriginaldatierung: 23.10.1461 in cappituloe ecclesie cathedralis beate Marie virginis LausannensisAusstellungsort: coram venerabili et circonspecto viro domino Petro CreschomPerson: in utroque jure licenciato vicarioBegriff: que in hac parte reverendi in ChristoPerson: patris et domini domini Georgii de SaluciisPerson: misericordia divina LausannensisOrganisation: episcopiBegriff: et comitisBegriff: , vicarioque eciam in hac parte reverendi patris fratris Reymundi de RotaPerson: ordinis fratrum PredicatorumOrganisation: 3 heretice pravitatis inquisitoris in civitatibus et dyocesibusAuffällige Schreibung LausannensiOrt: , GebennensiOrt: , SedunensiOrt: ac alibi auctoritate appostolica specialiter deputati, in presencia venerabilis et circonspecti viri domini Petri ReynaudiPerson: canoniciBegriff: LausannensisOrganisation: , discreti viri Petri CrostelliPerson: clericiBegriff: LausannensisOrt: , domini Johannis VollietiPerson: capellaniBegriff: , Frencisci BurritazPerson: et plurium aliorum dominorum ibidem existentium, personaliter comparens JohannetaPerson: uxor Petri AnyoPerson: de La RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch, de heretica pravitate inculpata vehementerque suspecta et diffamataBegriff: , benigniter et duliciterKorrigiert aus: dulcitere fuit monita per dominum vicarium predictum in presencia predictorum dominorum et primo si sciret casum propter quem esset detenta. Quequidem JohannetaPerson: dixit quod erat detenta pro casu heresis.
Quequidem JohannetaPerson: interrogata et monitaBegriff: fuit utrum esset hereticaBegriff: . Quequidem JohannetaPerson: dixit et confessa fuit ivisse cum hereticis in quodam loco dicto OusoutoursOrt: . Quequidem JohannetaPerson: inquisita pro tunc f nulla alia voluit confiteri.
Quibus premissis auditis, prefatus venerabilis vir dominus Petrus CreschomPerson: in utroque licenciatus quo supra nomine eidem JohannetePerson: inquisite presentavit [S. 123]Seitenumbruchmisericordiam atque graciam Ecclesie, videlicet quod si vellet confiteri suum reatum, gracia et misericordia Ecclesie sibi g–impertraretur Korrigiert aus: impetraretur–g. Quequidem JohannetaPerson: inquisita nil aliud pro tunc voluit confiteri.
Quare, auditis premissis, prefata JohannetaPerson: detenta fuit assignata pro prima monicioneBegriff: ad diem primam futuram qua personaliter prefati domini judices et vicarii4 vacare in dicto processu possent ad eandem JohannetamPerson: inquisitam benignterKorrigiert aus: benigniterh audiendum, si aliqua vellet confiteri.

24 octobre 1461

Anno quo retro, die vero XXIIIIta predicti mensisOriginaldatierung: 24.10.1461 prefata detenta, personaliter constituta in castro OchiaciAusstellungsort: in magna aula ipsius castri coram dominis vicariis et judicibus in presencia venerabilis viri domini Gerardi de PlacitoPerson: artium magistri, fratre Johanne PessonisPerson: baccalario conventus Beate Marie Magdalene LausannensisOrganisation: et nobili viro Petro MayorPerson: castellanoBegriff: predicti castri et plurium aliorum, fuit eadem JohannetaPerson: inquisita per quos supra interrogata an esset aliquid advisata in facto heresis siveUnsichere Lesungi deponendum et recognoscendum suum reatum, si aliqua deliquerit et perpetraverit, presentando eidem JohannetePerson: inquisite misericordiam atque graciam Ecclesie, si et quatenus suum reatum voluerit agnoscere et recognoscere atque confiteri.5

Quequidem JohannetaPerson: inquisita mediante suo juramento, tactis Dei euvangeliis, sponte confessa fuit et dixit, ut sequitur, quod sunt bene XXXKorrektur am linken Rand, ersetzt: vigintij anniZeitspanne: 30 Jahre quod PerrissonaPerson: uxor advunculi mariti sui et ipsa habebant lites.
Quadam die martisZeitspanne: Dienstag vel luneZeitspanne: Montag, [S. 124]Seitenumbruchexeundo de domo post cenam, prefata detenta reperit Jaquetum ParisPerson: et Jaquetum BossumPerson: de eodem loco6. Qui Jaquetus ParisPerson: eidem JohannetePerson: inquisite dixit : « Qualiter vadis et qualiter te habes ? » Quequidem JohannetaPerson: inquisita respondit sibi : « Ego male me habeo quia irascor cum uxore advunculi mei mariti ».
Quiquidem Jaquetus ParisPerson: dixit eidem JohannetePerson: inquisite : « Si velis venire nobiscum et nobis credere, nos faciemus bene quod tu liberaberis ». Quequidem JohannetaPerson: inquisita dixit quod non. Tamen cordialiter ivit cum ipsis ad quendam locum dictum OusoutoursOrt: juxta GrueriamOrt: , in quodam nemore quercuum domini GruerieOrganisation: 7 inter TurrinOrt: 8 et GrueriamOrt: supra unum lupum qui ipsam portavit, et quilibet ipsorum habebat unum. k–ComplicesUnterstrichenMarginalie am linken Rand–k Et ibidem reperit Roletum BaucitazPerson: et AgnelletamPerson: eius uxorem d’AvryOrt: , Mermetum EstossesPerson: , Petrum dou TeursPerson: de StavanyensOrt: , Johannem RamelPerson: , Conetus SoudansPerson: de eodem [loco]Auslassung, sinngemäss ergänztl9, Johannem GodruiPerson: , JohannetamPerson: eius uxorem du GumugfinOrt: , Reymondum VersetPerson: de CharneyOrt: , JohannetamPerson: sororKorrigiert aus: sororemm Johannis PublozPerson: , MermetamPerson: matrem Vuillelmi HuguePerson: de RuzOrt: parrochie de CorberesOrt: , Johannem de EnynPerson: , CristinamPerson: eius uxorem de BulozOrt: , Cristinum BrunetPerson: 10 de eodem [loco]Auslassung, sinngemäss ergänztn, JohannetamPerson: matrem Mermeti BronPerson: de VuaddemOrt: , Jaquetum de Laz CremazPerson: moransKorrigiert aus: morantemo apud MarsunsOrt: , Johannem MorelPerson: de MarsinOrt: , Petrum BuzonPerson: de MarsunOrt: , StephanumPerson: eius fratrem, Cristinum SoubesPerson: de AvrisOrt: , Janoz VuerrezPerson: de MombleiOrt: 11, Nycodum ParadisPerson: de VillaretOrt: , MiguamPerson: eius uxorem et PetrumPerson: eius filium antenatum, et ibidem reperuerunt unam mensam sine gausape supra quam illi qui adduxerunt ipsam adportaverunt carnes assatas postumiAuffällige Schreibung puerorum, panes, et non [S. 125]Seitenumbruchhabebant vinum, sed bibebant aquam, et erant quedam candele facientes ignem persicumBegriff: .
Quequidem JohannetaPerson: dixit se alia nescire in dicto casu heresis.

30 octobre 1461

Die veneris ante festum Omnium Sanctorum, anno quo supraOriginaldatierung: 30.10.1461 interrogata JohannetaPerson: detenta sepeque examinata, videlicet si esset aliquid advisata et si vellet aliquid confiteri, et hoc per vicarium reverendi in ChristoPerson: [patris]Auslassung, sinngemäss ergänztp et domini domini GeorgiiIn der Vorlage: G de SaluciisPerson: misericordia divina LausannenisOrganisation: episcopi et comitis et per vicarium domini inquisitoris, presentibus quibus supra, et cum istis GirardoIn der Vorlage: G de AlpibusPerson: burgenseBegriff: LausannensiOrganisation: et Hugonino de Mauberto FontePerson: , quequidem JohannetaPerson: detenta respondit quod sic.
Et primo dixit sponteque confessa fuit quod irascebatur cum uxore advunculi sui mariti intantum, quod quadam die jovis, ipsa detenta existente in cumbrinoBegriff: mulierum, venit quidam Jaquetus ParisPerson: qui ipsam vocavit et sibi dixit : « Quid habes ? Tu habes aliquid ». Que dixit : « Ego irascor cum uxore advunculi mei mariti ».
Qui Jaquetus ParisPerson: dixit sibi : « Si tu velis michi credere, ego docebo te qualiter tu liberaberis ». Que JohannetaPerson: detenta dixit quod sibi crederet.
Et tunc prefatus Jaquetus ParisPerson: adduxit sibi quendam lupum nigrum et fecit ipsam accendereKorrigiert aus: ascendereq supra dictum lupum, videlicet retroverte, et cepit dicta inquisita dictum lupum per caudam. Qui lupus ipsam portavit ad quendamAuffällige Schreibung locum dictum [S. 126]Seitenumbruchou SoutoursOrt: Sprachwechsel: Französisch. Et ibidem reperit magnam congregacionem populi.
Quiquidem Jaquetus ParisPerson: dixit eidem JohannetePerson: inquisite : « Oportet quod tu facias omagium magistro nostro et quod tu neges Deum omnipotentem, gloriosam virginem MariamPerson: totamque fidem catholicam ». Quequidem JohannetaPerson: inquisita contenta fuit r–☛ Forma omagiiBegriff: et agnegacionis fidei catholiceMarginalie am linken Rand–r et dixit, prout sequitur : « Ego nego Deum s omnipotentem, gloriosam virginem MariamPerson: totamque fidem catholicam », faciendo omagium dyaboloBegriff: , videlicet t culum unius cati nigri obsculando. Et in signum veri magiiHinzufügung oberhalb der Zeileu sibi diaboloBegriff: dedit oncilarem suum manus destre. Qui dyabolus arripuit dictum digitum et sibi corbavitBegriff: , prout apparet.

Interrogata prefata detenta de quo videbant, dixit et confessa fuit quod erant candele, facientes ignem perseum.
Interrogata quis vocatur v–Nomen magistriBegriff: Marginalie am linken Rand–v magister suus, dixit et confessa fuit quod vocatur PerrozPerson: .
Interrogata quid comedebant et bibebant, dixit et confessa fuit quod comedebant carnes puerorumBegriff: et bibebant aquam, sed tamen quidam Johannes RavezPerson: de StavanyensOrt: et Cuanetus SoudantPerson: iverunt ad quedam locum et adportaverunt vinum, sed tamen nescit ubi ceperunt.
Item interrogata si in dicta sectaBegriff: sint plures mulieres quam homines, dixit quod non, sed sunt plures homines.
Item dixit quod Jaquetus ParisPerson: erat coqus.
Interrogata quid fecerunt quando surrexerunt, dixit quod Johannes ParisPerson: [S. 127]Seitenumbruchdebebat esse sponsus et Anellet SurbatPerson: debebat esse sponsa, ut dicebant.
Interrogata w–☛ ComplicesMarginalie am linken Rand–w qui erant presentes : Jaquetus ParisPerson: , Jaquetus BossonPerson: , Roletus BaucitazPerson: et AgnelletaPerson: eius uxor, Urnit GodruiPerson: et eius uxor – mortui sunt –, Perrodus PigczonPerson: de AvryOrt: , Johannes de EnynPerson: de BulozOrt: , CristinaPerson: eius uxor, Johannes GarinPerson: , Cristinus VuruetPerson: , Mermeta JomuodazPerson: dou RuzOrt: , Johannes RamelPerson: de StavanyensOrt: , Johannes ArnaulPerson: de RogimontOrt: , Perreta de MonbovontPerson: , Cristinus SoubePerson: d’AvryOrt: , Nydus ParadisPerson: et MyuytPerson: eius uxor de VilaretOrt: , Yanyt GunernPerson: de MonsofflozOrt: , Petrus ParadisPerson: antenatus filius Nycodi ParadisPerson: et quedam vidua de ChafflozOrt: Sprachwechsel: Französisch12 que est detenta in BKorrektur überschrieben, ersetzt: VxuloOrt: Petrus MiguetPerson: de SchallensOrt: et Johannes MorezPerson: de MarsunOrt: .
Item interrogata quot vicibus fuit in dicta secta, quequidem detenta respondit se numquam fuisse nisi duabus vicibus.
Interrogata qua die vadunt ad dictam sectam, dixit quod ipsi vadunt ad dictam sectam in die jovis.
Interrogata a quo tempore ultimate non fuit in dicta secta, quequidem detenta dixit quod est mensis.
Interrogata in quo loco erant, dixit in loco supradicto.
Interrogata quid faciebat, dixit quod comedebant carnes puerorum. Que iterato redixit quod sunt duo menses quod non fuit in dicta secta.
Interrogata quis adportabat illas carnes qBeschädigung durch Tintenklecksy, que dixit quod uxorPerson: Johannis de EnynPerson: et illa que est detenta z–OmicidiumMarginalie am linken Rand–z in BuloOrt: aa–ad portaveruntKorrigiert aus: adportaverunt–aa et erat masculus de RazOrt: , sed tamen nescit cui erat.

[S. 128]Seitenumbruch

Item interrogata quid magister suus ab dabat sibi, respondit quod tociens quociens ipsi ibant ad dictam sectam, quilibet ipsorum habebat duos solidos.
Interrogata quis solvebat sibi dictos duos solidos, dixit quod Cristinus SoubePerson: et per an[t]eaUnsichere Lesungac Jaquetus ParisPerson: , quia ipsi erant thesaurarii.
Interrogata ubi accipiebant illas pecunias, dixit et confessa fuit quod ipsi accipiebant in una pisside.
Interrogata quando solvebatur sibi, dixit et confessa quod solvebatur sibi ante cenam.
Item interrogata a tempore quo incepit ire ad usque nunc, quod bene habuit, dixit quod ipsa habuit bene quatuor libras parve monete.
Interrogata ubi ceperunt supradictum puerum, dixit quod nescit.
ae–OmicidiumMarginalie am linken Rand–ae Item interrogata quot pueros portavit ad dictam sectam, dixit quod numquam portavit aliquem, sed bene vidit Jaquetum BossonPerson: qui adportavitKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: apaf unum puerum masculum, videlicet filium filii sui.
Interrogata quomodo ipsi adportant ad dictam sectam, dixit quod ipsi accipiunt vivos juxta matrem et adportant vivos.
Item interrogata quando fecit omagium quid magister suus precipiebat sibi et si confitebatur semper in quolibet festo PacheDatum: beweglicher Feiertag, dixit quod sic, sed numquam confessa fuit istud peccatum.
Item dixit quod ipsa ibat ad dictam sectam supra dictum lupum.
Item dixit et confessa fuit quod magister suus dicebat sibi quod male faciebat se confiteri quando : ag–MendaciumMarginalie am linken Rand–ag « tu agnegastiAuffällige Schreibung Deum ».
Interrogata quot vicibus fuit in dicta secta, dixit quatuor vicibus.
Interrogata qui erant presentes, dixit quod non cognoscitKorrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: cogscitah.

[S. 129]Seitenumbruch

Quequidem JohannetaPerson: inquisita nil aliud pro tunc voluit confiteri, dicens mediante juramento super sanctis Dei euvangeliis pridem per eam tactis, nil aliud scire et quod ea per eam deposita et confessata prout scribuntur superius, sunt vera.
Quibus premissis per procuratorem fideiBegriff: auditis, videns quod dicta JohannetaPerson: detenta variabat et noluerat veritatem puram agnoscere de per eam perpetratis in facto orthodoxeBegriff: fidei, peciit idem fidei procurator per prefatos dominosKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: dneai judices et vicarios, quatenus vellent decerni et declarari dictam JohannetamPerson: inquisitam esse torquendamBegriff: et tortureBegriff: subiciendam, actentis diffamacionibus, accusacionibus, confessionibus, perjuriis contra ipsam laborantibus et existentibus, donec et quousque veritas ab eadem JohannetaPerson: inquisita erueretur.
Quiquidem prefati domini judices et vicarii, audita requisicione procuratoris fidei, pro tercia monicioneBegriff: assignaverunt dictam JohannetamPerson: inquisitam ad diem sabati ante festum Omnium SanctorumDatum: Samstag, 31.10.146113 ad confitendum veritatem de per [eam]Auslassung, sinngemäss ergänztaj perpetratis in facto fidei, alias ad ferendum interloqutoriam sentenciam juxta petita per procuratorem fidei, si tunc eadem JohannetaPerson: inquisita veritatem puram non vellet agnoscere de per eam perpetratis in facto heresis dampnate.

2 novembre 1461

ak–OmicidiumMarginalie am linken Rand–ak Die lune post festum Omnium Sanctorum, anno quo supraOriginaldatierung: 2.11.1461 interrogata prefata detenta per dominos vicarios et judices predictos sepeque examinata al–et monitaHinzufügung oberhalb der Zeile–al [fuit]Auslassung, sinngemäss ergänztam, ut moris est, presentibus venerabilibus [S. 130]Seitenumbruchet discretis viris fratre Petro PasscuaPerson: procuratore fidei, GirardoIn der Vorlage: G de AlpibusPerson: burgense LausannensiOrganisation: , nobili [viro]Auslassung, sinngemäss ergänztan Petro MayorPerson: castellano Rippe OchiaciOrganisation: , Hugonino de Mauberto FontePerson: , Stephano de CrestoPerson: clericoBegriff: et Henrico de [L]Auslassung, sinngemäss ergänztaoalerioPerson: burgense LausannensiOrganisation: .
Interrogata ac monita ut superius, videlicet si sit multum temporis quod ipsa fuit primo in dicta secta, quequidem JohannetaPerson: detenta predicta dixit et confessa fuit quod sunt XXXIIII anniZeitspanne: 34 Jahre.
Item interrogata si sit multum quod ipsa detenta fuit ultima vice, respondit quod sunt tres menses.
Interrogata in quo loco ibant, dixit quod ipsi ibant ad locum dictum OusoutersOrt: .
Interrogata ap–ComplicesUnterstrichenMarginalie am linken Rand–ap qui erant presentes : Johannes GarinPerson: vinitAuffällige Schreibung, CristinaPerson: uxor Johannis de EnynPerson: , Stevinetus BorgonPerson: , Cristinus SoubePerson: d’AvryOrt: .
Interrogata quid bibebant et comedebant, dixit quod comedebant carnes puerorum.
Interrogata ubi accipebant dictos pueros, dixit et confessa fuit quod ipsi ceperunt unum puerum masculum JohanniAuffällige Schreibung de PrezPerson: aq–OmicidiumMarginalie am linken Rand–aq de RiazOrt: 14 etatis XIII edobmadarumKorrigiert aus: ebdomadarumar.
Item interrogata prefata detenta si sit multum temporis quod magister suus non locutus est sibi, as–dixit dixitKorrigiert aus: dixit–asquod a post quod fuitKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: estat intus15 quod non locutus est sibi.
Interrogata quis magister suus vocatur, dixit quod vocatur PerroPerson: .

Quequidem JohannetaPerson: inquisita nil aliud pro tunc voluit confiteri, dicens se alia nescire et quod sub periculo dampnacionis anime sue omnia per ipsam perpetrata dixerat et confessa fuerat, nec aliud sciebat.
Eotunc prefatus fidei procurator peciit per prefatos dominos judices et vicarios predictos, actentis suis JohanetePerson: inquisite variacionibus, perjuriis, mendaciis, diffamacionibus et accusacionibus contra dictam inquisitam laborantibus, eandem JohannetamPerson: presentem [S. 131]Seitenumbruchet audientem decerni, declarari et sentenciari eandem fore et esse torquendam et torture subiciendam, donec et quousque veritas ab ore eiusdem inquisite eruatur.
Quiquidem prefati domini judices et vicarii predicti, auditis peticionibus et requisicionibus prefati fidei procuratoris, dixerunt eidem JohannetePerson: inquisite : « Advertas et advideas, JohannetaPerson: , tu audis requisicionem et peticionem quam facit contra te dominus procurator. Quare antequam feretur sentencia interloqutoria, te ortamur et requirimus benigniter, quatenus intuitu Dei pietatisque tuum reatum veridice velis confiteri et agnoscere, offerendo adhuc tibi de canonica benignitate et gracia speciali misericordiam Ecclesie ».
Quequidem JohannetaPerson: inquisita nil aliud pro tunc voluit dicere nec confiteri, nisi proutKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: preau supra dixerat et confessa fuerat, dicens se alia nescire.

Eotunc prefati domini judices et vicarii, videntes quod dicta JohannetaPerson: inquisita nil aliud voluerat confiteri, auditis eciam et actentis peticionibus domini procuratoris fidei et deductis in processu, volentes recte et legitime procedere, prout jura volunt et suadent canonice sanciones, eorum tulerunt sentenciam interloqutoriamBegriff: contra eandem JohannetamPerson: inquisitam presentem et audientem, prout in quadam papireiiAuffällige Schreibung cedula – incipiente ChristiPerson: nomine invocatoUnterstrichen etcAbkürzung. – plenius continetur cuius copia ibidem inferitur.

ChristiPerson: nomine invocato, per hanc nostram sentenciam quam de juris peritorum consilio, pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis habentes, ordinaria et delegata auctoritatibus ferimus, in hiis scriptis pronunciamus, decernimus et declaramus te, JohannetamPerson: uxorem Petri AnyoPerson: de La RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch delatam presentem, corporali questioniBegriff: subiciendam et torquendam [S. 132]Seitenumbruchfore, doneHinzufügung am rechten Rand mit Einfügungszeichenav et quousque veritas ex ore tuo habeatur, citra tamen mortis periculum, sanguinis effusionem et menbrorumAuffällige Schreibung mutilationem de quo solemniter et expresse protestamur.
Que quidem sentencia interloqutoria per prefatos dominosKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: dominusIn der Vorlage: dnsaw judices et vicarios contra eandem JohannetamPerson: lata, peciit idem fidei procurator eandem senteciam contra dictam JohannetamPerson: exequcioni demandari, prout in eadem sentencia canetur16. Tandem eadem inquisita fuit ducta ad locum torture fuitque ligata manibus et unum paucum a terra levata.
Quequidem JohannetaPerson: inquisita requisiit, quatenus unum paucum relaxaretur et ipsa puram et meram veritatem de per eam perpetratis in facto heresis confiteretur. Quibus dicte JohannetePerson: precibus fuit relicta a dictis turturisAuffällige Schreibung. Et tunc eadem dixit et deposuit atque confessa fuit, prout sequitur.
Et primo dixit et confessa fuit prout superius de ymagio, de agnegacioneAuffällige Schreibung fidei catholice, de omicidiis.
Item dixit et confessa fuit, videlicet quod ipsa cepit ax–☛ Omicidium per ipsam factumMarginalie am linken Rand–ax quedamKorrigiert aus: quendamay puerum masculum Johanni BossumPerson: de MarsinOrt: – sunt bene viginti anni, et hoc quadem die veneris post cenam – et ipsum puerum interfecit juxta matrem suam et post modum portavit dictum puerum ad locum nuncupatum ou SouteursOrt: Sprachwechsel: Französisch.
Item interrogata quando ipsi cenati sunt, quid ipsi faciunt, que detenta dixit et confessa fuit quod ipsi scorisantBegriff: 17 et jocantur.
Quequidem JohannetaPerson: az–MendaciumMarginalie am linken Rand–az inquisita propter mendacium apparentissimum, ergaAuffällige Schreibung interligentemKorrigiert aus: intelligentiamba fuit reposita ad torturam et multum acriter fuit tracta. Que detenta requisiit, quatenus unum paucum relaxaretur et ipsa puram et meram veritatem confiteretur. Que fuit relaxata et ad terram posita.
QuequidamKorrigiert aus: Quequidembb JohannetaPerson: dixit et confessa fuit quod post cenam ipsi extiguuntAuffällige Schreibung candelas et, hoc facto, Jaquetus BossonPerson: eam cognovit abutituBegriff: more brutorum, et similiter omnes alii sic faciunt [S. 133]Seitenumbruchcum aliis mulieribus.
Interrogata quando ipsi recedunt, quid magister suus precipiebat sibi, quequidemKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: quoq[uidem]bc JohannetaPerson: dixit et confessa fuit quod ipse dicebat sibi bd quod provideret de carnibus puerorum pro die sequenti et omnibus aliis in dicta secta existententibus.

Interrogata qui erant presentes, dixit et be–ComplicesMarginalie am linken Rand–be confessa fuit quod Cristinus SoubePerson: , Johannes GarinPerson: de BuloOrt: , AgnelletaPerson: uxor de la BaucitazPerson: d’AvryOrt: , Pittet JohanniPerson: de ChavanezOrt: 18, Yanit RignerizPerson: de La RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch, quedam que est detenta in BuloOrt: et est de ChaffloOrt: , Petrus ParadisPerson: de VilaretOrt: , Nydus ParadisPerson: , MyguaPerson: eius uxor et CristinaPerson: uxor Johannis de EnynPerson: .

Interrogata bf si sit multum temporis quod non vidit dictum Johannem GarinPerson: in dictis sectis, dixit et confessa fuit quod sunt tres menesKorrigiert aus: mensesbg et a tribus mensibus citraDatum: Juli 1461 vidit ipsum et eius uxorem et laz BaucitazPerson: d’AvryOrt: , uxorem Roletitaz BaucitazPerson: Sprachwechsel: Französisch.

Item interrogata de quadam pisside que fuit adportata per mistralemBegriff: dicti loci de La RochizOrt: Sprachwechsel: Französisch quando dicta JohannetaPerson: bh detenta fuit adducta LausannamOrt: ad quid valet et de quo deservit, quequidem JohannetaPerson: inquisita dixit et confessa bi fuit quod si de pinguide in dicta pisside existente tangeretur aliquod animal, quod moriretur, et eciam si bk tangentur gentes, et sic de alisAuffällige Schreibung.
Quequidem JohannetaPerson: inquisita dixit se alia nescire et quod omnia per eam confessata, prout scribuntur superius, sunt vera.

[Unterschrift:] StephanusIn der Vorlage: Ste de CrestoPerson:
Notarzeichen

[S. 134]Seitenumbruch

[S. 135]Seitenumbruch

Federzeichnung† Processus JohannetePerson: uxoris PeterAuffällige Schreibung AnsozPerson: de RuppeOrt: super casu heresis combuste quondam.

Apon19

Anmerkungen

  1. Streichung durch einfache Durchstreichung.
  2. Korrektur überschrieben, ersetzt: i.
  3. Streichung durch einfache Durchstreichung.
  4. Korrigiert aus: IIII.
  5. Korrigiert aus: dulciter.
  6. Streichung durch einfache Durchstreichung: no.
  7. Korrigiert aus: impetraretur.
  8. Korrigiert aus: benigniter.
  9. Unsichere Lesung.
  10. Korrektur am linken Rand, ersetzt: viginti.
  11. Marginalie am linken Rand.
  12. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  13. Korrigiert aus: sororem.
  14. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  15. Korrigiert aus: morantem.
  16. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  17. Korrigiert aus: ascendere.
  18. Marginalie am linken Rand.
  19. Streichung durch einfache Durchstreichung: g[loriosam].
  20. Streichung durch einfache Durchstreichung: su[um].
  21. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  22. Marginalie am linken Rand.
  23. Marginalie am linken Rand.
  24. Korrektur überschrieben, ersetzt: V.
  25. Beschädigung durch Tintenklecks.
  26. Marginalie am linken Rand.
  27. Korrigiert aus: adportaverunt.
  28. Streichung durch einfache Durchstreichung: vocatur.
  29. Unsichere Lesung.
  30. Streichung durch einfache Durchstreichung: quot bene.
  31. Marginalie am linken Rand.
  32. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: ap.
  33. Marginalie am linken Rand.
  34. Korrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: cogscit.
  35. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: dne.
  36. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  37. Marginalie am linken Rand.
  38. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  39. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  40. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  41. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  42. Marginalie am linken Rand.
  43. Marginalie am linken Rand.
  44. Korrigiert aus: ebdomadarum.
  45. Korrigiert aus: dixit.
  46. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: est.
  47. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: pre.
  48. Hinzufügung am rechten Rand mit Einfügungszeichen.
  49. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: dominusIn der Vorlage: dns.
  50. Marginalie am linken Rand.
  51. Korrigiert aus: quendam.
  52. Marginalie am linken Rand.
  53. Korrigiert aus: intelligentiam.
  54. Korrigiert aus: Quequidem.
  55. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: quoq[uidem].
  56. Streichung durch einfache Durchstreichung: p[refatus].
  57. Marginalie am linken Rand.
  58. Streichung durch einfache Durchstreichung: ut.
  59. Korrigiert aus: menses.
  60. Streichung durch einfache Durchstreichung: d.
  61. Streichung durch einfache Durchstreichung: fKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: dbj.
  62. Streichung durch einfache Durchstreichung: s[i].
  1. La seigneurie de La RocheOrt: a été acquise par les évêques de LausanneOrganisation: en 1349Datum: 1349 (DHBS, V, p. 518).
  2. La page 121 porte plusieurs inscriptions, dont un intitulé indiquant comme début de la procédure le 23 octobre 1461Datum: 23.10.1461, un intitulé biffé et la date du 27 octobre 1461Datum: 27.10.1461. Que s’est-il passé ce jour-là ? La conclusion du procès a-t-elle eu lieu à cette date ? Ou l’exécution de Jeannette Anyo ? Nous l’ignorons, car les actes sont incomplets.
  3. Il s’agit des DominicainsOrganisation: établis au couvent de la MadeleineOrganisation: à LausanneOrt: .
  4. Le procès contre Jeannette AnyoPerson: est ouvert par Pierre CreschomPerson: seul, mais il est question par la suite des « seigneurs vicaires et juges » au pluriel. La proximité temporelle avec le cas GirodPerson: laisse supposer que le procès contre Jeannette AnyoPerson: a été mené sous les auspices de Pierre CreschomPerson: et du vice-inquisiteur Victor MassenetPerson: (Modestin 1999a, p. 44).
  5. Une ligne droite sépare ce paragraphe du paragraphe suivant.
  6. Jacquet ParisPerson: possède des terres à GumefensOrt: et à Avry-devant-PontOrt: , tandis que la famille Bosson est attestée à MarsensOrt: , RiazOrt: et BulleOrt: (Modestin 1999a, p. 346–347).
  7. Il s’agit de François IerPerson: , comte de Gruyère de 1433 à 1475Datum: 1.1.1433 – 31.12.1475 (DHBS, III, p. 657).
  8. La Tour-de-TrêmeOrt: est une bourgade du comté de GruyèreOrt: , à 3 km au sud-est de GruyèresOrt: (DHBS, VI , p. 645–646). La forêt de SautauxOrt: se situe entre La Tour-de-TrêmeOrt: et GruyèresOrt: , à moins d’1 km au sud-est de La TourOrt: . Les actuels lieux-dits Petit Pré-de-ChêneOrt: et Pré-de-ChêneOrt: réfèrent aux chênes qui sont mentionnés dans la déposition de Jeannette AnyoPerson: .
  9. Cuanet SoudansPerson: possède des terres à EstavannensOrt: (Modestin 1999a, p. 361).
  10. Cristin BrunetPerson: possède une maison à BulleOrt: (Modestin 1999a, p. 348).
  11. Peut-être MontbelleyOrt: , hameau près de Torny-le-GrandOrt: .
  12. Maison isolée à La RocheOrt: .
  13. Le procès ne reprend que le 2 novembre 1461Datum: 2.11.1461.
  14. La majorie de RiazOrt: dépend de l’évêque de LausanneOrganisation: (Dubas 1995, p. 57).
  15. « Dedans », se rapportant à la détention de l’inculpée.
  16. « Canere », chanter, mais aussi publier (Lebaigue 1883).
  17. Le même verbe est utilisé par Perrissone GappitPerson: .
  18. Chavannes est le nom de nombreux villages de la Suisse romande (Jaccard 1978 p. 82), par exemple, dans le district de la Glâne : Chavannes-les-FortsOrt: ou Chavannes-sous-OrsonnensOrt: .
  19. Sens obscur.