check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 14-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 14-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Jaquet de Panissère, de Chardonne

1477 agosto 26 – settembre 19. Château d’Ouchy

Jaquet de Panissère alias Magnyn, de Chardonne, comparait le 26 août 1477, devant l’official Baptiste d’Aycard, au château épiscopal d’Ouchy. Le vice-inquisiteur Pierre de Pascua le rejoint le 4 septembre, lors de la deuxième monition, pour instruire avec lui la suite du procès. Au cours des trois premières monitions, l’inculpé reconnait avoir déjà été emprisonné et jugé comme hérétique par le seigneur d’Oron-le-Châtel. Ce dernier, qui l’aurait incité à dénoncer une femme, lui avait imposé une pénitence et l’avait banni de tout le diocèse, après paiement de la caution par les fils de l’inculpé. Le 10 septembre, suite à la quatrième monition, le procureur de la foi Mermet Nycod demande la sentence interlocutoire afin de soumettre Jaquet à la question, laquelle sentence sera rendue par la cour le même jour et exécutée immédiatement par le châtelain d’Ouchy ; soulevé par la corde et interrogé sous torture, il refuse toujours de passer aux aveux. Le lendemain, à l’instigation de l’official, Jaquet avoue et dénonce trois hommes. Le 12 septembre il poursuit ses aveux après avoir été à nouveau torturé et dénonce huit personnes (3 hommes et 5 femmes). Il ratifie et poursuit ses aveux à trois reprises le 13, le 15 et le 16 septembre, date à laquelle il dénonce un dernier complice (au total : 7 hommes et 5 femmes). Jaquet ratifie et complète ses aveux le 17 septembre devant la cour présidée par l’inquisiteur Thomas Gogat, qui demande une dernière ratification le 19 septembre. Ce même jour, le procès est clos par l’inquisiteur, qui assigne les parties au lendemain pour la publication de la sentence [de mort par le feu].

Les procès de Jaquet de Panissère (SDS VD D 1 14-1 : ACV, Ac 29, p. 228–258), Jordana de Baulmes (SDS VD D 1 15-1 : ACV, Ac 29, p. 208–227), Claude Bochet (SDS VD D 1 16-1 : ACV, Ac 29, p.  264–275), Jean Poesiouz (SDS VD D 1 17-1 : ACV, Ac 29, p. 301–312), Jeannette Barattier (SDS VD D 1 18-1 : ACV, Ac 29, p. 276–300), Antoine de Vernex (SDS VD D 1 19-1 : ACV, Ac 29, p. 313–327) et Jean Gallot (SDS VD D 1 20-1 : ACV, Ac 29, p. 333–348) ont tous été intentés entre 1477 et 1484. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique, après la première vague des années 1448–1449.

Le procès de Jaquet de Panissère occupe les pages 228 à 258 du registre Ac 29. Avant leur reliure, les actes de ce procès formaient deux dossiers distincts. L’un comprenait la première partie du procès, soit les protocoles des trois premières séances, le texte de la sentence interlocutoire et le résumé de la première séance de torture (p. 252–263). Dans l’autre dossier se trouvait toute la seconde partie du procès (p. 228–251). Dans cette perspective, l’ancien « dossier Panissère I » a été consigné dans un cahier qui comptait six folios, dont le premier avait été déjà utilisé des deux côtés pour rédiger la plainte de Léopard de Bosco (SDS VD D 1 13-1 : ACV, Ac 29, p. 252–253). Ainsi, la première partie du procès Panissère occupe les pages 254 à 258 de ce cahier, lequel ne porte pas de notes ni d’inscriptions au dos. L’ancien « dossier Panissère II » a été consigné dans un dossier qui comptait douze folios. Au dos de la dernière page de ce second dossier, soit à la page 251, se trouvent trois inscriptions dorsales attribuées à trois mains différentes, dont la première pourrait relever du notaire De Cresto, qui signe également toute la deuxième partie. Dans les deux cas, des pages ont été laissées en blanc ; pour l’ancien « dossier Panissère I », il s’agit des pages 259 à 263, pour l’ancien « dossier Panissère I », ce sont les pages 244 à 250.

Les actes du procès de Jaquet de Panissère ne sont pas rédigés par un seul notaire : pour les quatre séances contenues dans l’ancien « dossier Panissère I », l’on distingue de manière sûre quatre mains différentes. Jean de Fonte signe les deux premières séances, André Delayens la troisième ; pour la quatrième séance, on voit deux mains, celle de Mermet Nycod et celle d’un anonyme, qui est l’auteur de la sentence interlocutoire. De par une comparaison avec d’autres manuscrits, ce dernier peut être identifié à l’official Baptiste d’Aycard. Toute la seconde partie du procès, soit les pages 228 à 251 est rédigée par le notaire De Cresto. Les deux annotations en marge, qui se trouvent aux pages 230 et 231, ne relèvent pourtant toutefois pas de sa main. Elles ont sûrement été ajoutées lors d’une relecture plus tardive. Quant à l’ancien « dossier Panissère I », il est très difficile d’évaluer l’auteur des titres et des annotations en marge : il n’est pas possible de les attribuer avec certitude ni à Baptiste d’Aycard, ni à un des notaires mentionnés. Il faut plutôt croire qu’il s’agit d’une seconde main inconnue, qui aurait annoté cette première partie lors d’une relecture plus tardive. Elle n’est en aucun cas identique à celle que l’on retrouve dans la seconde partie des actes.

Testo editionale

[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1477 août 26Data: 26.8.1477

26 août 1477

Prima monitioTermine: Jaqueti PanicerisPersona:

aAnno Domini millesimo CCCCo septuagesimo septimo die vero vicesima sexta mensis augustiData di origine: 26.8.1477, de mandato reverendi in ChristoPersona: patris et domini domini BenedictiNell'originale: B de MonteferrandoPersona: Dei et apostolice Sedis gratia episcopiTermine: LausannensisOrganizzazione: b–Prima monitioMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–b et commictisCorretto da: comitisTermine: c d–seu exCorretto da: e eius vicariiTermine: et locumtenentis examinatus–d Jaquetus Panisere alias MagninPersona: incarceratus f obcasioneCorretto da: occasioneg cuiusdam pretensi bampni perAggiunta al di sopra della rigah ipsum, ut dicebatur, perpetrati et in deffectu fidejusoris per judicem temporalem incarceratus, maxime tamen de crimine heresisTermine: deffamatusTermine: , fuit per venerabilem et egregium virum dominum BaptistamNell'originale: Baptam d’AycardisPersona: officialem LausannensisOrganizzazione: , i–decretorum doctoremAggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento–i, j–in absentiaCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: assistente in abstentia–j venerabilis domini inquisitorisTermine: medio eius juramento ad sacra Dei euvangelia, corporaliter tactis Scripturis, examinatus et interrogatus ; primo si sciret causam propter quam fuisset detentus et incarceratus, respondit quod non, nisi pro dicto asserto bampno.
Interrogatus si numquam fuerit de crimine heresis deffamatus, dixit quod non.
Interrogatus si numquam fuerit sibi improperatum quod esset hereticus, respondit quod non.
Interrogatus si numquam fuerit captus pro causa heresisTermine: , respondit quod sic, licet non sit hereticusTermine: .
Interrogatus per quem fuit captus, respondit quod per clientes domini de HoromOrganizzazione: 1.
Interrogatus si fuerit per dictos clientes questionatus, respondit quod non, licet fuit super pluribus concernentibus causam heresis interrogatus.
Item si aliqua confessus fuit in presentia illorum quod concernat heresim, respondet quod non, quia nichil sciebat nec scit.
Interrogatus si aliquem accusaverit, respondit quod sic, videlicet JohannetamNell'originale: Jonetam BartholaPersona: eius proximamCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: proixk vicinam.
Interrogatus si sit heretica, respondit non, saltim quod sciat.
Interrogatus quare ipsam inculpavit et accusavit, dixit quod dicti clientes fecerunt ipsum accusare.
Interrogatus qualiter fuit liberatus, respondit quod eius filii redimerunt eum, nescit tamen de cautoCorretto da: cautiol, et fuit etiam de toto episcopatu per dominum d’OronOrganizzazione: bannitus, et fuit sibi data penitentia de eundo ad Sanctum JacobumLuogo: , ad Sanctum AnthoniumLuogo: et ad Sanctum ClaudiumLuogo: .
Interrogatus si alia confessus fuerit et si sit talis qualis dicitur, respondet quod non, nec ulterius respondere voluit. Quibus auditis, prefatus dominus officialis monuit dictum JaquetumPersona: pro prima monitione que talibus ac pro tali crimine tactis fieri solet, offerendo sibi Ecclesie misericordiam si sponte casum suum confiteri vellet, videlicet quod si sponte delictum suum confiCorretto da: confiteretm et sine aliqua turturaTermine: et errorem suum abjurareTermine: vellet, quod Ecclesia non clauderet sibi gremium et quod eius confessio non importaret sibi dampnum nec vituperium in corpore nec in bonis. Qui JaquetusPersona: respondit se non esse talem, ymo totaliter a casu heresis innocentem ; quare assignatus fuit ad primum ipsius domini officialis [adventum]Omissione, completato per analogian ad ulterius confitendum pro secunda dilatione. [p. 255]Interruzione di paginaPresentibus Roleto de MontonPersona: castellanoTermine: ripe HochiaciOrganizzazione: et Henrico d’OronPersona: de HeverdunoLuogo: , testibus ad hec vocatis specialiter et rogatis. Datum in castro HochiaciLuogo di origine: in magna aula, die, anno et iCorretto da: o mense quibus supra scriptisAggiunta all’altezza della riga altro inchiostropData di origine: 26.8.1477.

[p. 256]Interruzione di pagina

4 septembre 1477

Secunda monitio

q–2a monitioMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–qrAnno a nativitate Domini Mo IIIIc LXXVII, indictione decima, die vero jovis quarta mensis septembrisData di origine: 4.9.1477, in castro OchiaciLuogo di origine: coram venerabili et egregio viro domino Baptista de AycardisPersona: decretorum doctore vicarioque generali in spiritualibus reverendi in ChristoPersona: patris et domini domini Benedicti de MonteferrandoPersona: Dei et apostolice Sedis gratia LausannensisOrganizzazione: episcopi et comitis, ac venerabili et religioso viro domino et fratre Petro PascuaPersona: ordinis Predicatorum conventus Beate Marie LausannensisOrganizzazione: , tamquam procuratore orthodose fideiTermine: et vices gerente inquisitoris alme fidei catholice s meique notariiTermine: publici subscripti t testiumque subscriptorum [presentia]Omissione, completato per analogiau, personaliter constitutus Jaquetus MagninPersona: de ChardonaLuogo: parrochie CorsiaciLuogo: , qui ad sancta euvangelia in manibus dicti domini BaptistePersona: vicarii juravit de dicendo puram, meram et integram veritatem de hiis de quibus interrogaretur. Et primo interrrogatus qua occasione foret carceribus mancipatusCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: mancipav[it]v, dixit occasione unius banni, ad quodam fuerat ad clamam cuiusdam per dominum salterium officiarium condempnatus.

Interrogatus ulterius si unquam fuerit de crimine heresis inculpatus vel diffamatus, respondit quod non.

Interrogatus si unquam fuerat detentus pro dicto crimine, dixit et deposuit quod sic, per officiarios et servitores domini de OronOrganizzazione: .

Interrogatus si fuerat per eos interrogatus w de heresi, dixit quod sic.

Interrogatus si aliquem accusaverit, dixit quod non, licet fuerit instigatus de accusando aliquos.

Interrogatus si fuerit positus ad torturam, dixit quod non.

Interrogatus si fuerit confessus huiusmodi crimen, dixit quod non.

Interrogatus quomodo fuit liberatus, dixit filii eius redimerunt eum, nescit tamen de quo.

Interrogatus si injunxerit sibi dicti officiarii de faciendo aliquam penitentiam, dixit quod sic, de eundo ad Sanctum JacobumLuogo: et Sanctum ClaudiumLuogo:  ; et ulterius quod bannisarunt eum a patria.

[p. 257]Interruzione di pagina

Interrogatus an sciret et qua occasione fuerat x captus per dominum de OronOrganizzazione: seu eius officiarios aut servitores, dixit propter malivolentiam et y propter invidiam et odium nonnullorum z qui dicebant ipsum fore hereticum ; numquam fuisset nec esset talis.

Interrogatus quare fuerat bannitus et cruce signatus, dixit propter dictas malivolentias et inculpationes injuste de ipsosCorretto da: ipsisaa factas.

Interrogatus quidCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: quareab confessus fuit, quare bannitus2 fuit, dixit quod nescit ; nec ulterius quitquam dicere voluit.

Tunc prefatus dominus BaptistaPersona: vicarius cum dicto fratre PetroPersona: monuit eundem pro secunda dilatione et assignavit ad primam, etcAbbreviazione.

[Firma:] JohannesNell'originale: Jo de FontePersona:
Signum notarile

9 septembre 1477

3a monitio

ac–3a monitioMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–acadDie martis nona mensis septembrisData di origine: 9.9.1477, prefatus dominus BaptistaPersona: officialisTermine: monuit JacobumPersona: supranominatum tertio et pro tertia dilatione. Qui interrogatus per eundem dominum officialem nichil voluit confiteri, quare assignavit eundem ad cras ad audiendum interloqutoriam sentenciamTermine: Nell'originale: interloqum senm super premissis intitullatis et interrogatis. Nichil aliud voluerit respondere. Presentibus AntonioPersona: nepote dicti domini officialis, fratre Petro PascuaPersona: , fratre GermanoCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: Je[rmano]aePersona: ordinis fratrum Predicatorum LausannensisNell'originale: LausOrganizzazione: , etcAbbreviazione.

[Firma:] DelayensPersona:
Signum notarile

10 septembre 1477

Quarta monitio

af–4a monitioMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–afagDie vero mercurii decima mensis septembris anno quo supraData di origine: 10.9.1477, in aula castri HochiaciLuogo di origine: coram prefatis dominis, officiali et viceinquisitoreTermine: , constitutus dictus JaquetusPersona:  ; et per prefatos dominos pro quarta dilatione monitus ut supra premissis puram vellet recognoscere veritatem, vel alias causam dicere, quare non deberet contra ipsum super torturaTermine: et questioneTermine: in eius corpore interloqui, quiCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: cuiah JaquetusPersona: dixit se alias nescire quam supra confessus fuit et quod torturam et tormenta subire paratus erat nec aliud dicere volebat. Quibus premissis et auditis, procurator fidei petiit per dictos dominos super dicta tortura interloqui ; declararunt dicti domini et interlocuti sunt, ut in ai–quadam papiro queCorretto da: quodam papiro qui–ai sequitur : « Nos BaptistaPersona:  ».

[Firma:] Marmetus NycodiPersona:
Signum notarile

[p. 258]Interruzione di pagina

Interloqutoria

aj3Nos Baptista de AycardisPersona: decretorum doctor, vicarius et officialis predictus de conscilio ak–et etCorretto da: et–ak consensu venerabilis et religiosi viri domini fratris Petri de PascuaPersona: viceinquisitoris, visis actis huiusmodi inquisitionis in casu fidei contra Jacobum Panicesseres alias MagniniPersona: , visis primo eius detentione ac eius diffamatione, visis tribus al monitionibus per nos sibi factis, visis responsionibus ad interrogatoria cum juramento am coram nobis pariter factis ac variationibus eius et perjurio inde secutis, visa demum quarta monitione ex habundanti sibi facta ac aliis, visis videndis, dicimus an dictum JacobumPersona: , atentis infamationibus contra ipsum laborantibus ac eius perseverantiam in non exprimendo confessata per ipsum coram officiariis domini de OronsOrganizzazione: ac eius liberationem et bannitionem a toto dominio eius, ipsum torquendumTermine: ao et in eius personam querendum et inquirendum esse, citra tamen sanguisCorretto da: sanguinisap effusionem, mortem et membrorum mutilationem declaranCorretto da: declarandumaq et pronuncianCorretto da: pronunciandumar esse. Et ita in hiis scriptis pronunciamus et declaramus, et quia parum prodesset sententias proferre nisi exequtioni demandaretur huiusmodi nostre interlocutorie et declarationis Roletum de MontoPersona: castellanum OchiaciOrganizzazione: executionem decernimus, mandantes sibi quatenus eandem sententiam nostram, omni excusatione postposita, executioni mandare debeat et exequetur.

10 septembre 1477

Prima tortura sive inquisitio

as–Prima torturaMarginalia sul margine sinistro–as atAnno, die et mense quibus supraData di origine: 10.9.1477, presentibus [...]Mancante (4 parole)au et AnthonioPersona: nepote domini officialis ac Henrico DoteniPersona: et castellano predicto, lecta et publicata fuit dicta interloquutoria et per dictum RoletumPersona: castellanum executioni in parte demandata, inAggiunta al di sopra della rigaav hoc modo, videlicet quia dictus castellanus duxit dictum JaquetumPersona: ad locum torture et ligavit ipsum ad cordamTermine: et modicum aw a terra levavit nec supra multis et diversis concernentibus casum heresis interrogatus, aliqua confeteriCorretto da: confiteriax noluit, tandem ipso dimisso, fuit ad primam diem proximam assignatus ad se advisandum et veritatem recognoscendum.

[Firma:] Marmetus NicodPersona:
Signum notarile

[p. 259]Interruzione di pagina

[p. 260]Interruzione di pagina

[p. 261]Interruzione di pagina

[p. 262]Interruzione di pagina

[p. 263]Interruzione di pagina

[p. 228]Interruzione di pagina
[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1477 sept. 11Data: 11.9.1477

11 septembre 1477

ayAnno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die vero jovis post nativitatem beate MariePersona: virginis, que fuit undecima mensis septembrisData di origine: 11.9.1477, sequitur inquisitio et processus inquisitionalis qui fieri proponitur ex mero officio inquisitionis fidei per venerabilemCorrezione sovrascritto, sostituisce: venerabilisaz et circonspectum virum dominum BabstisstamCorretto da: Baptistamba de AycardisPersona: decretorum doctorem [...]Mancante (2 parole)bb, officialem LausannensemOrganizzazione: pro parte reverendi in ChristoPersona: patris et domini domini BenedictioCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: Bartholomeibc de MonteferrandoPersona: miseratione divina LausannensisOrganizzazione: episcopi et comitis, necnon per venerabilem ac religiosum virum fratrern Thomam GogatiPersona: ordinis fratrum PredicatorumOrganizzazione: heretice pravitatis inquisitorem a sancta Sede apostolica specialiter deputatum in civitatibus et diocesibus LausannensiLuogo: , GebennensiLuogo: , SedunensiLuogo: et in nonnullis aliis locis contra et adversus Jaquetum de Panissyerez alias MagnynPersona: parrochie de CorsierLuogo: supra ViviacumLuogo: , nunc in castro OchiaciLuogo: detentum.

In primis fuit dicta die fuitCorretto da: bd dictus JaquetusPersona: coram venerabili viro domino officiali supradicto necnon coram reverendo in ChristoPersona: patre et domino domino Glaudio RupPersona: , Glaudio YpolitanoPersona: vicario in hac parte prelibati domini inquisitoris, per prefatum dominum officialem interrogatus an esset aliquid advisatus et vellet aliquid confiteri cunCorretto da: cumbe sibi fuerint facte monitiones condigne, scilicet prima, secunda, tertia et quarta desuper habundantia bf, sibi presentando misericordiam Ecclesie prout lacius continetur in ipsis monitionibus receptis per dominos Andream DelayensCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: DucabgPersona: , JohannemNell'originale: Jo de FontePersona: et MermetoNell'originale: Mertum NycodiPersona: capellanisTermine: Nell'originale: cap ut mihi, notario subscripto, retulerunt ; qui JaquetusPersona: respondit quod de facto heresis nichil scit.

[p. 229]Interruzione di pagina

Item interrogatus si unquam aliquis loqutus fuit sibi de prefato heresis crimine, dixit quod sunt circa viginti anniData: 1457 elapsi quod quadam die ipseCorrezione sovrascritto, sostituisce: ipsabh ibat VivacumLuogo: , ipse reperit quendam hominem qui vocabatur GautePersona: , qui dixit sibi : « Quo vadis ? » – « Ego vado ViviacumLuogo:  ». Qui GautePersona: bi dixit sibi : « Opportet quod tu venias mecum et ego te faciam divitem ». Qui JaquetusPersona: incontinenti consentiit et dixit : « Ego contemtor ». Et incontinenti a quodam dumo exivit quidam vulpes. Tunc dictus GautePersona: dixit prefato JaquetoPersona:  : « Opportet quod tu facias isti omagiumTermine:  ». Qui JaquetusPersona: obsculatus est culum illius animalis.

Item interrogatus in quo loco hoc fuit, dixit iuxta quandam Crucem de PlaniLuogo: 4.

Interrogatus si aliud fecerit, dixit quod ille GautePersona: interrogavit ipsum si portaret aliquas pecunias, qui dixit quod non. Tunc possuit sibi unum baculumTermine: Correzione all’altezza della riga, sostituisce: p[aculum]bj inter tibias, et incontinenti reperit se ad quendam locum vocatum Molyt RignaulLuogo: Cambio di lingua: francese, et etiam dictus bk GautePersona: et vulpes fuerunt incontinenti sicut et ipse.

Item interrogatus quid ibi fecit et quid vidit, dixit quod ibi reperit magnam quantitatem gentium, videlicet hominum et mulierum ; et tunc dictus GauthePersona: dixit sibi iterum : bl–OmagiumMarginalia sul margine sinistro–bl « Opportet quod tu facias omagium isti ». Et tunc dictus vulpes presentavit se et veroLettura incertabm JaquetusPersona: obsculatus est sibi culum. Tunc dictus vulpes dixit sibi : « Opportet quod tu neges Deum ». Qui JaquetusPersona: negavit Deum ore, sed non corde. Et in signum omagiiTermine: dedit sibi unam capram albam. Et dicit quod faciebamCorretto da: faciebantbn ignem qui erat coloris blovozTermine: .

[p. 230]Interruzione di pagina

Item interrogatus qui erant presentes, dixit quod non cognovit bo–ComplicesMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bo nisi JohannemPersona: et Ludovicum Dynoyrez alias BrandunyerPersona: . Et aliud nescit, quare fuit assignatus ad diem veneris sequentemData: venerdì, 12.9.1477 ad se advisandum et magis confitendum. Datum in aula OchiaciLuogo di origine: die et anno quibus supraData di origine: 11.9.1477, presentibus religiosis viris fratribus Germano d’AcliniPersona: , Ludovico CatibodiPersona: ordinis PredicatorumOrganizzazione: necnon honorabilibus viris dominis Anthonio MichodiPersona: et Nycodo CutellierPersona: capellanisTermine: , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

12 septembre 1477

Anno quo supra die vero veneris post nativitatem beate MariePersona: virginisData di origine: 12.9.1477, in aula OchiaciLuogo di origine: personaliter constitutus prefatus JaquetusPersona:  ; per venerabilem et circonspectum dominum officialem interrogatus utrum esset aliquid advisatus, qui dixit quod sunt bene viginti quinque anni vel circaData: 1452 quod quadam die de qua non recordatur, eundo ViviacumLuogo: , ipse reperit dictum GauthePersona: , prout superius dixit, et obsculatus est culum illi animali.

Interrogatus quod animal erat, dixit quod erat vulpes. Qui dederuntCorretto da: deditbp sibi unum baculum, prout jam dixit, et posueruntCorretto da: posuitbq sibi inter tibias, dicendo sibi quod non se signaret. Et statim reperit se ad quendam locum vocatum Molyt RignaulLuogo: Cambio di lingua: francese5, et iterum obsculatus est sibi culum et negavit Deum et sanctum bapsimaTermine: .
Interrogatus siCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: sibr ille vulpes se postmodum transfiguraverit in alia, ipse dixit quod sic, in specie cuiusdam hominis vestiti quasi de nigro.

Item interrogatus quomodo loquebatur, dixit quod turpiter et habebat quandam vocem grossam.
Interrogatus quem credebat illum bs–Nomen magistriTermine: Marginalia sul margine sinistro–bs esse et quis vocatur, dixit quod credebat quod esset dyabolus et vocatur TurtemantPersona: .

[p. 231]Interruzione di pagina

Item interrogatus qui erant [presentes]Omissione, completato per analogiabt, dixit quod erant homines et mulieres, et erat unus cacabus supraCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: inbu ignem, in quo dequoquebantur carnes.

Item interrogatus que carnes erant, dixit quod erant carnes puerorum, sed ipse nichil comedit.
Interrogatus que hora erat, dixit quod de mane.
Interrogatus qui erant presentes et quid fecerunt post commestionem, dixit quod non bv–ComplicesMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bv cognovit nisi LudovicumPersona: et Johannem Dymyrrez alias BrandunyerPersona: , et dixit quod homines habitaverunt cum mulieribus per ultra naturam. Et aliud nescit.

Quibus auditis, venerabilis vir dominus Mermetus NycodiPersona: cappellanus, procurator fidei in hac parte, dixit et petiit quod attentis perjuriis per ipsum JaquetumPersona: perpetratis bw necnon suis variationibus, ipsum torqueri et questionari, donec et quousque veritas ab ore suo habeatur.

Qui JaquetusPersona: fuit ductus ad locum torture et fuit ligatus et modicum a terra levatus. Qui statin rogavit quod removeretur a dicta tortura et ipse puram veritatem diceret. Qui fuit relaxatus et deligatus et ad aulam ductus. Qui confessus est pro quadam alia vice ipse fuit ad quendam montem supra BlonayLuogo: ubi reperit bene sex viginti personas utriusque sexus.
Interrogatus que hora erat, dixit quod erat inter andeciamCorretto da: undecimambx et duodecimam horasCorretto da: horamby noctisPeriodo: la notte.

Interrogatus quomodo ivit, dixit quod ivit supra unum baculum quem dictus magister suus dederat sibi. Et dixit quod unxit dictum baculum de quibusdam pinguidinibusSic quas dictus dyabolus magister suus dederat sibi, ponendo dictum baculum inter tibias suas ; et incontinenti reperit se supra dictum montem.

[p. 232]Interruzione di pagina

Item interrogatus quid dicebat quando ascendebat supra dictum baculum, dixit quod dicebat : « Vade in nomine dyaboli », quia dictus TurtegmantPersona: preceperat sibi sic fieri.

Interrogatus de quo videbat, dixit quod erat grossus ignis qui habebat colorem blovaz, et etiam erant candele

bz–HomicidiumMarginalia sul margine sinistro–bz Item dixit quod sunt circa viginti tres anniData: 1454 quod fuit presens in occisione cuiusdam pueri in domo Nycodi PutoPersona: de CorsierLuogo: , et ipsum occiderunt iuxta matrem et ipso mortuo recesserunt. Qui puer fuit in crastinum sepultus, et tunc de nocte ipsi iverunt ad locum et desepelierunt ipsum et portaverunt ipsumCorrezione sovrascritto, sostituisce: ipsamca ad domum Perrodi MogernePersona: iuxta hospitaleCorretto da: hospitalemcb ViviaciLuogo: 6. Et ipsum assaverunt et postmodum commederunt.

Interrogatus si portaverint integrum, dixit quod sic, nisi quod ipsi deposuerunt in fronte hoc ubi ponitur crismaCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: cis[ma]cc.
Interrogatus quem saporem habent dicte carnes, dixit quod bonum et dulcem.

Item interrogatus quia dixit quod supra dictum montem vidit grossum ignem et quod erant candele, interrogatus de quo fuerint candele, dixit quod de pinguedinibus puerorum.

Item interrogatus de quo cd fiunt les lerementCambio di lingua: francese7, qui dicit quod de budellis puerorum.

ce–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–ce Item interrogatus qui erant presentes dixit quod vidit Thomam de MyvillaPersona: de CorsallesLuogo: Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ActalensLuogo: cf parrochie de ActalensLuogo: , Mermetum BerruyerPersona: de ChardunazLuogo: , JenetamPersona: uxorem Johannis AssugnarezPersona: de ChardunazLuogo: parrochie de CorsierLuogo: , JenetamPersona: relictam Johannis de CrestPersona: dicti loci, uxoremPersona: Jenodi GalozPersona: de GrangesLuogo: parrochie de ActalensLuogo: , Petrum RivezozPersona: de ChardunazLuogo: , JaquetumCorretto da: JaquetamcgPersona: uxorem Umberti de LavinerPersona: etiam vidit matremPersona: uxoris Jaqueti BugnyonPersona: de CheybrytLuogo: Cambio di lingua: franceseCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: Chych, sed non recordatur de nomine. Et aliud nescit, quare fuit assignatusCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: adsig[natus]ci ad diem crastinamData: 13.9.1477 [p. 233]Interruzione di paginaad se advisandum et magis confitendum. Datum die et anno quibus supraData di origine: 12.9.1477, presentibus ibidem religioso viro fratre Germano d’AcliniPersona: ordinis PredicatorumOrganizzazione: necnon venerabili viro domino Mermeto NycodiPersona: capellano et nobili viro Johanne GaudiPersona: ac etiam discreto viro Stephano RoletiPersona: , testibus ad premissa vocatis.

13 septembre 1477

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die vero sabati post nativitatem beate MariePersona: virginiData di origine: 13.9.1477, personaliter constitutus prefatus JaquetusPersona: in aula OchiaciLuogo di origine:  ; per venerabilem virum dominum officialem et per religiosum virum fratrem Petrum PasscuaPersona: vicarium domini inquisitoris interrogatus an ipse sit aliquid advisatu et si omnia per ipsum superius confessata sint vera, qui JaquetusPersona: respondit et dixit quod sunt circa viginti quinque anni vel circaData: 1452 quod ipse ibat ViviacumLuogo: , et eundo iuxta Crucem de PlaniLuogo: , ipse reperit quendam vocatum GautePersona: qui fuit combustus postmodum. Qui interrogavit ipsum dicendo sibi : « Quo vadis ? ». Tunc dictus JaquetusPersona: dixit sibi : « Ego vado ViviacumLuogo:  ». Tunc dictus GautePersona: dixit sibi : « Si tu velis venire mecum, ego faciam te divitem ». Qui JaquetusPersona: fuit contentus, et incontinenti a cj–Forma omagiiMarginalia sul margine sinistro–cj quodam dumoCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: de[mo]ck exivit unus vulpes. Tunc dictus GautePersona: dixit : « Opportet quod tu facias omagium isti ». Qui JaquetusPersona: obsculatus [est]Omissione, completato per analogiacl sibi culum. Qui GautePersona: interrogavit prefatum JaquetumPersona: si portaret aliquas pecunias, qui dixit quod non. Tunc sibi posueruntCorretto da: posuitcm unum baculum inter tibias et incontinenti reperit se in quodam loco vocato Molyt RignaulLuogo: Cambio di lingua: francese. Et ibi reperit magnam quantitatem hominum et mulierum. Tunc dictus GautePersona: dixit sibi : « Opportet quod tu facias sicut et nos fecimus, videlicet quod tu neges Deum et sanctum baptismia ». Qui JaquetusPersona: negavit Deum et sanctum baptismiaCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: babstcn. Et tunc sibi dederunt in dominum et magistrum quendam vocatum TurtegmantPersona: . Qui TurtegmantPersona: dixit prefato JaquetoPersona:  : « Opportet quod tu des mihi aliquid ». Tunc dictus JaquetusPersona: dixit sibi : « Ego do tibi unam capram », que erat cum ceteris animalibus in pascuis.
Interrogatus que capra erat, dixit quod erat alba, et quando venit de nocte, dicta capra non venit. Tunc uxor prefati JaquetiPersona: dixit : « Quid devenit capra nostra ? ». Tunc dictus JaquetusPersona: dixit : « ForsitamCorretto da: Forsitanco lupus comedit ».

[p. 234]Interruzione di pagina

Item interrogatus quem credebat esse illum TurtigmantPersona: , dixit quod credebat quod esset dyabolus.

Item interrogatus quomodo loquebatur, dixit quod habebat vocem turpissiamCorretto da: turpissimamcp et raucam.
Item dixit quod modicum post dictus TurtigmanPersona: dedit sibi unum pissidem ad ungendum baculum suum.
lnterrogatus ubi est etCorretto da: cq baculus, dixit quod fuit detentus per dominum de OronsOrganizzazione: , qui fecit sibi proicere infra lacum.

Item interrogatus quid dictus TurtigmanPersona: dabat sibi, dixit quod promiserat sibi dare omni mense quinque solidosValuta: 5 sol , sed numquam dedit sibi nisi quinque vicibus.

cr–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–cr Item interrogatus qui erant presentes, dixit quod tunc non cognovit nisi LudovicumPersona: et Johannem Dymyerez alias BrandunerPersona: .

Item interrogatus que dies erat, dixit quod erat quadam die mercuriPeriodo: mercoledì.
Interrogatus si omni anno recipiebat corpus ChristiTermine: , dixit quod sic.

Item interrogatus quid magister suus dicebat sibi, dixit quod sibi precipiebat quod quando reciperet8, quod portaret ad sectamTermine: . Qui JaquetusPersona: semel portavit et tradidit magistro suo.

Interrogatus quid fecerunt, dixit quod nescit cs et illud fuit in secta supra montem de BlonayLuogo: .

ct–HomicidiumMarginalia sul margine sinistro–ct Item interrogatus si ipse fecerit aliquod malum, dixit quod est annus vel circaData: 1476 quod ipse JaquetusPersona: fecit mori duas vacas, quarum una erat Mermeto BerruyerPersona: que erat pili rubeyTermine: Cambio di lingua: francese ; alia erat Girardo CoctetPersona: , que erat pili blanchessatTermine: Cambio di lingua: francese.

Item interrogatus quomodo fecit mori dictasCorrezione sovrascritto, sostituisce: dictuscu vacas, dixit quod tetigit ipsas de pinguedinibus sibi datis per magistrum suum.

cv–HomicidiumMarginalia sul margine sinistro–cv Item dixit [quod]Omissione, completato per analogiacw sunt tres anni vel circaData: 1474 quod fecit mori Glaudiam MostyerezPersona: uxoremCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: relictamcx Boneti DrochatPersona: de ChardunazLuogo: et hoc tangendo ipsam de pinguedinibus supradictis.

[p. 235]Interruzione di pagina

Item interrogatus quare hoc fecit, dixit quia GlaudiaPersona: dicebat sibi injurias, videlicet quod erat hereticus.

Item interrogatus quid ipsi faciunt in secta, dixit quod homines habitant cum mulieribus per ultra naturam.
Interrogatus que erat amasia sua, dixit quod JenetaPersona: relicta Johannis de CrestPersona: . Et aliud nescit, quare fuit assignatus ad diem lune futuramData: lunedì, 15.9.1477 ad se advisandum et magis confitendum. Datum die et anno supradictisData: 13.9.1477, presentibus cy–ibidem venerabiliCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: ibi v[enerabili]–cy viro domino Mermeto NycodiPersona: cappellano necnon nobilibus viris JohanneNell'originale: Jo GaudePersona: et castellano OchiaciOrganizzazione: testibus ad premissa vocatis.

15 septembre 1477

Anno quo retro, die vero lune post nativitatem beate MariePersona: virginisData di origine: 15.9.1477, personaliter constitutus prefatus JaquetusPersona: in aula OchiaciLuogo di origine:  ; interrogatus per quos supra an ipse sit aliquid advisatus et si omnia superius per ipsum confessata vera sint, dixit quod sunt vera.

cz–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–cz Item interrogatus quot vicibus bene fuit in secta, dixit quod fuit bene viginti quinque vicibus. Et dixit quod recordatur quod in dicta secta supra montem de BlonayLuogo: ipse vidit Jaquetum BroytPersona: de ChastilliensLuogo: .

Interrogatus quare ipse non nominavit prefatum Jaquetum BroytPersona: quando nominavit alios, dixit quod bene recordabatur sed nolebat ipsum nominare eo quod ipse est de progenie uxoris sue.

Item interrogatus quot vicibus in ebdomada ipsi vadunt [in secta]Omissione, completato per analogiada et quibus diebus, dixit quod non vadunt omni ebdomada et quod quando est aliquotSic bonum festum sicuti PaschaTermine: Data: festività senza una data fissa, PenthecosteNell'originale: PenthTermine: Data: festività senza una data fissa, Nativitas Domini et sic de aliis, quod tunc libenter vadunt ; et libenter vadunt in die jovisPeriodo: giovedì.

Interrogatus qua hora, dixit quod circa mediam noctemPeriodo: la notte.
lnterrogatus de quo videbant, dixit quod erat ignis grossus coloris blovoz et candele eiusdem coloris, et dixit quod erant in dicta secta supra BlonayLuogo: bene sex vigintiData: 1451.

[p. 236]Interruzione di pagina

Item interrogatus quid ipsi faciebamCorretto da: faciebantdb de igne, dixit quod ipseCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: ipsidc vidit unum dd–magnum magnumCorretto da: magnum–dd cacabum in quo quoquebantur carnes puerorumTermine: .
Interrogatus quid ipsi fecerunt, dixit quod comederunt.

Interrogatus si comederit, dixit quod sic, et quod habent saporem dulcem et bonum magis quam alie carnes.

de–HomicidiumMarginalia sul margine sinistro–de Interrogatus quis portaverat, dixit quod nescit ; et si unquam portaverit aliquem puerum, dixit quod sunt tres anni vel circaData: 1474 quod ivit unacum magistro suo ad domum Petri PicarPersona: parrochie de ActalensLuogo: circa mediam noctemPeriodo: la notte. Et ibi iuxta matrem ipse occidit unum puerum masculum stringendoTermine: ipsum et tangendo de dictis pinguedinibus, et in crastinum fuit sepultus. Et tunc ipse et magister suus TurtygmantPersona: desepelieruntCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: dess[epelierunt]df ipsum ; et portavit ad sectam, videlicet supra BlonayLuogo: .

Interrogatus que hora erat, dixit quod erat circa mediam noctemPeriodo: la notte.
Interrogatus si portaverint integrum, dixit quod sic.

Item interrogatus quomodo intravit domum dicti Petri PicarPersona: , dixit quod magister suus TurtygmantPersona: aperuit.

dg–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–dg Item interrogatus quid fecerunt de dicto puero quando fuit in secta per ipsum portatus, dixit quod ipsi posuerunt coqui et post comederunt. Et erant presentes, dixit quod Thomas de MediavillaPersona: de CorsellisLuogo: parrochie de ActallensLuogo: , uxorPersona: Jenodi GalotPersona: de GrangesLuogo: parrochie de ActallensLuogo: , sed nescit nomen dicte mulieris, JenetaPersona: uxor Johannis de CrestPersona: de ChardunazLuogo: , que est amasia in secta dicti JaquetiPersona: , Mermetus BerruyerPersona: de ChardunazLuogo: , LudovicusPersona: et Johannes Dymyerrez alias BrandunerPersona: , JenetaPersona: uxor Johannis AssugnarezPersona: de ChardunazLuogo: , Jaquetus BroytPersona: de ChastilliensLuogo: , Petrus RivezezPersona: de ChardunazLuogo: , materPersona: uxoris Jaqueti BugnyonPersona: de CheybrytLuogo: Cambio di lingua: francese.

Interrogatus quid bibebant, dixit quod bibebant vinum album et rubeum.
Interrogatus quid faciunt post cenam, dixit quod hominesCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: hocdh habitant cum mulieribus sicut bestie.
Interrogatus si cognoverit aliquam, dixit quod sic, videlicet uxoremPersona: JohannisNell'originale: Jo de CrestPersona: quia erat amasia sua in secta ; et aliud nescit, quare fuit assignatus ad diem crastinamData: 16.9.1477 ad se advisandum. Datum die et anno quibus supraData di origine: 15.9.1477, presentibus ibidem religioso viro fratre Petro PascuaPersona: et di venerabili viro domino Mermeto NycodiPersona: , testibus ad premissa vocatis.

[p. 237]Interruzione di pagina

16 septembre 1477

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die vero martis sequentiData di origine: 16.9.1477, personaliter constitutus prefatus JaquetusPersona: in aula OchiaciLuogo di origine: coram venerabili vuroCorretto da: virodj domino officiali ; interrogatus utrum ipse sit advisatus, qui confessus est quod sunt fere duo anni elapsiData: 1475 quod iuxta quandam planchiam in parrochia de ActalensLuogo: interfecitTermine: unum equumTermine: PetroCorretto da: Petridk MistralisPersona: de TartroLuogo: dicte parrochie.

Interrogatus ubi erat dictus equus, respondit quod erat in quadam planchia ligatus cum uno capistro.

Interrogatus quomodo illum interfecit, respondit quod primo illum maledixit, deinde cepit capistrum et fecit unum nodum currentem – et monstravit modum faciendi dictum nodum in quodam fune sibi tradito – posmodumCorretto da: postmodumdl tantum traxit capistrum quod dictum equum interfecit.

Item interrogatus quare hoc fecit, respondit quia inimicabatur dicto PetroPersona: cui erat dictus equus.

dm–HomicidiumMarginalia sul margine sinistro–dm Item confitetur se voluisse interficere omnia animalia Petri ArnaudiPersona: parrochie Sancti SinphoriaciLuogo: sunt circa quatuor anni elapsi circa festum Sancti GeorgiiPersona: Data: 23.4.1473, quando pratoCorretto da: pratumdn incipiunt custodiriCorretto da: custodiredo, in quodam campo, sed non potuit interficere nisi tria de illis animalibus, que tetigit solum de suo digito uncto dp quodam unguentoTermine: a dyabolo magistro suo sibi tradito.

Interrogatus quare hoc fecit, respondit quod dicta animalia transibant per quendam suum campum, propter quod ante habuerat debatum cum patre dicti ArnaudiPersona: .

Item dixit et confitetur quod alias fuit transportatus per dq aera supra nubes cum aliis multis suis complicibus, ubi grandines illis ministrabantur in calatis, et dictas grandines suis manibus aspergebant in terram.

[p. 238]Interruzione di pagina

Item interrogatus quomodo sciebat horam eundi ad dictas tempestatesTermine: aspergendum et quomodo ita deportabatur, respondit quod sibi ac ceteris suis complicibus notifficabatur per suos magistros qui illos deportabant ad loca grandinum.

Item interrogatus ad cuius promotionem seu instantiam, si ab eis dicte grandines fiebant vel ab eorum magistris, qui JaquetusPersona: respondere noluit.

Item interrogatus si inter eos in dicta secta sit equalitas et si omnes habeant unam et eandem auctoritatem, respondit quod non, sed inter eos aliqui sunt minores et aliqui maiores.

Item interrogatus si dictas grandines faciant cadere ubi volunt, respondit quod non, quia sacerdotes id fieri prohibent9.

17 septembre 1477

Anno Domini Mo CCCC LXX septimo die vero mercuri ante festum Sancti MatheiPersona: apostoliData di origine: 17.9.1477, personaliter constitutus prefatus JaquetusPersona: in aula OchiaciLuogo di origine:  ; et interrogatus per reverendum patrem fratremCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: d[ominum]dr Thomam GogatiPersona: heretice pravitatis inquisitorem an omnia per ipsum confessata vera sint, respondit quod sic.

Item interrogatus si recordetur de hiis que confessus est, dixit dixitCorretto da: ds quod sintCorretto da: suntdt circa viginti quinque anniData: 1452 quod eundo ViviacumLuogo: ipse reperit quendam hominem vocatum GauthePersona: , qui dixit sibi : « Quo vadis ? » – « Ego vado ViviacumLuogo:  ». Tunc dictus GautePersona: dixit sibi : « Si tu velis venire mecum, ego faciam te divitem ». Qui JaquetusPersona: dixit quod sic. [p. 239]Interruzione di paginaTunc dictus GautePersona: fecit venire incontinenti quoddam animal et dixit sibi : « Opportet quod tu facias omagium isti, videlicet quod tu obsculetis sibi culum ». Qui JaquetusPersona: fecit, videlicet obsculatus est culum.

Interrogatus quod animal erat, dixit quod erat vulpes, et dixit quod ixivitCorretto da: exivitdu de quodam dumo ibi prope.

Item interrogatus in quo loco erat, dixit quod iuxta Crucem de PlaniLuogo:  ; et dixit quod hoc facto, ipsi interrogaverunt ipsum si portaret aliquas pecunias, qui dixit quod non. Tunc posuerunt sibi unum baculum inter tibias.

Interrogatus quid ipse dicebat quando ascendebat supra dictum baculum, dixit quod dicebat : « Vade in nomine diabolyTermine:  ». Et incontinenti ipse cum dicto GautePersona: fuit in quodam loco vocato Molyt RignaulLuogo: Cambio di lingua: francese, et ibi erant multi homines et mulieres dv.

Item interrogatus que hora erat, dixit quod erat de mane prope prandiumPeriodo: la mattina et quod ibi erat dw quidam grossus cacabus in quo quoquebantur carnes.

Interrogatus que carnes erant, dixit quod erant carnes puerorum.

dx–Forma omagiiMarginalia sul margine sinistro–dx Item interrogatus si ille vulpes erat presens, dixit quod sic et quod dictus dy GautePersona: dixit sibi : « Opportet quod tu facias sicut et nos, videlicet quod tu neges Deum, gloriosam virginem MariamPersona: et sanctum baptisma ».

Qui JaquetusPersona: iterum obsculatus est sibi culum et negavit Deum, gloriosam virginem MariamPersona: et sanctum baptisma, et tunc dederunt sibi in magistrum quendam vocatum TurtigmantPersona: .

Interrogatus quem credebat esse illum TurtigmantPersona: et quomodo loquebatur, dixit quod credebat quod esset dyabolus et quod loquebatur turpiter et rauce.

[p. 240]Interruzione di pagina

Item dixit quod dictus TurtigmanPersona: dixit sibi : « Opportet quod tu des mihi aliquid ». Qui dedit sibi unam capram albam que erat in passcuis cum ceteris animalibus.

Interrogatus si dictus magister suus habuerit dictam capram, dixit quod credit quod sic, quia de sero non venCorretto da: venitdz cum ceteris animalibus.

Item interrogatus quid dictus magister suus dabat sibi, dixit quod promiserat sibi dare omni mense quinque solidosValuta: 5 sol .

Interrogatus si unquam receperit, dixit quod sic, videlicet tribus vicibus.

Interrogatus quis dabat sibi, dixit quod magister suus dabat sibi dictas pecunias.

Item interrogatus si ille pecunie erant bone, dixit quod sic, quia ipse implicabat sicut alias pecunias.

Item interrogatus de corpore Christi. Quid magister suus precipiebat sibi, dixit quod precipiebat sibi quod adportaretSic ad sectam. Qui JaquetusPersona: hoc fecit bene sex vicibus.

Interrogatus cui dabat, dixit quod dabat magistro suo, sed nescit quid faciebat.

Interrogatus in quo loco ipse portavit, dixit quod portavit supra quendam montem supra BlonayLuogo: , ubi tenebatur secta.

ltem interrogatus quomodo ipse ibat ad sectam, dixit supra quendam ea–baculum quemCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: bacum q[uem]–ea magister suus dederat sibi.

[p. 241]Interruzione di pagina

Item interrogatus quid dicebat et quid faciebat antequam ascenderet supra dictum baculum, dixit quod ungebat ipsum de quibusdam pinguedinibus per magistrum suum sibi traditis ; et quod dicebat : « Vade in nomine dyaboliTermine:  ». Et aliud nescit.

Quare fuit assignatus ad diem crastinamData: 18.9.147710 ad se advisandum et magis confitendum. Datum die et anno quibus supraData di origine: 17.9.1477, presentibus ibidem religiosis fratribus Guidone BatiPersona: et Humberto NesonisPersona: ordinis PredicatorumOrganizzazione: necnon venerabili viro domino Mermeto NycodiPersona: , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

19 septembre 1477

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die vero veneris ante festum Sancti MatheyPersona: apostoliData di origine: 19.9.1477, personaliter constitutus prefatus JaquetusPersona: in aula OchiaciLuogo di origine: eb ; per reverendum fratremCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: p[atrem]ec Thomam GogatiPersona: heretice pravitatis inguisitorem interrogatus mediante juramento super sacrosanctis Dei euvangeliis per ipsum prius prestito, utrum omnia in suo processu scripta per ipsum confessata vera sint, dixit et respondit quod sic.

Item interrogatus de corpore Christi, quid magister suus dicebat sibi, dixit quod precipiebat sibi quod portareCorretto da: portareted ad sectam.

Interrogatus si portaverit, dixit quod sic, bene sex vicibus, sed nescit quod faciebat magister suus, nisi semel quod vidit quod posuit in quodam cacabo qui erat supra ignem. Et dixit quod quando ipse difficiebatCorretto da: deficiebatee ire ad sectam, quod ipse erat pro uno certo aut saltim erat verberatus.

[p. 242]Interruzione di pagina

Item dixit quod dictus TurtegmantPersona: , quando fecit sibi omagium et quod negavit Deum, gloriosam virginem MariamPersona: et sanctum baptisma, quod ipse petebat sibi quod daret sibi unum puerum. Sed non dedit.

ef–Quid dedit de corpore suo in signum omagiiMarginalia sul margine sinistro–ef Interrogatus quid dedit sibi, dixit quod dedit sibi artuculumCorretto da: articulumeg grossum pedis sui dextri post mortem suam in signum omagii.

Item dixit quod in dicta secta satis bibunt et comedunt, sed numquam sateranturCorretto da: satiantureh.

Item dixit quod quando ipsi erant in secta supra montem supra BlonayLuogo: , in quodam prato, quando erba erat quasi parata ad falcandum, quod videbatur quod propter conculcationem ipsorum quod numquam falcaretur, sed statim post recessum ipsorum dicta erba erat ut prius.

Item interrogatus si a post quod fuit in dicta secta et quod negavit Deum, si fuerit intentionis confitendi, dixit quod sic, sed magister suus non dimictebat.

Interrogatus si vellet addi vel minui aliquid in dicto suo processu, qui dixit quod non.

Quibus auditis, procurator fidei instans et prefatus JaquetusPersona: inquisitus petierunt concludi et diffiniri.

[p. 243]Interruzione di pagina

Quibus auditis, dictus inquisitor conclusit, assignando ipsis dietim ad audiendum jus sive sententiam diffinitivamTermine: . Datum die et anno quibus supraData di origine: 19.9.1477, presentibus ibidem venerabilibus viris dominis Mermeto NycodiPersona: et Johanne de FontePersona: ei, capellanisTermine: , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

[Firma:] StephanoNell'originale: Ste de CrestoPersona:
Signum notarile

[p. 244]Interruzione di pagina

[p. 245]Interruzione di pagina

[p. 246]Interruzione di pagina

[p. 247]Interruzione di pagina

[p. 248]Interruzione di pagina

[p. 249]Interruzione di pagina

[p. 250]Interruzione di pagina

[p. 251]Interruzione di pagina

Processus Jaqueti de Panisiere alias MagnynPersona:

Reperta sunt nomina accusatorum

Disegno a penna e inchiostro X

Extracta sunt nomina accusatorum

Annotatione

  1. Cambio di mano: mano secondaria (B).
  2. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  3. Corretto da: comitisTermine: .
  4. Cancellazione biffata.
  5. Corretto da: .
  6. Cancellazione biffata: pro ab.
  7. Corretto da: occasione.
  8. Aggiunta al di sopra della riga.
  9. Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento.
  10. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: assistente in abstentia.
  11. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: proix.
  12. Corretto da: cautio.
  13. Corretto da: confiteret.
  14. Omissione, completato per analogia.
  15. Corretto da: .
  16. Aggiunta all’altezza della riga altro inchiostro.
  17. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  18. Cambio di mano: mano secondaria (C).
  19. Cancellazione biffata: presentia.
  20. Cancellazione biffata: presentia personaliter.
  21. Omissione, completato per analogia.
  22. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: mancipav[it].
  23. Cancellazione biffata: si.
  24. Cancellazione biffata: b[annitus].
  25. Cancellazione biffata: quia.
  26. Cancellazione biffata: fuerat.
  27. Corretto da: ipsis.
  28. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: quare.
  29. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  30. Cambio di mano: mano secondaria (D).
  31. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Je[rmano].
  32. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  33. Cambio di mano: mano secondaria (E).
  34. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: cui.
  35. Corretto da: quodam papiro qui.
  36. Cambio di mano: mano secondaria (F).
  37. Corretto da: et.
  38. Cancellazione biffata: denu[ntiationibus].
  39. Cancellazione biffata: coram nobis.
  40. Cancellazione biffata: et declaramus.
  41. Cancellazione biffata: esse.
  42. Corretto da: sanguinis.
  43. Corretto da: declarandum.
  44. Corretto da: pronunciandum.
  45. Marginalia sul margine sinistro.
  46. Cambio di mano: mano secondaria (E).
  47. Mancante (4 parole).
  48. Aggiunta al di sopra della riga.
  49. Cancellazione biffata: alte.
  50. Corretto da: confiteri.
  51. Cambio di mano: mano principale (A).
  52. Correzione sovrascritto, sostituisce: venerabilis.
  53. Corretto da: Baptistam.
  54. Mancante (2 parole).
  55. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: Bartholomei.
  56. Corretto da: .
  57. Corretto da: cum.
  58. Cancellazione biffata: prout consta[t].
  59. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Duca.
  60. Correzione sovrascritto, sostituisce: ipsa.
  61. Cancellazione biffata: d[ixit].
  62. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: p[aculum].
  63. Cancellazione biffata: re[perit].
  64. Marginalia sul margine sinistro.
  65. Lettura incerta.
  66. Corretto da: faciebant.
  67. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  68. Corretto da: dedit.
  69. Corretto da: posuit.
  70. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: si.
  71. Marginalia sul margine sinistro.
  72. Omissione, completato per analogia.
  73. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: in.
  74. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  75. Cancellazione biffata: n[ecnon].
  76. Corretto da: undecimam.
  77. Corretto da: horam.
  78. Marginalia sul margine sinistro.
  79. Correzione sovrascritto, sostituisce: ipsam.
  80. Corretto da: hospitalem.
  81. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: cis[ma].
  82. Cancellazione biffata: fit li.
  83. Marginalia sul margine sinistro.
  84. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ActalensLuogo: .
  85. Corretto da: Jaquetam.
  86. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Chy.
  87. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: adsig[natus].
  88. Marginalia sul margine sinistro.
  89. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: de[mo].
  90. Omissione, completato per analogia.
  91. Corretto da: posuit.
  92. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: babst.
  93. Corretto da: Forsitan.
  94. Corretto da: turpissimam.
  95. Corretto da: .
  96. Marginalia sul margine sinistro.
  97. Cancellazione biffata: sec[ta].
  98. Marginalia sul margine sinistro.
  99. Correzione sovrascritto, sostituisce: dictus.
  100. Marginalia sul margine sinistro.
  101. Omissione, completato per analogia.
  102. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: relictam.
  103. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ibi v[enerabili].
  104. Marginalia sul margine sinistro.
  105. Omissione, completato per analogia.
  106. Corretto da: faciebant.
  107. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ipsi.
  108. Corretto da: magnum.
  109. Marginalia sul margine sinistro.
  110. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: dess[epelierunt].
  111. Marginalia sul margine sinistro.
  112. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: hoc.
  113. Cancellazione biffata: Mer[meto].
  114. Corretto da: viro.
  115. Corretto da: Petri.
  116. Corretto da: postmodum.
  117. Marginalia sul margine sinistro.
  118. Corretto da: pratum.
  119. Corretto da: custodire.
  120. Cancellazione biffata: de.
  121. Cancellazione biffata: aera.
  122. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: d[ominum].
  123. Corretto da: .
  124. Corretto da: sunt.
  125. Corretto da: exivit.
  126. Cancellazione biffata: i[nterrogatus].
  127. Cancellazione biffata: v.
  128. Marginalia sul margine sinistro.
  129. Cancellazione biffata: re.
  130. Corretto da: venit.
  131. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: bacum q[uem].
  132. Cancellazione biffata: r[everendum].
  133. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: p[atrem].
  134. Corretto da: portaret.
  135. Corretto da: deficiebat.
  136. Marginalia sul margine sinistro.
  137. Corretto da: articulum.
  138. Corretto da: satiantur.
  139. Cancellazione biffata: te[stibus].
  1. En 1477Data: 1477, la seigneurie d’OronLuogo: appartient à Louis de GruyèrePersona: (comte de 1475 à 1493), fils de François IerPersona: (DHS, de Gruyère).
  2. Dans des procès d’hérésie menés par l’inquisition, la sentence pouvait ordonner le port de croix. Pour un temps précis, l’accusé devait alors porter sur ses vêtements de manière visible deux croix jaunes, l’une sur la poitrine, l’autre dans le dos.
  3. Par comparaison avec d’autres manuscrits, la sentence interlocutoire pourrait avoir été écrite par la main de l’official Baptiste d’AycardPersona: .
  4. Éventuellement lieu-dit au bord du LémanLuogo: à l’ouest de la VeveyseLuogo: . Ce territoire faisait anciennement partie de la paroisse de CorsierLuogo: (ACV, GC 1343).
  5. Probablement La MollieLuogo: , au nord-est du Mont PèlerinLuogo: , sur la commune de ChardonneLuogo: (ACV, GC 343 D), ou Mollie MargaultLuogo: , au nord de SavignyLuogo: .
  6. Il est difficile à déterminer s’il s’agit de l’Hopital Neuf du Vieux-MazelLuogo: de VeveyLuogo: (Mottaz 1982, II, p. 753), donc au cœur de la ville, ou si, au contraire, il s’agit de l’hôpital Marie-Madeleine du Mont-JouxLuogo: qui se trouve hors de la ville (De Montet 1884, p. 52–53).
  7. L’expression dans le texte latin « les lerement » ne peut être identifiée ; d’après le contexte, il doit pourtant s’agir de mèches.
  8. Il faut comprendre ici qu’il reçoit l’hostie, objet de la question précédente.
  9. Le procès-verbal s’arrête ici brusquement ; il manque les formules conclusives.
  10. Le procès reprend en fait le 19 septembreData: 19.9.1477.