check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 14-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, von Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega und Martine Ostorero

Zitation: SDS VD D 1 14-1

Lizenz: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Jaquet de Panissère, de Chardonne

1477 August 26 – September 19. Château d’Ouchy

Jaquet de Panissère alias Magnyn, de Chardonne, comparait le 26 août 1477, devant l’official Baptiste d’Aycard, au château épiscopal d’Ouchy. Le vice-inquisiteur Pierre de Pascua le rejoint le 4 septembre, lors de la deuxième monition, pour instruire avec lui la suite du procès. Au cours des trois premières monitions, l’inculpé reconnait avoir déjà été emprisonné et jugé comme hérétique par le seigneur d’Oron-le-Châtel. Ce dernier, qui l’aurait incité à dénoncer une femme, lui avait imposé une pénitence et l’avait banni de tout le diocèse, après paiement de la caution par les fils de l’inculpé. Le 10 septembre, suite à la quatrième monition, le procureur de la foi Mermet Nycod demande la sentence interlocutoire afin de soumettre Jaquet à la question, laquelle sentence sera rendue par la cour le même jour et exécutée immédiatement par le châtelain d’Ouchy ; soulevé par la corde et interrogé sous torture, il refuse toujours de passer aux aveux. Le lendemain, à l’instigation de l’official, Jaquet avoue et dénonce trois hommes. Le 12 septembre il poursuit ses aveux après avoir été à nouveau torturé et dénonce huit personnes (3 hommes et 5 femmes). Il ratifie et poursuit ses aveux à trois reprises le 13, le 15 et le 16 septembre, date à laquelle il dénonce un dernier complice (au total : 7 hommes et 5 femmes). Jaquet ratifie et complète ses aveux le 17 septembre devant la cour présidée par l’inquisiteur Thomas Gogat, qui demande une dernière ratification le 19 septembre. Ce même jour, le procès est clos par l’inquisiteur, qui assigne les parties au lendemain pour la publication de la sentence [de mort par le feu].

Les procès de Jaquet de Panissère (SDS VD D 1 14-1 : ACV, Ac 29, p. 228–258), Jordana de Baulmes (SDS VD D 1 15-1 : ACV, Ac 29, p. 208–227), Claude Bochet (SDS VD D 1 16-1 : ACV, Ac 29, p.  264–275), Jean Poesiouz (SDS VD D 1 17-1 : ACV, Ac 29, p. 301–312), Jeannette Barattier (SDS VD D 1 18-1 : ACV, Ac 29, p. 276–300), Antoine de Vernex (SDS VD D 1 19-1 : ACV, Ac 29, p. 313–327) et Jean Gallot (SDS VD D 1 20-1 : ACV, Ac 29, p. 333–348) ont tous été intentés entre 1477 et 1484. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique, après la première vague des années 1448–1449.

Le procès de Jaquet de Panissère occupe les pages 228 à 258 du registre Ac 29. Avant leur reliure, les actes de ce procès formaient deux dossiers distincts. L’un comprenait la première partie du procès, soit les protocoles des trois premières séances, le texte de la sentence interlocutoire et le résumé de la première séance de torture (p. 252–263). Dans l’autre dossier se trouvait toute la seconde partie du procès (p. 228–251). Dans cette perspective, l’ancien « dossier Panissère I » a été consigné dans un cahier qui comptait six folios, dont le premier avait été déjà utilisé des deux côtés pour rédiger la plainte de Léopard de Bosco (SDS VD D 1 13-1 : ACV, Ac 29, p. 252–253). Ainsi, la première partie du procès Panissère occupe les pages 254 à 258 de ce cahier, lequel ne porte pas de notes ni d’inscriptions au dos. L’ancien « dossier Panissère II » a été consigné dans un dossier qui comptait douze folios. Au dos de la dernière page de ce second dossier, soit à la page 251, se trouvent trois inscriptions dorsales attribuées à trois mains différentes, dont la première pourrait relever du notaire De Cresto, qui signe également toute la deuxième partie. Dans les deux cas, des pages ont été laissées en blanc ; pour l’ancien « dossier Panissère I », il s’agit des pages 259 à 263, pour l’ancien « dossier Panissère I », ce sont les pages 244 à 250.

Les actes du procès de Jaquet de Panissère ne sont pas rédigés par un seul notaire : pour les quatre séances contenues dans l’ancien « dossier Panissère I », l’on distingue de manière sûre quatre mains différentes. Jean de Fonte signe les deux premières séances, André Delayens la troisième ; pour la quatrième séance, on voit deux mains, celle de Mermet Nycod et celle d’un anonyme, qui est l’auteur de la sentence interlocutoire. De par une comparaison avec d’autres manuscrits, ce dernier peut être identifié à l’official Baptiste d’Aycard. Toute la seconde partie du procès, soit les pages 228 à 251 est rédigée par le notaire De Cresto. Les deux annotations en marge, qui se trouvent aux pages 230 et 231, ne relèvent pourtant toutefois pas de sa main. Elles ont sûrement été ajoutées lors d’une relecture plus tardive. Quant à l’ancien « dossier Panissère I », il est très difficile d’évaluer l’auteur des titres et des annotations en marge : il n’est pas possible de les attribuer avec certitude ni à Baptiste d’Aycard, ni à un des notaires mentionnés. Il faut plutôt croire qu’il s’agit d’une seconde main inconnue, qui aurait annoté cette première partie lors d’une relecture plus tardive. Elle n’est en aucun cas identique à celle que l’on retrouve dans la seconde partie des actes.

Editionstext

[Registraturvermerk am linken Rand von Hand des 20. Jh.:] 1477 août 26Datum: 26.8.1477

26 août 1477

Prima monitioBegriff: Jaqueti PanicerisPerson:

aAnno Domini millesimo CCCCo septuagesimo septimo die vero vicesima sexta mensis augustiOriginaldatierung: 26.8.1477, de mandato reverendi in ChristoPerson: patris et domini domini BenedictiIn der Vorlage: B de MonteferrandoPerson: Dei et apostolice Sedis gratia episcopiBegriff: LausannensisOrganisation: b–Prima monitioMarginalie am linken Rand von Nachtragshand (B)–b et commictisKorrigiert aus: comitisBegriff: c d–seu exKorrigiert aus: e eius vicariiBegriff: et locumtenentis examinatus–d Jaquetus Panisere alias MagninPerson: incarceratus f obcasioneKorrigiert aus: occasioneg cuiusdam pretensi bampni perHinzufügung oberhalb der Zeileh ipsum, ut dicebatur, perpetrati et in deffectu fidejusoris per judicem temporalem incarceratus, maxime tamen de crimine heresisBegriff: deffamatusBegriff: , fuit per venerabilem et egregium virum dominum BaptistamIn der Vorlage: Baptam d’AycardisPerson: officialem LausannensisOrganisation: , i–decretorum doctoremHinzufügung am linken Rand mit Einfügungszeichen–i, j–in absentiaKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: assistente in abstentia–j venerabilis domini inquisitorisBegriff: medio eius juramento ad sacra Dei euvangelia, corporaliter tactis Scripturis, examinatus et interrogatus ; primo si sciret causam propter quam fuisset detentus et incarceratus, respondit quod non, nisi pro dicto asserto bampno.
Interrogatus si numquam fuerit de crimine heresis deffamatus, dixit quod non.
Interrogatus si numquam fuerit sibi improperatum quod esset hereticus, respondit quod non.
Interrogatus si numquam fuerit captus pro causa heresisBegriff: , respondit quod sic, licet non sit hereticusBegriff: .
Interrogatus per quem fuit captus, respondit quod per clientes domini de HoromOrganisation: 1.
Interrogatus si fuerit per dictos clientes questionatus, respondit quod non, licet fuit super pluribus concernentibus causam heresis interrogatus.
Item si aliqua confessus fuit in presentia illorum quod concernat heresim, respondet quod non, quia nichil sciebat nec scit.
Interrogatus si aliquem accusaverit, respondit quod sic, videlicet JohannetamIn der Vorlage: Jonetam BartholaPerson: eius proximamKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: proixk vicinam.
Interrogatus si sit heretica, respondit non, saltim quod sciat.
Interrogatus quare ipsam inculpavit et accusavit, dixit quod dicti clientes fecerunt ipsum accusare.
Interrogatus qualiter fuit liberatus, respondit quod eius filii redimerunt eum, nescit tamen de cautoKorrigiert aus: cautiol, et fuit etiam de toto episcopatu per dominum d’OronOrganisation: bannitus, et fuit sibi data penitentia de eundo ad Sanctum JacobumOrt: , ad Sanctum AnthoniumOrt: et ad Sanctum ClaudiumOrt: .
Interrogatus si alia confessus fuerit et si sit talis qualis dicitur, respondet quod non, nec ulterius respondere voluit. Quibus auditis, prefatus dominus officialis monuit dictum JaquetumPerson: pro prima monitione que talibus ac pro tali crimine tactis fieri solet, offerendo sibi Ecclesie misericordiam si sponte casum suum confiteri vellet, videlicet quod si sponte delictum suum confiKorrigiert aus: confiteretm et sine aliqua turturaBegriff: et errorem suum abjurareBegriff: vellet, quod Ecclesia non clauderet sibi gremium et quod eius confessio non importaret sibi dampnum nec vituperium in corpore nec in bonis. Qui JaquetusPerson: respondit se non esse talem, ymo totaliter a casu heresis innocentem ; quare assignatus fuit ad primum ipsius domini officialis [adventum]Auslassung, sinngemäss ergänztn ad ulterius confitendum pro secunda dilatione. [S. 255]SeitenumbruchPresentibus Roleto de MontonPerson: castellanoBegriff: ripe HochiaciOrganisation: et Henrico d’OronPerson: de HeverdunoOrt: , testibus ad hec vocatis specialiter et rogatis. Datum in castro HochiaciAusstellungsort: in magna aula, die, anno et iKorrigiert aus: o mense quibus supra scriptisHinzufügung auf Zeilenhöhe mit anderer TintepOriginaldatierung: 26.8.1477.

[S. 256]Seitenumbruch

4 septembre 1477

Secunda monitio

q–2a monitioMarginalie am linken Rand von Nachtragshand (B)–qrAnno a nativitate Domini Mo IIIIc LXXVII, indictione decima, die vero jovis quarta mensis septembrisOriginaldatierung: 4.9.1477, in castro OchiaciAusstellungsort: coram venerabili et egregio viro domino Baptista de AycardisPerson: decretorum doctore vicarioque generali in spiritualibus reverendi in ChristoPerson: patris et domini domini Benedicti de MonteferrandoPerson: Dei et apostolice Sedis gratia LausannensisOrganisation: episcopi et comitis, ac venerabili et religioso viro domino et fratre Petro PascuaPerson: ordinis Predicatorum conventus Beate Marie LausannensisOrganisation: , tamquam procuratore orthodose fideiBegriff: et vices gerente inquisitoris alme fidei catholice s meique notariiBegriff: publici subscripti t testiumque subscriptorum [presentia]Auslassung, sinngemäss ergänztu, personaliter constitutus Jaquetus MagninPerson: de ChardonaOrt: parrochie CorsiaciOrt: , qui ad sancta euvangelia in manibus dicti domini BaptistePerson: vicarii juravit de dicendo puram, meram et integram veritatem de hiis de quibus interrogaretur. Et primo interrrogatus qua occasione foret carceribus mancipatusKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: mancipav[it]v, dixit occasione unius banni, ad quodam fuerat ad clamam cuiusdam per dominum salterium officiarium condempnatus.

Interrogatus ulterius si unquam fuerit de crimine heresis inculpatus vel diffamatus, respondit quod non.

Interrogatus si unquam fuerat detentus pro dicto crimine, dixit et deposuit quod sic, per officiarios et servitores domini de OronOrganisation: .

Interrogatus si fuerat per eos interrogatus w de heresi, dixit quod sic.

Interrogatus si aliquem accusaverit, dixit quod non, licet fuerit instigatus de accusando aliquos.

Interrogatus si fuerit positus ad torturam, dixit quod non.

Interrogatus si fuerit confessus huiusmodi crimen, dixit quod non.

Interrogatus quomodo fuit liberatus, dixit filii eius redimerunt eum, nescit tamen de quo.

Interrogatus si injunxerit sibi dicti officiarii de faciendo aliquam penitentiam, dixit quod sic, de eundo ad Sanctum JacobumOrt: et Sanctum ClaudiumOrt:  ; et ulterius quod bannisarunt eum a patria.

[S. 257]Seitenumbruch

Interrogatus an sciret et qua occasione fuerat x captus per dominum de OronOrganisation: seu eius officiarios aut servitores, dixit propter malivolentiam et y propter invidiam et odium nonnullorum z qui dicebant ipsum fore hereticum ; numquam fuisset nec esset talis.

Interrogatus quare fuerat bannitus et cruce signatus, dixit propter dictas malivolentias et inculpationes injuste de ipsosKorrigiert aus: ipsisaa factas.

Interrogatus quidKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: quareab confessus fuit, quare bannitus2 fuit, dixit quod nescit ; nec ulterius quitquam dicere voluit.

Tunc prefatus dominus BaptistaPerson: vicarius cum dicto fratre PetroPerson: monuit eundem pro secunda dilatione et assignavit ad primam, etcAbkürzung.

[Unterschrift:] JohannesIn der Vorlage: Jo de FontePerson:
Notarzeichen

9 septembre 1477

3a monitio

ac–3a monitioMarginalie am linken Rand von Nachtragshand (B)–acadDie martis nona mensis septembrisOriginaldatierung: 9.9.1477, prefatus dominus BaptistaPerson: officialisBegriff: monuit JacobumPerson: supranominatum tertio et pro tertia dilatione. Qui interrogatus per eundem dominum officialem nichil voluit confiteri, quare assignavit eundem ad cras ad audiendum interloqutoriam sentenciamBegriff: In der Vorlage: interloqum senm super premissis intitullatis et interrogatis. Nichil aliud voluerit respondere. Presentibus AntonioPerson: nepote dicti domini officialis, fratre Petro PascuaPerson: , fratre GermanoKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Je[rmano]aePerson: ordinis fratrum Predicatorum LausannensisIn der Vorlage: LausOrganisation: , etcAbkürzung.

[Unterschrift:] DelayensPerson:
Notarzeichen

10 septembre 1477

Quarta monitio

af–4a monitioMarginalie am linken Rand von Nachtragshand (B)–afagDie vero mercurii decima mensis septembris anno quo supraOriginaldatierung: 10.9.1477, in aula castri HochiaciAusstellungsort: coram prefatis dominis, officiali et viceinquisitoreBegriff: , constitutus dictus JaquetusPerson:  ; et per prefatos dominos pro quarta dilatione monitus ut supra premissis puram vellet recognoscere veritatem, vel alias causam dicere, quare non deberet contra ipsum super torturaBegriff: et questioneBegriff: in eius corpore interloqui, quiKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: cuiah JaquetusPerson: dixit se alias nescire quam supra confessus fuit et quod torturam et tormenta subire paratus erat nec aliud dicere volebat. Quibus premissis et auditis, procurator fidei petiit per dictos dominos super dicta tortura interloqui ; declararunt dicti domini et interlocuti sunt, ut in ai–quadam papiro queKorrigiert aus: quodam papiro qui–ai sequitur : « Nos BaptistaPerson:  ».

[Unterschrift:] Marmetus NycodiPerson:
Notarzeichen

[S. 258]Seitenumbruch

Interloqutoria

aj3Nos Baptista de AycardisPerson: decretorum doctor, vicarius et officialis predictus de conscilio ak–et etKorrigiert aus: et–ak consensu venerabilis et religiosi viri domini fratris Petri de PascuaPerson: viceinquisitoris, visis actis huiusmodi inquisitionis in casu fidei contra Jacobum Panicesseres alias MagniniPerson: , visis primo eius detentione ac eius diffamatione, visis tribus al monitionibus per nos sibi factis, visis responsionibus ad interrogatoria cum juramento am coram nobis pariter factis ac variationibus eius et perjurio inde secutis, visa demum quarta monitione ex habundanti sibi facta ac aliis, visis videndis, dicimus an dictum JacobumPerson: , atentis infamationibus contra ipsum laborantibus ac eius perseverantiam in non exprimendo confessata per ipsum coram officiariis domini de OronsOrganisation: ac eius liberationem et bannitionem a toto dominio eius, ipsum torquendumBegriff: ao et in eius personam querendum et inquirendum esse, citra tamen sanguisKorrigiert aus: sanguinisap effusionem, mortem et membrorum mutilationem declaranKorrigiert aus: declarandumaq et pronuncianKorrigiert aus: pronunciandumar esse. Et ita in hiis scriptis pronunciamus et declaramus, et quia parum prodesset sententias proferre nisi exequtioni demandaretur huiusmodi nostre interlocutorie et declarationis Roletum de MontoPerson: castellanum OchiaciOrganisation: executionem decernimus, mandantes sibi quatenus eandem sententiam nostram, omni excusatione postposita, executioni mandare debeat et exequetur.

10 septembre 1477

Prima tortura sive inquisitio

as–Prima torturaMarginalie am linken Rand–as atAnno, die et mense quibus supraOriginaldatierung: 10.9.1477, presentibus [...]Fehlt (4 Wörter)au et AnthonioPerson: nepote domini officialis ac Henrico DoteniPerson: et castellano predicto, lecta et publicata fuit dicta interloquutoria et per dictum RoletumPerson: castellanum executioni in parte demandata, inHinzufügung oberhalb der Zeileav hoc modo, videlicet quia dictus castellanus duxit dictum JaquetumPerson: ad locum torture et ligavit ipsum ad cordamBegriff: et modicum aw a terra levavit nec supra multis et diversis concernentibus casum heresis interrogatus, aliqua confeteriKorrigiert aus: confiteriax noluit, tandem ipso dimisso, fuit ad primam diem proximam assignatus ad se advisandum et veritatem recognoscendum.

[Unterschrift:] Marmetus NicodPerson:
Notarzeichen

[S. 259]Seitenumbruch

[S. 260]Seitenumbruch

[S. 261]Seitenumbruch

[S. 262]Seitenumbruch

[S. 263]Seitenumbruch

[S. 228]Seitenumbruch
[Registraturvermerk am linken Rand von Hand des 20. Jh.:] 1477 sept. 11Datum: 11.9.1477

11 septembre 1477

ayAnno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die vero jovis post nativitatem beate MariePerson: virginis, que fuit undecima mensis septembrisOriginaldatierung: 11.9.1477, sequitur inquisitio et processus inquisitionalis qui fieri proponitur ex mero officio inquisitionis fidei per venerabilemKorrektur überschrieben, ersetzt: venerabilisaz et circonspectum virum dominum BabstisstamKorrigiert aus: Baptistamba de AycardisPerson: decretorum doctorem [...]Fehlt (2 Wörter)bb, officialem LausannensemOrganisation: pro parte reverendi in ChristoPerson: patris et domini domini BenedictioKorrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: Bartholomeibc de MonteferrandoPerson: miseratione divina LausannensisOrganisation: episcopi et comitis, necnon per venerabilem ac religiosum virum fratrern Thomam GogatiPerson: ordinis fratrum PredicatorumOrganisation: heretice pravitatis inquisitorem a sancta Sede apostolica specialiter deputatum in civitatibus et diocesibus LausannensiOrt: , GebennensiOrt: , SedunensiOrt: et in nonnullis aliis locis contra et adversus Jaquetum de Panissyerez alias MagnynPerson: parrochie de CorsierOrt: supra ViviacumOrt: , nunc in castro OchiaciOrt: detentum.

In primis fuit dicta die fuitKorrigiert aus: bd dictus JaquetusPerson: coram venerabili viro domino officiali supradicto necnon coram reverendo in ChristoPerson: patre et domino domino Glaudio RupPerson: , Glaudio YpolitanoPerson: vicario in hac parte prelibati domini inquisitoris, per prefatum dominum officialem interrogatus an esset aliquid advisatus et vellet aliquid confiteri cunKorrigiert aus: cumbe sibi fuerint facte monitiones condigne, scilicet prima, secunda, tertia et quarta desuper habundantia bf, sibi presentando misericordiam Ecclesie prout lacius continetur in ipsis monitionibus receptis per dominos Andream DelayensKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: DucabgPerson: , JohannemIn der Vorlage: Jo de FontePerson: et MermetoIn der Vorlage: Mertum NycodiPerson: capellanisBegriff: In der Vorlage: cap ut mihi, notario subscripto, retulerunt ; qui JaquetusPerson: respondit quod de facto heresis nichil scit.

[S. 229]Seitenumbruch

Item interrogatus si unquam aliquis loqutus fuit sibi de prefato heresis crimine, dixit quod sunt circa viginti anniDatum: 1457 elapsi quod quadam die ipseKorrektur überschrieben, ersetzt: ipsabh ibat VivacumOrt: , ipse reperit quendam hominem qui vocabatur GautePerson: , qui dixit sibi : « Quo vadis ? » – « Ego vado ViviacumOrt:  ». Qui GautePerson: bi dixit sibi : « Opportet quod tu venias mecum et ego te faciam divitem ». Qui JaquetusPerson: incontinenti consentiit et dixit : « Ego contemtor ». Et incontinenti a quodam dumo exivit quidam vulpes. Tunc dictus GautePerson: dixit prefato JaquetoPerson:  : « Opportet quod tu facias isti omagiumBegriff:  ». Qui JaquetusPerson: obsculatus est culum illius animalis.

Item interrogatus in quo loco hoc fuit, dixit iuxta quandam Crucem de PlaniOrt: 4.

Interrogatus si aliud fecerit, dixit quod ille GautePerson: interrogavit ipsum si portaret aliquas pecunias, qui dixit quod non. Tunc possuit sibi unum baculumBegriff: Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: p[aculum]bj inter tibias, et incontinenti reperit se ad quendam locum vocatum Molyt RignaulOrt: Sprachwechsel: Französisch, et etiam dictus bk GautePerson: et vulpes fuerunt incontinenti sicut et ipse.

Item interrogatus quid ibi fecit et quid vidit, dixit quod ibi reperit magnam quantitatem gentium, videlicet hominum et mulierum ; et tunc dictus GauthePerson: dixit sibi iterum : bl–OmagiumMarginalie am linken Rand–bl « Opportet quod tu facias omagium isti ». Et tunc dictus vulpes presentavit se et veroUnsichere Lesungbm JaquetusPerson: obsculatus est sibi culum. Tunc dictus vulpes dixit sibi : « Opportet quod tu neges Deum ». Qui JaquetusPerson: negavit Deum ore, sed non corde. Et in signum omagiiBegriff: dedit sibi unam capram albam. Et dicit quod faciebamKorrigiert aus: faciebantbn ignem qui erat coloris blovozBegriff: .

[S. 230]Seitenumbruch

Item interrogatus qui erant presentes, dixit quod non cognovit bo–ComplicesMarginalie am linken Rand von Nachtragshand (B)–bo nisi JohannemPerson: et Ludovicum Dynoyrez alias BrandunyerPerson: . Et aliud nescit, quare fuit assignatus ad diem veneris sequentemDatum: Freitag, 12.9.1477 ad se advisandum et magis confitendum. Datum in aula OchiaciAusstellungsort: die et anno quibus supraOriginaldatierung: 11.9.1477, presentibus religiosis viris fratribus Germano d’AcliniPerson: , Ludovico CatibodiPerson: ordinis PredicatorumOrganisation: necnon honorabilibus viris dominis Anthonio MichodiPerson: et Nycodo CutellierPerson: capellanisBegriff: , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

12 septembre 1477

Anno quo supra die vero veneris post nativitatem beate MariePerson: virginisOriginaldatierung: 12.9.1477, in aula OchiaciAusstellungsort: personaliter constitutus prefatus JaquetusPerson:  ; per venerabilem et circonspectum dominum officialem interrogatus utrum esset aliquid advisatus, qui dixit quod sunt bene viginti quinque anni vel circaDatum: 1452 quod quadam die de qua non recordatur, eundo ViviacumOrt: , ipse reperit dictum GauthePerson: , prout superius dixit, et obsculatus est culum illi animali.

Interrogatus quod animal erat, dixit quod erat vulpes. Qui dederuntKorrigiert aus: deditbp sibi unum baculum, prout jam dixit, et posueruntKorrigiert aus: posuitbq sibi inter tibias, dicendo sibi quod non se signaret. Et statim reperit se ad quendam locum vocatum Molyt RignaulOrt: Sprachwechsel: Französisch5, et iterum obsculatus est sibi culum et negavit Deum et sanctum bapsimaBegriff: .
Interrogatus siKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: sibr ille vulpes se postmodum transfiguraverit in alia, ipse dixit quod sic, in specie cuiusdam hominis vestiti quasi de nigro.

Item interrogatus quomodo loquebatur, dixit quod turpiter et habebat quandam vocem grossam.
Interrogatus quem credebat illum bs–Nomen magistriBegriff: Marginalie am linken Rand–bs esse et quis vocatur, dixit quod credebat quod esset dyabolus et vocatur TurtemantPerson: .

[S. 231]Seitenumbruch

Item interrogatus qui erant [presentes]Auslassung, sinngemäss ergänztbt, dixit quod erant homines et mulieres, et erat unus cacabus supraKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: inbu ignem, in quo dequoquebantur carnes.

Item interrogatus que carnes erant, dixit quod erant carnes puerorum, sed ipse nichil comedit.
Interrogatus que hora erat, dixit quod de mane.
Interrogatus qui erant presentes et quid fecerunt post commestionem, dixit quod non bv–ComplicesMarginalie am linken Rand von Nachtragshand (B)–bv cognovit nisi LudovicumPerson: et Johannem Dymyrrez alias BrandunyerPerson: , et dixit quod homines habitaverunt cum mulieribus per ultra naturam. Et aliud nescit.

Quibus auditis, venerabilis vir dominus Mermetus NycodiPerson: cappellanus, procurator fidei in hac parte, dixit et petiit quod attentis perjuriis per ipsum JaquetumPerson: perpetratis bw necnon suis variationibus, ipsum torqueri et questionari, donec et quousque veritas ab ore suo habeatur.

Qui JaquetusPerson: fuit ductus ad locum torture et fuit ligatus et modicum a terra levatus. Qui statin rogavit quod removeretur a dicta tortura et ipse puram veritatem diceret. Qui fuit relaxatus et deligatus et ad aulam ductus. Qui confessus est pro quadam alia vice ipse fuit ad quendam montem supra BlonayOrt: ubi reperit bene sex viginti personas utriusque sexus.
Interrogatus que hora erat, dixit quod erat inter andeciamKorrigiert aus: undecimambx et duodecimam horasKorrigiert aus: horamby noctisZeitspanne: nachts.

Interrogatus quomodo ivit, dixit quod ivit supra unum baculum quem dictus magister suus dederat sibi. Et dixit quod unxit dictum baculum de quibusdam pinguidinibusAuffällige Schreibung quas dictus dyabolus magister suus dederat sibi, ponendo dictum baculum inter tibias suas ; et incontinenti reperit se supra dictum montem.

[S. 232]Seitenumbruch

Item interrogatus quid dicebat quando ascendebat supra dictum baculum, dixit quod dicebat : « Vade in nomine dyaboli », quia dictus TurtegmantPerson: preceperat sibi sic fieri.

Interrogatus de quo videbat, dixit quod erat grossus ignis qui habebat colorem blovaz, et etiam erant candele

bz–HomicidiumMarginalie am linken Rand–bz Item dixit quod sunt circa viginti tres anniDatum: 1454 quod fuit presens in occisione cuiusdam pueri in domo Nycodi PutoPerson: de CorsierOrt: , et ipsum occiderunt iuxta matrem et ipso mortuo recesserunt. Qui puer fuit in crastinum sepultus, et tunc de nocte ipsi iverunt ad locum et desepelierunt ipsum et portaverunt ipsumKorrektur überschrieben, ersetzt: ipsamca ad domum Perrodi MogernePerson: iuxta hospitaleKorrigiert aus: hospitalemcb ViviaciOrt: 6. Et ipsum assaverunt et postmodum commederunt.

Interrogatus si portaverint integrum, dixit quod sic, nisi quod ipsi deposuerunt in fronte hoc ubi ponitur crismaKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: cis[ma]cc.
Interrogatus quem saporem habent dicte carnes, dixit quod bonum et dulcem.

Item interrogatus quia dixit quod supra dictum montem vidit grossum ignem et quod erant candele, interrogatus de quo fuerint candele, dixit quod de pinguedinibus puerorum.

Item interrogatus de quo cd fiunt les lerementSprachwechsel: Französisch7, qui dicit quod de budellis puerorum.

ce–ComplicesMarginalie am linken Rand–ce Item interrogatus qui erant presentes dixit quod vidit Thomam de MyvillaPerson: de CorsallesOrt: Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: ActalensOrt: cf parrochie de ActalensOrt: , Mermetum BerruyerPerson: de ChardunazOrt: , JenetamPerson: uxorem Johannis AssugnarezPerson: de ChardunazOrt: parrochie de CorsierOrt: , JenetamPerson: relictam Johannis de CrestPerson: dicti loci, uxoremPerson: Jenodi GalozPerson: de GrangesOrt: parrochie de ActalensOrt: , Petrum RivezozPerson: de ChardunazOrt: , JaquetumKorrigiert aus: JaquetamcgPerson: uxorem Umberti de LavinerPerson: etiam vidit matremPerson: uxoris Jaqueti BugnyonPerson: de CheybrytOrt: Sprachwechsel: FranzösischKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Chych, sed non recordatur de nomine. Et aliud nescit, quare fuit assignatusKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: adsig[natus]ci ad diem crastinamDatum: 13.9.1477 [S. 233]Seitenumbruchad se advisandum et magis confitendum. Datum die et anno quibus supraOriginaldatierung: 12.9.1477, presentibus ibidem religioso viro fratre Germano d’AcliniPerson: ordinis PredicatorumOrganisation: necnon venerabili viro domino Mermeto NycodiPerson: capellano et nobili viro Johanne GaudiPerson: ac etiam discreto viro Stephano RoletiPerson: , testibus ad premissa vocatis.

13 septembre 1477

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die vero sabati post nativitatem beate MariePerson: virginiOriginaldatierung: 13.9.1477, personaliter constitutus prefatus JaquetusPerson: in aula OchiaciAusstellungsort:  ; per venerabilem virum dominum officialem et per religiosum virum fratrem Petrum PasscuaPerson: vicarium domini inquisitoris interrogatus an ipse sit aliquid advisatu et si omnia per ipsum superius confessata sint vera, qui JaquetusPerson: respondit et dixit quod sunt circa viginti quinque anni vel circaDatum: 1452 quod ipse ibat ViviacumOrt: , et eundo iuxta Crucem de PlaniOrt: , ipse reperit quendam vocatum GautePerson: qui fuit combustus postmodum. Qui interrogavit ipsum dicendo sibi : « Quo vadis ? ». Tunc dictus JaquetusPerson: dixit sibi : « Ego vado ViviacumOrt:  ». Tunc dictus GautePerson: dixit sibi : « Si tu velis venire mecum, ego faciam te divitem ». Qui JaquetusPerson: fuit contentus, et incontinenti a cj–Forma omagiiMarginalie am linken Rand–cj quodam dumoKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: de[mo]ck exivit unus vulpes. Tunc dictus GautePerson: dixit : « Opportet quod tu facias omagium isti ». Qui JaquetusPerson: obsculatus [est]Auslassung, sinngemäss ergänztcl sibi culum. Qui GautePerson: interrogavit prefatum JaquetumPerson: si portaret aliquas pecunias, qui dixit quod non. Tunc sibi posueruntKorrigiert aus: posuitcm unum baculum inter tibias et incontinenti reperit se in quodam loco vocato Molyt RignaulOrt: Sprachwechsel: Französisch. Et ibi reperit magnam quantitatem hominum et mulierum. Tunc dictus GautePerson: dixit sibi : « Opportet quod tu facias sicut et nos fecimus, videlicet quod tu neges Deum et sanctum baptismia ». Qui JaquetusPerson: negavit Deum et sanctum baptismiaKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: babstcn. Et tunc sibi dederunt in dominum et magistrum quendam vocatum TurtegmantPerson: . Qui TurtegmantPerson: dixit prefato JaquetoPerson:  : « Opportet quod tu des mihi aliquid ». Tunc dictus JaquetusPerson: dixit sibi : « Ego do tibi unam capram », que erat cum ceteris animalibus in pascuis.
Interrogatus que capra erat, dixit quod erat alba, et quando venit de nocte, dicta capra non venit. Tunc uxor prefati JaquetiPerson: dixit : « Quid devenit capra nostra ? ». Tunc dictus JaquetusPerson: dixit : « ForsitamKorrigiert aus: Forsitanco lupus comedit ».

[S. 234]Seitenumbruch

Item interrogatus quem credebat esse illum TurtigmantPerson: , dixit quod credebat quod esset dyabolus.

Item interrogatus quomodo loquebatur, dixit quod habebat vocem turpissiamKorrigiert aus: turpissimamcp et raucam.
Item dixit quod modicum post dictus TurtigmanPerson: dedit sibi unum pissidem ad ungendum baculum suum.
lnterrogatus ubi est etKorrigiert aus: cq baculus, dixit quod fuit detentus per dominum de OronsOrganisation: , qui fecit sibi proicere infra lacum.

Item interrogatus quid dictus TurtigmanPerson: dabat sibi, dixit quod promiserat sibi dare omni mense quinque solidosWährung: 5 Sol , sed numquam dedit sibi nisi quinque vicibus.

cr–ComplicesMarginalie am linken Rand–cr Item interrogatus qui erant presentes, dixit quod tunc non cognovit nisi LudovicumPerson: et Johannem Dymyerez alias BrandunerPerson: .

Item interrogatus que dies erat, dixit quod erat quadam die mercuriZeitspanne: Mittwoch.
Interrogatus si omni anno recipiebat corpus ChristiBegriff: , dixit quod sic.

Item interrogatus quid magister suus dicebat sibi, dixit quod sibi precipiebat quod quando reciperet8, quod portaret ad sectamBegriff: . Qui JaquetusPerson: semel portavit et tradidit magistro suo.

Interrogatus quid fecerunt, dixit quod nescit cs et illud fuit in secta supra montem de BlonayOrt: .

ct–HomicidiumMarginalie am linken Rand–ct Item interrogatus si ipse fecerit aliquod malum, dixit quod est annus vel circaDatum: 1476 quod ipse JaquetusPerson: fecit mori duas vacas, quarum una erat Mermeto BerruyerPerson: que erat pili rubeyBegriff: Sprachwechsel: Französisch ; alia erat Girardo CoctetPerson: , que erat pili blanchessatBegriff: Sprachwechsel: Französisch.

Item interrogatus quomodo fecit mori dictasKorrektur überschrieben, ersetzt: dictuscu vacas, dixit quod tetigit ipsas de pinguedinibus sibi datis per magistrum suum.

cv–HomicidiumMarginalie am linken Rand–cv Item dixit [quod]Auslassung, sinngemäss ergänztcw sunt tres anni vel circaDatum: 1474 quod fecit mori Glaudiam MostyerezPerson: uxoremKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: relictamcx Boneti DrochatPerson: de ChardunazOrt: et hoc tangendo ipsam de pinguedinibus supradictis.

[S. 235]Seitenumbruch

Item interrogatus quare hoc fecit, dixit quia GlaudiaPerson: dicebat sibi injurias, videlicet quod erat hereticus.

Item interrogatus quid ipsi faciunt in secta, dixit quod homines habitant cum mulieribus per ultra naturam.
Interrogatus que erat amasia sua, dixit quod JenetaPerson: relicta Johannis de CrestPerson: . Et aliud nescit, quare fuit assignatus ad diem lune futuramDatum: Montag, 15.9.1477 ad se advisandum et magis confitendum. Datum die et anno supradictisDatum: 13.9.1477, presentibus cy–ibidem venerabiliKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: ibi v[enerabili]–cy viro domino Mermeto NycodiPerson: cappellano necnon nobilibus viris JohanneIn der Vorlage: Jo GaudePerson: et castellano OchiaciOrganisation: testibus ad premissa vocatis.

15 septembre 1477

Anno quo retro, die vero lune post nativitatem beate MariePerson: virginisOriginaldatierung: 15.9.1477, personaliter constitutus prefatus JaquetusPerson: in aula OchiaciAusstellungsort:  ; interrogatus per quos supra an ipse sit aliquid advisatus et si omnia superius per ipsum confessata vera sint, dixit quod sunt vera.

cz–ComplicesMarginalie am linken Rand–cz Item interrogatus quot vicibus bene fuit in secta, dixit quod fuit bene viginti quinque vicibus. Et dixit quod recordatur quod in dicta secta supra montem de BlonayOrt: ipse vidit Jaquetum BroytPerson: de ChastilliensOrt: .

Interrogatus quare ipse non nominavit prefatum Jaquetum BroytPerson: quando nominavit alios, dixit quod bene recordabatur sed nolebat ipsum nominare eo quod ipse est de progenie uxoris sue.

Item interrogatus quot vicibus in ebdomada ipsi vadunt [in secta]Auslassung, sinngemäss ergänztda et quibus diebus, dixit quod non vadunt omni ebdomada et quod quando est aliquotAuffällige Schreibung bonum festum sicuti PaschaBegriff: Datum: beweglicher Feiertag, PenthecosteIn der Vorlage: PenthBegriff: Datum: beweglicher Feiertag, Nativitas Domini et sic de aliis, quod tunc libenter vadunt ; et libenter vadunt in die jovisZeitspanne: Donnerstag.

Interrogatus qua hora, dixit quod circa mediam noctemZeitspanne: nachts.
lnterrogatus de quo videbant, dixit quod erat ignis grossus coloris blovoz et candele eiusdem coloris, et dixit quod erant in dicta secta supra BlonayOrt: bene sex vigintiDatum: 1451.

[S. 236]Seitenumbruch

Item interrogatus quid ipsi faciebamKorrigiert aus: faciebantdb de igne, dixit quod ipseKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: ipsidc vidit unum dd–magnum magnumKorrigiert aus: magnum–dd cacabum in quo quoquebantur carnes puerorumBegriff: .
Interrogatus quid ipsi fecerunt, dixit quod comederunt.

Interrogatus si comederit, dixit quod sic, et quod habent saporem dulcem et bonum magis quam alie carnes.

de–HomicidiumMarginalie am linken Rand–de Interrogatus quis portaverat, dixit quod nescit ; et si unquam portaverit aliquem puerum, dixit quod sunt tres anni vel circaDatum: 1474 quod ivit unacum magistro suo ad domum Petri PicarPerson: parrochie de ActalensOrt: circa mediam noctemZeitspanne: nachts. Et ibi iuxta matrem ipse occidit unum puerum masculum stringendoBegriff: ipsum et tangendo de dictis pinguedinibus, et in crastinum fuit sepultus. Et tunc ipse et magister suus TurtygmantPerson: desepelieruntKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: dess[epelierunt]df ipsum ; et portavit ad sectam, videlicet supra BlonayOrt: .

Interrogatus que hora erat, dixit quod erat circa mediam noctemZeitspanne: nachts.
Interrogatus si portaverint integrum, dixit quod sic.

Item interrogatus quomodo intravit domum dicti Petri PicarPerson: , dixit quod magister suus TurtygmantPerson: aperuit.

dg–ComplicesMarginalie am linken Rand–dg Item interrogatus quid fecerunt de dicto puero quando fuit in secta per ipsum portatus, dixit quod ipsi posuerunt coqui et post comederunt. Et erant presentes, dixit quod Thomas de MediavillaPerson: de CorsellisOrt: parrochie de ActallensOrt: , uxorPerson: Jenodi GalotPerson: de GrangesOrt: parrochie de ActallensOrt: , sed nescit nomen dicte mulieris, JenetaPerson: uxor Johannis de CrestPerson: de ChardunazOrt: , que est amasia in secta dicti JaquetiPerson: , Mermetus BerruyerPerson: de ChardunazOrt: , LudovicusPerson: et Johannes Dymyerrez alias BrandunerPerson: , JenetaPerson: uxor Johannis AssugnarezPerson: de ChardunazOrt: , Jaquetus BroytPerson: de ChastilliensOrt: , Petrus RivezezPerson: de ChardunazOrt: , materPerson: uxoris Jaqueti BugnyonPerson: de CheybrytOrt: Sprachwechsel: Französisch.

Interrogatus quid bibebant, dixit quod bibebant vinum album et rubeum.
Interrogatus quid faciunt post cenam, dixit quod hominesKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: hocdh habitant cum mulieribus sicut bestie.
Interrogatus si cognoverit aliquam, dixit quod sic, videlicet uxoremPerson: JohannisIn der Vorlage: Jo de CrestPerson: quia erat amasia sua in secta ; et aliud nescit, quare fuit assignatus ad diem crastinamDatum: 16.9.1477 ad se advisandum. Datum die et anno quibus supraOriginaldatierung: 15.9.1477, presentibus ibidem religioso viro fratre Petro PascuaPerson: et di venerabili viro domino Mermeto NycodiPerson: , testibus ad premissa vocatis.

[S. 237]Seitenumbruch

16 septembre 1477

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die vero martis sequentiOriginaldatierung: 16.9.1477, personaliter constitutus prefatus JaquetusPerson: in aula OchiaciAusstellungsort: coram venerabili vuroKorrigiert aus: virodj domino officiali ; interrogatus utrum ipse sit advisatus, qui confessus est quod sunt fere duo anni elapsiDatum: 1475 quod iuxta quandam planchiam in parrochia de ActalensOrt: interfecitBegriff: unum equumBegriff: PetroKorrigiert aus: Petridk MistralisPerson: de TartroOrt: dicte parrochie.

Interrogatus ubi erat dictus equus, respondit quod erat in quadam planchia ligatus cum uno capistro.

Interrogatus quomodo illum interfecit, respondit quod primo illum maledixit, deinde cepit capistrum et fecit unum nodum currentem – et monstravit modum faciendi dictum nodum in quodam fune sibi tradito – posmodumKorrigiert aus: postmodumdl tantum traxit capistrum quod dictum equum interfecit.

Item interrogatus quare hoc fecit, respondit quia inimicabatur dicto PetroPerson: cui erat dictus equus.

dm–HomicidiumMarginalie am linken Rand–dm Item confitetur se voluisse interficere omnia animalia Petri ArnaudiPerson: parrochie Sancti SinphoriaciOrt: sunt circa quatuor anni elapsi circa festum Sancti GeorgiiPerson: Datum: 23.4.1473, quando pratoKorrigiert aus: pratumdn incipiunt custodiriKorrigiert aus: custodiredo, in quodam campo, sed non potuit interficere nisi tria de illis animalibus, que tetigit solum de suo digito uncto dp quodam unguentoBegriff: a dyabolo magistro suo sibi tradito.

Interrogatus quare hoc fecit, respondit quod dicta animalia transibant per quendam suum campum, propter quod ante habuerat debatum cum patre dicti ArnaudiPerson: .

Item dixit et confitetur quod alias fuit transportatus per dq aera supra nubes cum aliis multis suis complicibus, ubi grandines illis ministrabantur in calatis, et dictas grandines suis manibus aspergebant in terram.

[S. 238]Seitenumbruch

Item interrogatus quomodo sciebat horam eundi ad dictas tempestatesBegriff: aspergendum et quomodo ita deportabatur, respondit quod sibi ac ceteris suis complicibus notifficabatur per suos magistros qui illos deportabant ad loca grandinum.

Item interrogatus ad cuius promotionem seu instantiam, si ab eis dicte grandines fiebant vel ab eorum magistris, qui JaquetusPerson: respondere noluit.

Item interrogatus si inter eos in dicta secta sit equalitas et si omnes habeant unam et eandem auctoritatem, respondit quod non, sed inter eos aliqui sunt minores et aliqui maiores.

Item interrogatus si dictas grandines faciant cadere ubi volunt, respondit quod non, quia sacerdotes id fieri prohibent9.

17 septembre 1477

Anno Domini Mo CCCC LXX septimo die vero mercuri ante festum Sancti MatheiPerson: apostoliOriginaldatierung: 17.9.1477, personaliter constitutus prefatus JaquetusPerson: in aula OchiaciAusstellungsort:  ; et interrogatus per reverendum patrem fratremKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: d[ominum]dr Thomam GogatiPerson: heretice pravitatis inquisitorem an omnia per ipsum confessata vera sint, respondit quod sic.

Item interrogatus si recordetur de hiis que confessus est, dixit dixitKorrigiert aus: ds quod sintKorrigiert aus: suntdt circa viginti quinque anniDatum: 1452 quod eundo ViviacumOrt: ipse reperit quendam hominem vocatum GauthePerson: , qui dixit sibi : « Quo vadis ? » – « Ego vado ViviacumOrt:  ». Tunc dictus GautePerson: dixit sibi : « Si tu velis venire mecum, ego faciam te divitem ». Qui JaquetusPerson: dixit quod sic. [S. 239]SeitenumbruchTunc dictus GautePerson: fecit venire incontinenti quoddam animal et dixit sibi : « Opportet quod tu facias omagium isti, videlicet quod tu obsculetis sibi culum ». Qui JaquetusPerson: fecit, videlicet obsculatus est culum.

Interrogatus quod animal erat, dixit quod erat vulpes, et dixit quod ixivitKorrigiert aus: exivitdu de quodam dumo ibi prope.

Item interrogatus in quo loco erat, dixit quod iuxta Crucem de PlaniOrt:  ; et dixit quod hoc facto, ipsi interrogaverunt ipsum si portaret aliquas pecunias, qui dixit quod non. Tunc posuerunt sibi unum baculum inter tibias.

Interrogatus quid ipse dicebat quando ascendebat supra dictum baculum, dixit quod dicebat : « Vade in nomine diabolyBegriff:  ». Et incontinenti ipse cum dicto GautePerson: fuit in quodam loco vocato Molyt RignaulOrt: Sprachwechsel: Französisch, et ibi erant multi homines et mulieres dv.

Item interrogatus que hora erat, dixit quod erat de mane prope prandiumZeitspanne: morgens et quod ibi erat dw quidam grossus cacabus in quo quoquebantur carnes.

Interrogatus que carnes erant, dixit quod erant carnes puerorum.

dx–Forma omagiiMarginalie am linken Rand–dx Item interrogatus si ille vulpes erat presens, dixit quod sic et quod dictus dy GautePerson: dixit sibi : « Opportet quod tu facias sicut et nos, videlicet quod tu neges Deum, gloriosam virginem MariamPerson: et sanctum baptisma ».

Qui JaquetusPerson: iterum obsculatus est sibi culum et negavit Deum, gloriosam virginem MariamPerson: et sanctum baptisma, et tunc dederunt sibi in magistrum quendam vocatum TurtigmantPerson: .

Interrogatus quem credebat esse illum TurtigmantPerson: et quomodo loquebatur, dixit quod credebat quod esset dyabolus et quod loquebatur turpiter et rauce.

[S. 240]Seitenumbruch

Item dixit quod dictus TurtigmanPerson: dixit sibi : « Opportet quod tu des mihi aliquid ». Qui dedit sibi unam capram albam que erat in passcuis cum ceteris animalibus.

Interrogatus si dictus magister suus habuerit dictam capram, dixit quod credit quod sic, quia de sero non venKorrigiert aus: venitdz cum ceteris animalibus.

Item interrogatus quid dictus magister suus dabat sibi, dixit quod promiserat sibi dare omni mense quinque solidosWährung: 5 Sol .

Interrogatus si unquam receperit, dixit quod sic, videlicet tribus vicibus.

Interrogatus quis dabat sibi, dixit quod magister suus dabat sibi dictas pecunias.

Item interrogatus si ille pecunie erant bone, dixit quod sic, quia ipse implicabat sicut alias pecunias.

Item interrogatus de corpore Christi. Quid magister suus precipiebat sibi, dixit quod precipiebat sibi quod adportaretAuffällige Schreibung ad sectam. Qui JaquetusPerson: hoc fecit bene sex vicibus.

Interrogatus cui dabat, dixit quod dabat magistro suo, sed nescit quid faciebat.

Interrogatus in quo loco ipse portavit, dixit quod portavit supra quendam montem supra BlonayOrt: , ubi tenebatur secta.

ltem interrogatus quomodo ipse ibat ad sectam, dixit supra quendam ea–baculum quemKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: bacum q[uem]–ea magister suus dederat sibi.

[S. 241]Seitenumbruch

Item interrogatus quid dicebat et quid faciebat antequam ascenderet supra dictum baculum, dixit quod ungebat ipsum de quibusdam pinguedinibus per magistrum suum sibi traditis ; et quod dicebat : « Vade in nomine dyaboliBegriff:  ». Et aliud nescit.

Quare fuit assignatus ad diem crastinamDatum: 18.9.147710 ad se advisandum et magis confitendum. Datum die et anno quibus supraOriginaldatierung: 17.9.1477, presentibus ibidem religiosis fratribus Guidone BatiPerson: et Humberto NesonisPerson: ordinis PredicatorumOrganisation: necnon venerabili viro domino Mermeto NycodiPerson: , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

19 septembre 1477

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die vero veneris ante festum Sancti MatheyPerson: apostoliOriginaldatierung: 19.9.1477, personaliter constitutus prefatus JaquetusPerson: in aula OchiaciAusstellungsort: eb ; per reverendum fratremKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: p[atrem]ec Thomam GogatiPerson: heretice pravitatis inguisitorem interrogatus mediante juramento super sacrosanctis Dei euvangeliis per ipsum prius prestito, utrum omnia in suo processu scripta per ipsum confessata vera sint, dixit et respondit quod sic.

Item interrogatus de corpore Christi, quid magister suus dicebat sibi, dixit quod precipiebat sibi quod portareKorrigiert aus: portareted ad sectam.

Interrogatus si portaverit, dixit quod sic, bene sex vicibus, sed nescit quod faciebat magister suus, nisi semel quod vidit quod posuit in quodam cacabo qui erat supra ignem. Et dixit quod quando ipse difficiebatKorrigiert aus: deficiebatee ire ad sectam, quod ipse erat pro uno certo aut saltim erat verberatus.

[S. 242]Seitenumbruch

Item dixit quod dictus TurtegmantPerson: , quando fecit sibi omagium et quod negavit Deum, gloriosam virginem MariamPerson: et sanctum baptisma, quod ipse petebat sibi quod daret sibi unum puerum. Sed non dedit.

ef–Quid dedit de corpore suo in signum omagiiMarginalie am linken Rand–ef Interrogatus quid dedit sibi, dixit quod dedit sibi artuculumKorrigiert aus: articulumeg grossum pedis sui dextri post mortem suam in signum omagii.

Item dixit quod in dicta secta satis bibunt et comedunt, sed numquam sateranturKorrigiert aus: satiantureh.

Item dixit quod quando ipsi erant in secta supra montem supra BlonayOrt: , in quodam prato, quando erba erat quasi parata ad falcandum, quod videbatur quod propter conculcationem ipsorum quod numquam falcaretur, sed statim post recessum ipsorum dicta erba erat ut prius.

Item interrogatus si a post quod fuit in dicta secta et quod negavit Deum, si fuerit intentionis confitendi, dixit quod sic, sed magister suus non dimictebat.

Interrogatus si vellet addi vel minui aliquid in dicto suo processu, qui dixit quod non.

Quibus auditis, procurator fidei instans et prefatus JaquetusPerson: inquisitus petierunt concludi et diffiniri.

[S. 243]Seitenumbruch

Quibus auditis, dictus inquisitor conclusit, assignando ipsis dietim ad audiendum jus sive sententiam diffinitivamBegriff: . Datum die et anno quibus supraOriginaldatierung: 19.9.1477, presentibus ibidem venerabilibus viris dominis Mermeto NycodiPerson: et Johanne de FontePerson: ei, capellanisBegriff: , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

[Unterschrift:] StephanoIn der Vorlage: Ste de CrestoPerson:
Notarzeichen

[S. 244]Seitenumbruch

[S. 245]Seitenumbruch

[S. 246]Seitenumbruch

[S. 247]Seitenumbruch

[S. 248]Seitenumbruch

[S. 249]Seitenumbruch

[S. 250]Seitenumbruch

[S. 251]Seitenumbruch

Processus Jaqueti de Panisiere alias MagnynPerson:

Reperta sunt nomina accusatorum

Federzeichnung X

Extracta sunt nomina accusatorum

Anmerkungen

  1. Handwechsel: Nachtragshand (B).
  2. Marginalie am linken Rand von Nachtragshand (B).
  3. Korrigiert aus: comitisBegriff: .
  4. Streichung durch einfache Durchstreichung.
  5. Korrigiert aus: .
  6. Streichung durch einfache Durchstreichung: pro ab.
  7. Korrigiert aus: occasione.
  8. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  9. Hinzufügung am linken Rand mit Einfügungszeichen.
  10. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: assistente in abstentia.
  11. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: proix.
  12. Korrigiert aus: cautio.
  13. Korrigiert aus: confiteret.
  14. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  15. Korrigiert aus: .
  16. Hinzufügung auf Zeilenhöhe mit anderer Tinte.
  17. Marginalie am linken Rand von Nachtragshand (B).
  18. Handwechsel: Nachtragshand (C).
  19. Streichung durch einfache Durchstreichung: presentia.
  20. Streichung durch einfache Durchstreichung: presentia personaliter.
  21. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  22. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: mancipav[it].
  23. Streichung durch einfache Durchstreichung: si.
  24. Streichung durch einfache Durchstreichung: b[annitus].
  25. Streichung durch einfache Durchstreichung: quia.
  26. Streichung durch einfache Durchstreichung: fuerat.
  27. Korrigiert aus: ipsis.
  28. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: quare.
  29. Marginalie am linken Rand von Nachtragshand (B).
  30. Handwechsel: Nachtragshand (D).
  31. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Je[rmano].
  32. Marginalie am linken Rand von Nachtragshand (B).
  33. Handwechsel: Nachtragshand (E).
  34. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: cui.
  35. Korrigiert aus: quodam papiro qui.
  36. Handwechsel: Nachtragshand (F).
  37. Korrigiert aus: et.
  38. Streichung durch einfache Durchstreichung: denu[ntiationibus].
  39. Streichung durch einfache Durchstreichung: coram nobis.
  40. Streichung durch einfache Durchstreichung: et declaramus.
  41. Streichung durch einfache Durchstreichung: esse.
  42. Korrigiert aus: sanguinis.
  43. Korrigiert aus: declarandum.
  44. Korrigiert aus: pronunciandum.
  45. Marginalie am linken Rand.
  46. Handwechsel: Nachtragshand (E).
  47. Fehlt (4 Wörter).
  48. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  49. Streichung durch einfache Durchstreichung: alte.
  50. Korrigiert aus: confiteri.
  51. Handwechsel: Anlagehand (A).
  52. Korrektur überschrieben, ersetzt: venerabilis.
  53. Korrigiert aus: Baptistam.
  54. Fehlt (2 Wörter).
  55. Korrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: Bartholomei.
  56. Korrigiert aus: .
  57. Korrigiert aus: cum.
  58. Streichung durch einfache Durchstreichung: prout consta[t].
  59. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Duca.
  60. Korrektur überschrieben, ersetzt: ipsa.
  61. Streichung durch einfache Durchstreichung: d[ixit].
  62. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: p[aculum].
  63. Streichung durch einfache Durchstreichung: re[perit].
  64. Marginalie am linken Rand.
  65. Unsichere Lesung.
  66. Korrigiert aus: faciebant.
  67. Marginalie am linken Rand von Nachtragshand (B).
  68. Korrigiert aus: dedit.
  69. Korrigiert aus: posuit.
  70. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: si.
  71. Marginalie am linken Rand.
  72. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  73. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: in.
  74. Marginalie am linken Rand von Nachtragshand (B).
  75. Streichung durch einfache Durchstreichung: n[ecnon].
  76. Korrigiert aus: undecimam.
  77. Korrigiert aus: horam.
  78. Marginalie am linken Rand.
  79. Korrektur überschrieben, ersetzt: ipsam.
  80. Korrigiert aus: hospitalem.
  81. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: cis[ma].
  82. Streichung durch einfache Durchstreichung: fit li.
  83. Marginalie am linken Rand.
  84. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: ActalensOrt: .
  85. Korrigiert aus: Jaquetam.
  86. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Chy.
  87. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: adsig[natus].
  88. Marginalie am linken Rand.
  89. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: de[mo].
  90. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  91. Korrigiert aus: posuit.
  92. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: babst.
  93. Korrigiert aus: Forsitan.
  94. Korrigiert aus: turpissimam.
  95. Korrigiert aus: .
  96. Marginalie am linken Rand.
  97. Streichung durch einfache Durchstreichung: sec[ta].
  98. Marginalie am linken Rand.
  99. Korrektur überschrieben, ersetzt: dictus.
  100. Marginalie am linken Rand.
  101. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  102. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: relictam.
  103. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: ibi v[enerabili].
  104. Marginalie am linken Rand.
  105. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  106. Korrigiert aus: faciebant.
  107. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: ipsi.
  108. Korrigiert aus: magnum.
  109. Marginalie am linken Rand.
  110. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: dess[epelierunt].
  111. Marginalie am linken Rand.
  112. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: hoc.
  113. Streichung durch einfache Durchstreichung: Mer[meto].
  114. Korrigiert aus: viro.
  115. Korrigiert aus: Petri.
  116. Korrigiert aus: postmodum.
  117. Marginalie am linken Rand.
  118. Korrigiert aus: pratum.
  119. Korrigiert aus: custodire.
  120. Streichung durch einfache Durchstreichung: de.
  121. Streichung durch einfache Durchstreichung: aera.
  122. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: d[ominum].
  123. Korrigiert aus: .
  124. Korrigiert aus: sunt.
  125. Korrigiert aus: exivit.
  126. Streichung durch einfache Durchstreichung: i[nterrogatus].
  127. Streichung durch einfache Durchstreichung: v.
  128. Marginalie am linken Rand.
  129. Streichung durch einfache Durchstreichung: re.
  130. Korrigiert aus: venit.
  131. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: bacum q[uem].
  132. Streichung durch einfache Durchstreichung: r[everendum].
  133. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: p[atrem].
  134. Korrigiert aus: portaret.
  135. Korrigiert aus: deficiebat.
  136. Marginalie am linken Rand.
  137. Korrigiert aus: articulum.
  138. Korrigiert aus: satiantur.
  139. Streichung durch einfache Durchstreichung: te[stibus].
  1. En 1477Datum: 1477, la seigneurie d’OronOrt: appartient à Louis de GruyèrePerson: (comte de 1475 à 1493), fils de François IerPerson: (DHS, de Gruyère).
  2. Dans des procès d’hérésie menés par l’inquisition, la sentence pouvait ordonner le port de croix. Pour un temps précis, l’accusé devait alors porter sur ses vêtements de manière visible deux croix jaunes, l’une sur la poitrine, l’autre dans le dos.
  3. Par comparaison avec d’autres manuscrits, la sentence interlocutoire pourrait avoir été écrite par la main de l’official Baptiste d’AycardPerson: .
  4. Éventuellement lieu-dit au bord du LémanOrt: à l’ouest de la VeveyseOrt: . Ce territoire faisait anciennement partie de la paroisse de CorsierOrt: (ACV, GC 1343).
  5. Probablement La MollieOrt: , au nord-est du Mont PèlerinOrt: , sur la commune de ChardonneOrt: (ACV, GC 343 D), ou Mollie MargaultOrt: , au nord de SavignyOrt: .
  6. Il est difficile à déterminer s’il s’agit de l’Hopital Neuf du Vieux-MazelOrt: de VeveyOrt: (Mottaz 1982, II, p. 753), donc au cœur de la ville, ou si, au contraire, il s’agit de l’hôpital Marie-Madeleine du Mont-JouxOrt: qui se trouve hors de la ville (De Montet 1884, p. 52–53).
  7. L’expression dans le texte latin « les lerement » ne peut être identifiée ; d’après le contexte, il doit pourtant s’agir de mèches.
  8. Il faut comprendre ici qu’il reçoit l’hostie, objet de la question précédente.
  9. Le procès-verbal s’arrête ici brusquement ; il manque les formules conclusives.
  10. Le procès reprend en fait le 19 septembreDatum: 19.9.1477.