check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 15-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, von Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega und Martine Ostorero

Zitation: SDS VD D 1 15-1

Lizenz: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Jordane de Baulmes, de Corsier

1477 September 9 – November 13. Château d’Ouchy; Château Saint-Maire

Jordane de Baulmes, de Corsier, comparait le 9 septembre 1477, devant l’official Baptiste d’Aycard et le vice-inquisiteur Pierre de Pascua, au château épiscopal d’Ouchy. Pendant les trois premières séances, l’inculpée avoue uniquement avoir abandonné ou tué ses enfants nouveau-nés, dont elle avait accouché en secret. Le 13 septembre, suite à la quatrième monition, le procureur de la foi Mermet Nycod demande la sentence interlocutoire afin de soumettre Jordane à la question, laquelle sentence sera rendue par la cour le même jour et exécutée immédiatement, sans obtenir pourtant des aveux touchant au crime de sorcellerie. Les interrogatoires se poursuivent le 15 et aussi le 17 septembre, sans résultat évident. Au moment de commencer une deuxième séance de torture, Jordane promet à la cour d’avouer. Le 18 septembre, elle avoue et dénonce un homme, mais elle se rétracte trois jours plus tard. Finalement, le 10 novembre 1477, Jordane comparait à nouveau devant l’official au château d’Ouchy pour ratifier et poursuivre ses aveux, et elle dénonce cinq personnes (4 hommes et 2 femmes). Le 13 novembre, au château épiscopal Saint-Maire, l’inculpée ratifie à nouveau ses aveux. Ce même jour, l’official Baptiste d’Aycard clôt le procès et assigne les parties au lendemain pour la publication de la sentence [de mort par le feu].

Les procès de Jaquet de Panissère (SDS VD D 1 14-1 : ACV, Ac 29, p. 228–258), Jordana de Baulmes (SDS VD D 1 15-1 : ACV, Ac 29, p. 208–227), Claude Bochet (SDS VD D 1 16-1 : ACV, Ac 29, p.  264–275), Jean Poesiouz (SDS VD D 1 17-1 : ACV, Ac 29, p. 301–312), Jeannette Barattier (SDS VD D 1 18-1 : ACV, Ac 29, p. 276–300), Antoine de Vernex (SDS VD D 1 19-1 : ACV, Ac 29, p. 313–327) et Jean Gallot (SDS VD D 1 20-1 : ACV, Ac 29, p. 333–348) ont tous été intentés entre 1477 et 1484. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique, après la première vague des années 1448–1449.

Le procès de Jordane de Baulmes occupe les pages 208 à 227 du registre Ac 29 ; les pages 221 à 224 ont été laissées en blanc, tout comme la page 226, qui a servi de verso à la page de couverture de l’ancien dossier. Sur cette dernière se trouvent trois notes qui font allusion aux noms de personnes dénoncées, mais qui ne proviennent toutefois pas de la même main ; chacune doit être attribuée à un auteur différent. On retrouve ces trois mains dans les inscriptions dorsales que porte le « dossier Panissère ». La première page du procès est identique à la page de garde de l’ancien dossier.

La page 225 comporte des notes qui correspondent aux aveux reportés aux pages 218 à 220. La teneur de ces notes étant plus brève et l’écriture étant nettement moins soignée, cette page a dû servir de brouillon au notaire chargé de rédiger les actes de procès. Il en est de même pour le résumé de la première monition et de l’interrogatoire de Jaquet de Panissère. Si le reste du procès-verbal peut être attribué au notaire De Cresto, qui signe à la fin du procès, ces deux paragraphes ont été rédigés et signés par le notaire André Delayens. La première note marginale tout comme le premier titre proviennent d’une main inconnue. La même main se retrouve dans le « dossier Panissère », dans les notes marginales relatives aux différentes monitions. Il faut se demander si elles ne relèvent pas de la main de l’official Baptiste d’Aycard.

Editionstext

[Registraturvermerk am linken Rand von Hand des 20. Jh.:] 1477Datum: 1477

1477ZentriertHinzufügung am oberen Randa

9 septembre 1477

Secunda monitio JordanePerson:

b–PrimaKorrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: Secundac monitioMarginalie am linken Rand–b dDie martis nona mensis septembrisOriginaldatierung: 9.9.1477, Jordana de BalmesKorrektur überschrieben, ersetzt: BalmisePerson: de CorsiezOrt: interrogata per dominum officialemBegriff: 1 et f fratrem Petrum PascuaPerson: loco inquisitorisBegriff: , in presentia misAuffällige Schreibung, notariiBegriff: , et fratris GermaniPerson: , etcAbkürzung. ; que mediante juramento dixit et recognovit alias residentiam fecisse in FriburgoOrt: in domo Johannis CastelliPerson: .
Interrogata an cognoverit sive noticiam habuerit inKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: deg FriburgoOrt: de Hansone BistoPerson: , que respondit quod non, sed bene eum cognovit apud CorsiezOrt: .
Interrogata ulterius an cognoscat Gerardum ReymondPerson: de SchauxOrt: Sprachwechsel: Französisch, dixit quod sic et quod eidem GerardoPerson: [...]Fehlt (1 Wort)h2 quadam die sabatiZeitspanne: Samstag, sunt duo anniDatum: 1475, in RivereOrt: , veniendo de vineis. Quiquidem GerardusPerson: i eidem JordanePerson: dixit : « Veni falsa mulier, heretica, tu fecisti mori bestias meas et adhuc habeo unum bovumAuffällige Schreibung malesanum, de cuius vita non spero. Sed si moriatur, ego te faciam comburi, quia tu es heretica ». j–Monita est tertio et pro tertia dilationeMarginalie am linken Rand–j Tunc ipsa dixit et respondit quod nesciebatur.
k–Presentibus AntonioPerson: nepote domini officialisBegriff: , fratre GermanoPerson: ordinis PredicatorumOrganisation:  ; dominus officialis prefatus monuit dictam JordanamPerson: pro secunda dilatione et assignata [est]Auslassung, sinngemäss ergänztl ad crasDatum: 10.9.1477 pro tertia.
[Unterschrift:] DelayensPerson: Notarzeichen
–k

m–Eadem dieOriginaldatierung: 9.9.1477 fuit monitus Jacobus de Panissiez alias MagnynPerson: pro tertia monitione. Qui interrogatus per dominum officialem nichil confessus fuit et est assignatus ad crasDatum: 10.9.1477 ad audiendum interloqui per dominum–m3

11 septembre 1477

nAnno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimoOriginaldatierung: 11.9.14774, in castro OchiaciAusstellungsort: , videlicet in magna aula dicti castri personaliter constituta JordanaPerson: uxor Rodulphi de BaumesPerson: de ChaulxOrt: parrochie de CorsierOrt: supra ViviacumOrt: coram venerabili et circonspectoAuffällige Schreibung viro domino Baptista de AycardisPerson: vicarioBegriff: et officialiBegriff: reverendi in ChristoPerson: patris et domini domini Benedicti de MonteferrandoPerson: episcopiBegriff: LausannensisOrganisation: et comitisBegriff: , necnon coram religioso viro fratre Petro de PascuaPerson: ordinis fratrum PredicatorumOrganisation: pro parte reverendi patris fratris Thome GogatiPerson: heretice pravitatis inquisitoris in civitatibus et diocesibus LausannensiOrt: , GebennensiOrt: , SedunensiOrt: ac alibi, auctoritate apostolica specialiter deputatii, interrogata per quos supra mediante juramento super sacrosanctis Dei euvangeliis prius per ipsam corporaliter tactis, o–ante esseKorrigiert aus: an esset–o aliquid [S. 209]Seitenumbruchadvisata, quodKorrigiert aus: quep respondit et dixit quod de facto heresisBegriff: nichil scit et quod in se nullum peccatum habet, niKorrigiert aus: nisiq quod commisit adulterium semel dumtaxat, et quod illud peccatum confessa fuit religioso viro fratre Anthonio BorzelliPerson: ordinis fratrum Predicatorum LausannensisIn der Vorlage: LausOrganisation: , et aliud nescit.
Qua audita, fuit monita per quos supra pro secunda monitione sibi semper presentando misericordiam Ecclesie, assignando ipsam ad diem veneris futuramDatum: Freitag, 12.9.1477 ad se advisandum. Datum die r jovis post nativitatem beate MariePerson: virginis, anno s quo retroOriginaldatierung: 11.9.1477, presentibus ibidem religiosis viris fratribus Germano d’AcliniPerson: et Ludovico CacybodiPerson: ordinis PredicatorumOrganisation: necnon honorabilibus viris dominis Anthonio MichodiPerson: et Nycodo CutalierPerson: cappellanis, testibus ad premissa vocatis et rogatis.

12 septembre 1477

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die vero veneris post nativitatem beate MariePerson: virginisOriginaldatierung: 12.9.1477, personaliter constituta prefata JordanaPerson: in castro OchiaciAusstellungsort: , videlicet in magna aula coram dominis supradictis, et per ipsos interrogata anteKorrigiert aus: ant esset aliquid advisata ; que incontinenti respondit quod de facto heresis nichil scit, licet ipse sit peccatrix et quod in se habet unum magnum peccatum.

Interrogata quod peccatum habet, dixit et respondit quod sunt circa viginti anni elapsiDatum: 1457 quod ipsa fuit in magna differentia inter se et virum suum in tantum quod propter debatum illum ipsa dimisit virum suum tempore vindeniarum et ivit u ad parentes suos in Turre ViviaciOrt: . Et ipsos iuvit ad vindinandum versitam tribu aut quatuor diebusZeitspanne: 4 Tage ; post hoc ipsa dixit parentibus suis differentiam et debatum quem habebat cum viro suo. Qui ipsam duxerunt tunc FriburgumOrt: . Et ipsa tunc existente in FriburgoOrt: , quidam socius, cuius nomen nunc ignorat, cepit eam diligenter in tantum quod ab ipso concepit unam filiam. Videns ille socius quod dicta JordanaPerson: gravidaBegriff: erat, dimisit ipsam nec sibi voluit dare aliquod juvamen, propter quod, ipsa existente in puerperio dicte filie secrete peperit et portavit summo mane juxta fontem quando itur ad stuphas FriburgiOrt: infra villam. Et mulieres de mane reperierunt dictam filiam et portaverunt ante ymaginem gloriose virginis MariePerson: , et revixit fuitque, ut credit, v–baptisatus et sepultusKorrigiert aus: baptisata et sepulta–v.

[S. 210]Seitenumbruch

w–HomicidiumBegriff: Marginalie am linken Rand–w Item dixit et confessa est quod hoc facto, ipsa iterum iniit mansum versum GrueriamOrt: ad quoddam vilagium vocatum EstaveniOrt: . Et ipsa x existente ibi, iterum a quodam alio socio ipsa habuit unum puerum y. Qui socius nullum juvamen sibi voluit dare. Videns dicta JordanaPerson: negligentiam dicti socii, fuit in magna tristicia constituta in tantum quod ipsa existente in puerperio, ipsa secrete peperit et ipsum puerum incontinenti retro quadam domum sine baptissmio infoveavit sive sepelivit, et aliud nescit.

Qua audita fuit monita per quos supra pro tertia monitione, quatenus puram et integram veritatem confiteri vellet, sibi presentando misericordiam Ecclesie, assignando ipsam ad diem sabati futuramDatum: Samstag, 13.9.1477 ad se advisandum. Datum die et anno quibus supra, presentibus ibidem religioso fratre Germano d’AcliniPerson: ordinis fratrum PredicatorumOrganisation: , venerabiliKorrektur überschrieben, ersetzt: ibusz viroKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: isaa dominoKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: isab Mermeto NycodiPerson: necnon nobilibus viris Johanne GaudiPerson: et castellanoBegriff: OchiaciOrganisation: 5, testibus ad premissa vocatis et rogatis.

13 septembre 1477

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die sabati post nativitatem beate MariePerson: virginisOriginaldatierung: 13.9.1477, coram prefatis dominis in loco supradicto personaliter constituta prefata JordanaPerson:  ; per quos supra fuit monita pro quarta monitione de gratia speciali, quatenus vellet confiteri casum suum, presentandum sibi misericordiam Ecclesie. Et fuit interrogata an esset aliquid advisata, que respondit quod nichil aliud scit, nisi id quod eriDatum: 12.9.1477 confessa est, videlicet de illis duobus pueris per ipsam turpiter habitis et occisis.

[S. 211]Seitenumbruch

Qua audita, venerabilis vir dominus Mermetus NycodiPerson: tanquam procurator fideiBegriff: petiit et dixit quod attentis perjuriis, variationibus, accusationibus et diffamationibus contra prefatam JordanamPerson: laborantibus, ipsam condempnari torture subbiciendum, donec et quousque veritas ab ore suo habeatur.

Audientes prefati domini judices petitionem dicti procuratoris fidei, ipsam verbis gallicis advisaverunt, videlicet quod antequam sententia interloqutoriaBegriff: legeretur, veritatem puram diceret, que, ut prius, respondit se nichil scire.

Qua audita, venerabilis dominus officialis legit sententiam interloqutoriam in hunc qui sequitur modum:
Federzeichnung † ChristiPerson: nomine invocato, a quo omne rectum procedit judicium, non declinantes a dextris neque ac–InterlocutoriaMarginalie am linken Rand–ac a sinestrisAuffällige Schreibung, sed equo libramine procedentes ut de vultu Dei nostrum prodeat judicium, attenta petitione dicti procuratoris fidei juridica et attentis tuis, JordanePerson: , perjuriis, diffamationibus et accusationibus contra te laborantibus, contra te sic procedendum et declaramus te, JordanamPerson: delatam torquendamBegriff: et tortureBegriff: subbicendam fore, donec et quousque veritas ab ore tuo habeatur, citra tamen ad mortis periculum, sanguinis effusionem et membrorum mutilationem, ae–de quoKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: q[uo]–ae solempniter et expresse protestamur.

Qua sententia sic lecta, procurator fidei petiit exequtioni demandari. Quequidem JordanaPerson: fuit ducta ad locum torture et ibidem ligata et modicum a terra levata. Et per dominos quos supra interrogata si esset aliquid advisata et si vellet aliquid confiteri, que respondit quod de facto heresis nichil scit. Que fuit deligata et relaxata. Nichil aliud voluit confiteri, quare fuit assignata ad diem lune futuramDatum: 15.9.1477 ad se advisandum et confitendum, alias torture continuandum. Datum die et anno quibus supraOriginaldatierung: 13.9.1477 et presentibus quibus supra.

15 septembre 1477

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimoOriginaldatierung: 15.9.14776, in aula OchiaciAusstellungsort: coram quibus supra personaliter constituta prefata [S. 212]SeitenumbruchJordanaPerson: inquisita, et per ipsos interrogata utrum ipsa sit advisata, que respondit quod sunt viginti anni elapsi vel circaDatum: 1457 quod ipsa existente in FriburgoOrt: , ipsa a quodam socio habuit unam filiam, prout jam confessa est. Quam incontinenti post ipsius partum ipsa portavit dictam filiam juxta fontem quando af itur ad stuphas infra villam FriburgiOrt: , et incontinenti mulieres reperierunt et ipsam portaverunt ante ymaginem virginis MariePerson: , et revixit fuitque baptisata et sepulta.

Interrogata si unquam confessa fuit illud peccatum, que dixit quod sic, videlicet domino Petro MoronPerson: , qui eam remisit ad curatumBegriff: , et curatus remisit ipsam domino episcopo, sed ipsa non reperit dominum episcopum, ymo confessa est fratre Anthonio BorzelliPerson: ordinis fratrum Predicatorum LausannensisIn der Vorlage: LausOrganisation: , qui ipsam absolvitBegriff: .

Item dixit quod ante dixerat quod in GrueriaOrt: habuerat unum ag puerum, de quo mentita est quia numquam traxit moram in inKorrigiert aus: ah GrueriaOrt: nec ibi prope.

Interrogata quare hoc dixerat, dixit quod propter hoc : credebat quod relaxaretur a carceribus ; et aliud nescit.
Qua audita, fuit assignata per quos supra ad diem crastinam ad se advisandum alias ad sibi continuandum torturam. Datum die lune ai post nativitatem beate MariePerson: virgini anno quo supraOriginaldatierung: 15.9.1477, presentibus ibidem venerabili viro domino Mermeto NycodiPerson: capellano et nobili castellano OchiaciOrganisation: testibus ad premissa vocatis et rogatis.

17 septembre 1477

Anno Domini millesimo CCCCLXX septimo die vero mercuri post octavam aj nativitatis beate MariePerson: virginisOriginaldatierung: 17.9.1477, in castro OchiaciAusstellungsort: personaliter constituta prefata JordanaPerson: et per quos supra interrogata an esset aliquid advisata, que respondit quod de facto heresis nichil scit.

[S. 213]Seitenumbruch

Item fuit interrogata per dominum inquisitorem an ipsa sciat opera que hereticiBegriff: faciunt, que dixit quod audivit dicere quod in eorum sectaBegriff: ipsi bibunt et comedunt.

Item interrogata quid bibunt et comedunt, dixit quod audivit dicere quodak comedunt carnes puerorumBegriff: et quod ipsi habitant simul more brutorum.

Interrogata cui audivit dicere, dixit quod non recordatur. Et a quo tempore audivit talia dicere, dixit quod sunt bene viginti anniDatum: 1457.

Item interrogata quomodo vadunt, dixit quod audivit dicere quod vadunt supra unam scobamBegriff: quam ungunt quodam unguentoBegriff: , et quod non signant se.

Item interrogata qua hora vadunt, dixit et respondit quod nescit, quia numquam audivit dicere.

Item interrogata si aliud sciat, dixit quod non, nisi quod nocte preterita ipsa existente in carcere, venit magna multiudo candelarum circumcirca ipsam et quedam cultine ante ipsam.

Item interrogata cuius coloris erat lumen illarum candelarum, dixit quod erant coloris blovazBegriff: , et aliud nescit.

Qua audita, procurator fidei petiit sibi continuari torturam. Quequidem JordanaPerson: ducebatur ad locum torture, ducendoque ipsam, ipsa existente prope portam torture, ipsa dixit rogando quod rederetur in alio loco7.

Item interrogata quare hoc dicebat, dixit et respondit : « Quia forsitam dyabulusBegriff: est absconditus supra me, qui non permitit me loqui ». Et hoc dicendo quasi fuit strangulata perdiditque loquelam fere per dimidiam horaKorrigiert aus: horamal ; quare fuit assignata ad diem crastinamDatum: 18.9.1477 ad se advisandum. Datum die et anno quibus supraOriginaldatierung: 17.9.1477, presentibus quibus supra.

[S. 214]Seitenumbruch

18 septembre 1477

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die vero jovis ante festum Sancti MatheiPerson: apostoliOriginaldatierung: 18.9.1477, in castro OchiaciAusstellungsort: personaliter constituta prefata JordanaPerson: inquisita coram prefatis dominis judicibus et per ipsos interrogata an esset aliquid advisata, que respondit quod sic, dicendo quod sunt bene viginti anni elapsiDatum: 1457 quod propter quendam debatum quem habuerat cum viro suo, ipsa iniit mansum FriburgumOrt: ubi habuit unam filiam, prout jam dixit, et postmodum iniit mansum apud MarlieOrt: ad domum dicti TacunatPerson: . Et ipsa existente in dicta domo, uxor dicti TacunatPerson: misit ipsam ad baptitorium ad verberandum bladum, et ipsa sola existente in dicto baptintorioAuffällige Schreibung cum magna tristicia, venerunt sex aut septem leporesBegriff: unacum quodam homine vestito de nigro. Qui homo assimilabatur cuidam magno domino. Qui adpropinquavit se et dixit prefate JordanePerson:  : « Quid facis ? Tu habes quandam tristiciam in te. Ymo si velis facere ea que ego dicam tibi, ego dabo tibi magnum consolamen ». Quequidem JordanaPerson: dixit quod sic. Tunc dictus homo dixit sibi : « Opportet quod tu des michi aliquid ». Que JordanaPerson: dixit : « Ego nichil habeo ». Tunc dictus homo dixit sibi : « Des michi aliquam partem tui corporis ». Que JordanaPerson: dedit sibi unciam sui digiti am–HomagiumBegriff: Marginalie am linken Rand–am indicis manus dextre. Tunc dictus homo dixit sibi : « Opportet quod tu facias plus, videlicet quod tu neges Deum, gloriosam virginem MariamPerson: et sanctum baptisma ». Que JordanaPerson: negavit Deum, gloriosam virginem MariamPerson: et sanctum baptisma et in signum [homagii]Auslassung, sinngemäss ergänztan obsculata est sibi culum.

Item dixit quod hoc facto, dictus homo sibi deposuit dictam unctiam sui digiti indicis manus dextre, et nichil cruentavit.

Item interrogata in qua forma erat quando ipsa obsculata est culum, dixit quod in forma unius hominis vestiti de nigro.

ao–Nomen dyaboliBegriff: Marginalie am linken Rand–ao Item interrogata quis vocatur, dixit quod vocatur SathanasPerson: .

[S. 215]Seitenumbruch

Item interrogata quomodo loquebatur, dixit quod turpiter et rauce ; et fuit interrogata quid ipse precepit sibi, dixit quod precepit sibi quod numquam faceret signum crucis.

Item interrogata quem credebat illum esse, respondit et dixit quod credebat quod esset dyabolusBegriff: .

Item dixit quod quadam alia vice, sunt fere duo anniDatum: 1475, ipsa habuit debatum cum Girardo RignaulPerson: , qui ivit ad quemdam locum vocatum Molyt SoulaapOrt: Sprachwechsel: Französisch8 et ibi reperit dictam JordanamPerson: . Tunc dicta JordanaPerson: , videns dictum GirardumPerson: , dixit sibi : « Quid facitis hic ? ». Tunc dictus GirardusPerson: dixit sibi : « Tu bene scies » ; dicendo sibi : « Heretica, tu fecisti michi mori unum equum, et habeo unum bovem qui moritur. Ymo ego occidam te ». Et cepit ipsam per brachium, volendoBegriff: ipsam percutere de quodam securi, sed non percusit, ymo dimisit ipsam. Tunc ibidem venit dictus SathanasPerson: , qui dixit sibi : « Ne cures, ego dabo tibi subsidium et consolationem ». Et tunc ipsa dixitKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: ded[it]aq quod faciendo omagium, videlicet negadoKorrigiert aus: negandoar Deum, gloriosam virginem MariamPerson: et sanctum baptisma, ipsa as–Forma homagiiMarginalie am linken Rand–as dedit sibi unctiam sui digiti indicis manus dextre et totum corpus suum et animam.

Item interrogata quid precipiebat sibi, dixit quod precipiebat sibi quod quando ipsa reciperet corpus ChristiBegriff: , quod ipsa reservareKorrigiert aus: reservaretat[idem]Auslassung, sinngemäss ergänztau et quod portaret sibi.

av–De corpore ChristiMarginalie am linken Rand–av Interrogata si fecerit, dixit quod sic, quod quadam vice ipsa portavit ad domum suam et posuit in quadam patella fricandoAuffällige Schreibung ipsum.

Item interrogata quid erat infra dictam patellam quando ipsa posuit corpus Christi, dixit quod nichil, sed incontinenti fuit repleta sanguine. Videns hoc, ipsa aw posuit [corpus Christi]Auslassung, sinngemäss ergänztax infra ignem. Qui ignis incontinenti fuit extinctus.

[S. 216]Seitenumbruch

Item interrogata si omni anno ipsa dabat sibi aliquid, que respondit quod non, sed dictus dyabolus petebat bene sibi quod sibi daret [...]Fehlt (1 Wort)ay9. Que JordanaPerson: dedit sibi puerum quem habuit versus GrueriamOrt: in quodam vilagio vocato EstavaeniOrt: , quem ipsa occiderat et sepelierat retro quamdam domum sine baptismo.

Item interrogata si dictus dyabolus deportaverit dictum puerum, dixit quod az–credit quod sicKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: sic–az.

Item interrogata quid ipsi faciunt in secta, dixit quod ba homines habitant cum mulieribus more brutorum.

Item dixit quod quadam alia vice, ipsa ivit ad quendam locumKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: loq[um]bb supra quendam monteKorrigiert aus: montembc supra BlonayOrt: , ubi ipsi fuerunt congregati in dicta secta.

Interrogata que hora erat, dixit quod prope mediam noctemZeitspanne: nachts, et dixit quod bibebant et comedebant.

Item interrogata quid comedebant, dixit quod carnes puerorum.

Item interrogata quem saporem habent dicte carnes, dixit quod bonum et dulcem.

Interrogata de quo videbant, dixit quod erat ignis et candele quarum color erat blovoz.

Item interrogata de quo fiunt candele et luchinum quod ponitur intra, dixit quod fiunt de pinguedinibus puerorum et luchinum de budellis puerorum.

bd–ComplexMarginalie am linken Rand–bd Item interrogata quis habitabat cum ipsa, dixit quod Petrus BollietPerson: de MarliezOrt: Sprachwechsel: Französisch.

[S. 217]Seitenumbruch

Item interrogata si magister suus unquam habitaverit cum ipsa, dixit quod non, licet semen quod emictit est frigidissumKorrigiert aus: frigidissimumbe.

Item interrogata qui erant presentes, dixit quod non cognovit aliquem. Que fuit assignataKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: ad[signata]bf ad diem crastinamDatum: 19.9.1477 ad se advisandum et magis confitendum. Datum die et anno quibus supraOriginaldatierung: 18.9.1477, presentibus ibidem venerabilibus viris dominis Mermeto NycodiPerson: et Ludovico NacheretiPerson: capellanis necnon fratre Stephano JenodiPerson: ordinis fratrum PredicatorumOrganisation: , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

21 septembre 1477

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die vero XXma primaKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: vicesimabg mensis septembrisOriginaldatierung: 21.9.1477, personaliter in castro OchiaciAusstellungsort: constituta prefata JordanaPerson:  ; per quos supra interrogata si sit aliquid advisata et si omnia per ipsam confessata vera sint, que respondit quod non, quia multa confessa est que non sunt vera, videlicet de corpore Christi, quia numquam tractavit eomodo quo confessa est.

Item interrogata si residuum sit verum, que respondit quod non, quia ante dixit quod negavit Deum, quod non est verum quia numquam negavit.

Item interrogata si ad instigationem alicuius hoc dixerHinzufügung oberhalb der Zeilebhit, que dixit quod non, sed propter fatuetatemKorrigiert aus: fatuitatembi suam ; sed bene est verum quod dyabolus dicebat sibi quod consolaretur eam si vellet facere ea que ipse preciperet sibi, videlicet quod obsculatur sibi culum. Que obsculata est culum.

Interrogata in qua specie erat, dixit quod in specie unius hominis vestiti de nigro. Quomodo loquebatur, dixit turpiter et vocebj raucamKorrigiert aus: raucabk.

Item interrogata si sit multum, dixit quod sunt viginti anniDatum: 1457. Interrogata quis vocatur, dixit SathanasPerson: .

Item interrogata quem credebat esse illum cui obsculata est culum, dixit quod credebat quod esset dyabolus.

[S. 218]Seitenumbruch

Item dixit quod de quodam puero quem habuit non a suo viro EstavenOrt: versus GrueramOrt: , quem confessa est incontinenti bl post partum occidisse sine baptissmio et infoveasse, quod est verum, sed numquam negavit Deum.
Qua audita, fuit assignata ad primum adventum dominorum judicum ad se advisandum, alias sibi continuandum torturam. Datum die et anno quibus supraOriginaldatierung: 21.9.1477, presentibus venerabilibus viris dominis JohanneIn der Vorlage: Jo de RuppePerson: curato Sancte CrucisOrt: LausannensisOrt: 10, Mermeto NycodiPerson: et Ludovico NacheretiPerson: capellanis necnon religioso viro fratre Stephano JannodiPerson: ordinis PredicatorumOrganisation: , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

10 novembre 1477

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die vero lune ante festum Sancti MartiniPerson: yemalisOriginaldatierung: 10.11.1477, personaliter constituta prefata JordanaPerson: in castro OchiaciAusstellungsort: , per venerabilem virum dominum officialem interrogata mediante juramento super sacrosanctis Dei euvangeliis per ipsam prius tactis :

Primo utrum omnia per ipsam superius confessata sint vera, que sub periculo anime sue respondit et dixit quod sic, nisi quia non tractavit corpus Christi prout dixerat.

Item interrogata bm–ad quemKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: in q[o]–bm locum ipsiKorrigiert aus: ipsabn ibat ad sectam, dixit quod ad quendam locum vocatum Maret JenetOrt: Sprachwechsel: Französisch11, et dixit quod quando ipsa fuit in dicto [loco]Auslassung, sinngemäss ergänztbo, ipsa reperit magistrum suum SathanasPerson: , cui iterum obsculata est culum et negavit iterum Deum ore, sed non corde.

Interrogata in qua forma erat quando obsculata est culum, dixit quod se transfiguravit in forma unius cati.

Interrogata quomodo loquebatur ille, dixit turpiter et rauce, videlicet habebat vocem raucam.

[S. 219]Seitenumbruch

Item interrogata quomodo ipsa ibat ad dictam sectam, que dixit quod dictus SathanasPerson: magister suus dederat sibi duas pissides, de quibus ipsa ungebat unam sedem et unam scobam, videlicet ipsa ponebat sedem retroverte, videlicet thibias desuper et scobam supra dictam sedem, et ponebat de pinguedinibus sibi traditis supra et post ascendebat supra dictam scobam, et incontinenti ipsa erat in dicta secta ; et non signabat se quando ascendebat.

Item interrogata quare non signabat se, dixit quod magister suus deffenderat sibi.

Item interrogata qua die ipsi vadunt, dixit quod in jovisZeitspanne: Donnerstag ante gallicantumZeitspanne: morgens.

Item interrogata de quo videbat, dixit quod erat grussusAuffällige Schreibung ignis coloris blovoz et candele, sed in igne non apparebant ligna.

Item interrogata quis faciebat candeles et de quo fiunt, dixit quod nescit quis faciebat ; de quo erant, dixit quod de pinguedinibus puerorum et luchnumKorrigiert aus: luchinumbp de budellis.

Item interrogata quid faciebamKorrigiert aus: faciebantbq in dicta secta, dixit quod bibebant et comedebant panem et carnes puerorum.

Item interrogata si comederit et quem saporem habent, dixit quod comedit et quod habent bonum saporem.

Item interrogata quis adportavit dictas carnes, dixit quod nescit, quia quando ipsa applicuit dictum locum, jam dequoquebantur in quodam grosso cacabo.

Item interrogata si comedebant satis, dixit quod satis comedebant et bibebant, sed facta cena ipsa tantum famebat sicut si nichil comedisset.

[S. 220]Seitenumbruch

Item interrogata si br–magister magisterKorrigiert aus: magister–br suus comedebat cum ipsis, dixit quod non.

Item interrogata quid faciunt post cenam, dixit quod ignis extinguitur et quod apparet quod numquam fuisset ignis. Et hoc facto, homines habitant cum mulieribus more brutorum, videlicet per ultra naturam.

Item interrogata qui erant presentes, [dixit quod]Auslassung, sinngemäss ergänztbs NycodusIn der Vorlage: Nyus RedetPerson: [qui]Auslassung, sinngemäss ergänztbt defunctus est, bu–ComplicesMarginalie am linken Rand–bu Johannes RossazPerson: , Thomas de MyvillaPerson: de TractaulOrt: parrochie de AttallensOrt: , NycolletaPerson: filia Nycodi RopprazPerson: parrochie de ChastelOrt: et Marguereta bv–douz MolarKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Samatg–bvPerson: . Et aliud nescit, quare fuit assignata ad primum adventum dominorum ad se advisandum. Datum die et anno supradictisOriginaldatierung: 10.11.1477, presentibus venerabilibus viris dominis Bartholomeo BussillietiPerson: in utroque jure bacalario et curato Sancti PauliOrt: LausannensisOrt: , Petro PugeriiPerson: capellano, testibus ad premissa vocatis.

13 novembre 1477

Anno quo supra die vero jovis post festum Sancti MartiniPerson: yemalisOriginaldatierung: 13.11.1477, in palatio12 domini nostri LausannensisOrganisation: 13 LausaneOrt: personaliter constituta prefata JordanaPerson: , per venerabilem virum dominum officialem interrogata utrum omnia per ipsam confessata vera sint, que respondit quod sic ; et si velit addi vel diminui aliquid bw in suo processu, quodKorrigiert aus: quebx respondit quod non.

Qua audita, procurator fidei instans et prefata JordanaPerson: inquisita petierunt concludi et diffiniri.
Quibus auditis, conclusit dominus, assignando dictas partes ad diem crastinam ad audiendum jus. Datum die et anno quibus supraOriginaldatierung: 13.11.1477, presentibus venerabilibus viris dominis Rodulpho BarberiiPerson: et Petro BollietiPerson: capellanisBegriff: LausannensisIn der Vorlage: LausOrt: , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

[Unterschrift:] De CrestoPerson:
Notarzeichen

[S. 221]Seitenumbruch

[S. 222]Seitenumbruch

[S. 223]Seitenumbruch

Federzeichnung †

[S. 224]Seitenumbruch

[S. 225]Seitenumbruch

10 novembre 1477

14En Meret JenetOrt: Sprachwechsel: Französisch et ibi reperit magistrum suum SathanasPerson: et ibi olulataKorrigiert aus: obsculataby est culum, et transfiguravitKorrigiert aus: se transfiguravitbz in forma unius cati, et ibi negavit Deum.
Interrogata quomodo loquebatur, dixit quod rauce.
Interrogata qui erant presentes, dixit Nycodus RedetPerson: [qui]Auslassung, sinngemäss ergänztca defunctus est, Johannes RossazPerson: parrochie de ChastellOrt: [qui]Auslassung, sinngemäss ergänztcb defunctus est, Thomas de MyvillaPerson: de TrattaulOrt: parrochie de AttallensOrt: , NycolletaPerson: filia Nycodi RopprazPerson: parrochie de ChastelOrt: , Marguereta douz MolarPerson: .
Interrogata quomodo ibant, dixit quod magister suus dederat cc sibi duas pissides, de quibus ungebat unam sedam quam ponebat, dixit, tibias desuper et ponebat scobam et ascendebat supra ; et non se signabat quia magister suus cd sibi precepetKorrigiert aus: precepitce.
Interrogata qua hora ibant, dixit quod cf ante gallicantumZeitspanne: morgens et in die jovisZeitspanne: Donnerstag.
Item dixit quod comedebant carnes puerorum et comedit, sed numquam saturebantur.
Item dixit quod erat ignis blovoz et quando recedebant non apparebat ignis.
Interrogata si magister suus comedebat cum ipsis, dixit quod non.
Item dixit quod erant candele coloris cg blovaz ; de quo fiunt, de pinguedinibus puerorum et luchinum de budellis.

Item in quodam loco vocato En Laz MollytOrt: Sprachwechsel: Französisch, [vidit]Auslassung, sinngemäss ergänztch Petrum ThomaPerson: .
Datum die lune ante MartiniPerson: Originaldatierung: 10.11.1477, presentibus venerabilisKorrektur überschrieben, ersetzt: venerici viro domino BartholomeoKorrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Bachocj BussillietiPerson: in utroque jure bacalario et curato Sancti PauliOrt: et domino Petro PegeriiPerson: .

Anno15

[S. 226]Seitenumbruch

[S. 227]Seitenumbruch

Processus Jordane de BalmisPerson: deis ChaulxOrt: Sprachwechsel: Französisch parrochie de CorsierOrt: Linksbündig

Reperta sunt nomina accusatorumLinksbündig

Extracta sunt nomina accusatorumRechtssbündig

Anmerkungen

  1. Hinzufügung am oberen Rand.
  2. Marginalie am linken Rand.
  3. Korrektur oberhalb der Zeile, ersetzt: Secunda.
  4. Handwechsel: Nachtragshand (B).
  5. Korrektur überschrieben, ersetzt: Balmis.
  6. Streichung durch einfache Durchstreichung: dominus.
  7. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: de.
  8. Fehlt (1 Wort).
  9. Streichung durch einfache Durchstreichung: per.
  10. Marginalie am linken Rand.
  11. Hinzufügung auf Zeilenhöhe von späterer Hand mit anderer Tinte.
  12. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  13. Streichung durch einfache Durchstreichung von späterer Hand.
  14. Handwechsel: Anlagehand (A).
  15. Korrigiert aus: an esset.
  16. Korrigiert aus: que.
  17. Korrigiert aus: nisi.
  18. Streichung durch einfache Durchstreichung: di[e].
  19. Streichung durch einfache Durchstreichung: Domini.
  20. Korrigiert aus: an.
  21. Streichung durch einfache Durchstreichung: mans.
  22. Korrigiert aus: baptisata et sepulta.
  23. Marginalie am linken Rand.
  24. Streichung durch einfache Durchstreichung: est.
  25. Streichung durch einfache Durchstreichung: un.
  26. Korrektur überschrieben, ersetzt: ibus.
  27. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: is.
  28. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: is.
  29. Marginalie am linken Rand.
  30. Streichung durch einfache Durchstreichung: per[iculum].
  31. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: q[uo].
  32. Streichung durch einfache Durchstreichung: v[adit].
  33. Streichung durch einfache Durchstreichung: de.
  34. Korrigiert aus: .
  35. Streichung durch einfache Durchstreichung: octava.
  36. Streichung durch einfache Durchstreichung: beate.
  37. Streichung durch einfache Durchstreichung: bi[bunt].
  38. Korrigiert aus: horam.
  39. Marginalie am linken Rand.
  40. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  41. Marginalie am linken Rand.
  42. Streichung durch einfache Durchstreichung: z.
  43. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: ded[it].
  44. Korrigiert aus: negando.
  45. Marginalie am linken Rand.
  46. Korrigiert aus: reservaret.
  47. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  48. Marginalie am linken Rand.
  49. Streichung durch einfache Durchstreichung: poss[uit].
  50. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  51. Fehlt (1 Wort).
  52. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: sic.
  53. Streichung durch einfache Durchstreichung: h[omin]es.
  54. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: loq[um].
  55. Korrigiert aus: montem.
  56. Marginalie am linken Rand.
  57. Korrigiert aus: frigidissimum.
  58. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: ad[signata].
  59. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: vicesima.
  60. Hinzufügung oberhalb der Zeile.
  61. Korrigiert aus: fatuitatem.
  62. Streichung durch einfache Durchstreichung: m.
  63. Korrigiert aus: rauca.
  64. Streichung durch einfache Durchstreichung: l.
  65. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: in q[o].
  66. Korrigiert aus: ipsa.
  67. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  68. Korrigiert aus: luchinum.
  69. Korrigiert aus: faciebant.
  70. Korrigiert aus: magister.
  71. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  72. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  73. Marginalie am linken Rand.
  74. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Samatg.
  75. Streichung durch einfache Durchstreichung: no[n].
  76. Korrigiert aus: que.
  77. Korrigiert aus: obsculata.
  78. Korrigiert aus: se transfiguravit.
  79. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  80. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  81. Streichung durch einfache Durchstreichung: sibi d.
  82. Streichung durch einfache Durchstreichung: non.
  83. Korrigiert aus: precepit.
  84. Streichung durch einfache Durchstreichung: antequam.
  85. Streichung durch einfache Durchstreichung: per.
  86. Auslassung, sinngemäss ergänzt.
  87. Korrektur überschrieben, ersetzt: veneri.
  88. Korrektur auf Zeilenhöhe, ersetzt: Bacho.
  1. Il s’agit de l’official Baptiste d’AycardPerson: .
  2. Il manque le verbe.
  3. Biffé plus tard, car le biffage est effectué avec la même encre noire que l’ajout précédent.
  4. La date complète est donnée à la fin de cet interrogatoire.
  5. Il s’agit sans doute de Rolet de MontouxPerson: , mentionné comme châtelain d’OuchyOrganisation: dans le procès de Jaquet de PanissèrePerson: (SDS VD D 1 14-1 : ACV, Ac 29, p. 255, 258).
  6. La date complète est donnée à la fin de cet interrogatoire.
  7. Probablement la salle où se tiennent les interrogatoires.
  8. Lieu-dit au nord-est de CorsierOrt: .
  9. Il manque le complément d’objet direct.
  10. Le curé de la paroisse de Sainte-CroixOrt: dessert l’autel du même nom situé dans la cathédrale de LausanneOrt: .
  11. Ce lieu n’a pas pu être identifié, mais se situe dans la région de la Riviera lémanique.
  12. Château Saint-MaireAusstellungsort: , qui se trouve au quartier de la CitéOrt: , à LausanneOrt: (Mottaz 1982 I, p. 382).
  13. Il s’agit de l’évêque Benoît de MontferrandPerson: , également seigneur temporel de la ville de LausannneOrt: .
  14. Commence ici le brouillon du 10 novembre 1477Originaldatierung: 10.11.1477.
  15. Le brouillon s’arrête ici.