[Note d’archives dans la marge de
gauche par une main du XXe siècle :] 1480Date : 1480
a–Reperta sunt accusatorum nominaAjout dans la marge de
gauche par une autre
main–a
Processus ex mero sacre inquisitionis
fidei officio instanteque eiusdem
sacre fidei procuratoreTerme : formatus
contra et adversus
JohannetamPersonne : relictam quondam Johannis
BaractierPersonne : de BrentLieu : parrochie
MustruaciLieu : LausannensisLieu : dyocesis.
Aligné à droite
6 novembre 1480
Anno Domini millesimo quatercentesimo octuagesimo
die vero lune sexta mensis novembrisDate : 06.09.1480, sequitur
inquisitio seu inquisitionalis processus qui et
que fiunt et fieri proponunt ex mero sacre fidei
inquisitionis officio, per me
Johannem de NantoPersonne : burgensemTerme :
LausannensemOrganisation : notarium et dicte sacre fidei inquisitionis
officii
scripbamCorrigé de : scribamb, de mandato venerabilis religiosi
fratris
Johannis BlanchetiPersonne : ordinis fratrum PredicatorumOrganisation : ,
heretice pravitatis in dyocesibus
LausannensiLieu : et
SedunensiLieu :
viceinquisitorisTerme : generalis per reverendum patrem
fratrem
Thomam GogactiPersonne : eiusdem ordinis sacre
theologie generalem predicatorem in dyocesibus
LausannensiLieu : ,
GebennensiLieu : et
SedunensiLieu : sacre fidei
inquisitoremTerme :
generalem
vicariumqueTerme : in hac parte reverendi in
ChristoPersonne : patris et domini domini
Benedicti de MonteferrandoPersonne :
miseratione divina
LausannensisOrganisation : episcopiTerme : et
comitisTerme : , specialiter
deputatCorrigé de : deputatic et
judexCorrigé de : judicisd in hac parte ; contra et
adversus
JohannetamPersonne : relictam quondam
Johannis
BaractierPersonne : de
BrentLieu : parrochie
MustruaciLieu : eiusdem dyocesis
LausannensisLieu : inquisitam superius intitulatam.
Qu
eCorrection par-dessus, remplace : ie de mandato prefati domini viceinquisitoris
capta extitit et
[detenta]Omission, complété(e) par analogief in carceribus
castri CastellariiLieu d’origine :
in dicta parrochia
MustruaciLieu : tamquam de fide suspecta
notataque et vehementer
diffamataTerme : de
dampnatoTerme :
heresis crimineTerme : . Quequidem
JohannetaPersonne : existens
et personaliter constituta coram prefato domino viceinquisitore,
omni carceris vinculo soluta ac per eundem examinata
et interrogata, eius mediante juramento in ipsius
viceinquisitoris manibus ad sancta Dei euvangelia
corporaliter tacta prestito tanquam principalis in
facto suo et ut testis in alieno :
Videlicet
primo an sciat causam sue detentionis, prius
sibi apposito quomodo Ecclesia numquam claudit
cremiumAinsi redeunti
nec pecati venia penitentibus quovis tempore denegetur,
qu
eCorrection par-dessus, remplace : ig dicit quod nescit. Deinde
pauloposCorrigé de : pauloposth advisata
et dicit quod ita, quia
castellanusTerme : eiusdem
CastellariiOrganisation :
sibi dixit quod ipsa erat capta pro heresis
criminemCorrigé de : criminei.
Item interrogata an habeat aliquos emulos seu
malivolos in parrochie
MustruaciLieu : vel allibi, que
dicit quod ita, videlicet
Johannem ChampensPersonne : eo quod ipse
JohannesPersonne : sibi reproquinquaverat :
« Mater tua fuit
combusta et commedit pueros meos, et adhuc
forte tu facies sic » ; et eo quod
dictaCorrigé de : dictusj JohannesPersonne : sibi
petebat unam techiam feni quam prestiterat
viro dicte
JohannetePersonne : delate ; et nonnullos alios.
Item interrogata an unquam per aliquem seu aliquos
crimen heresis eidem fuerit sibi
k improperatum, que
respondet quod ita, quare
Nycodus MuryPersonne : de
CholensLieu : ;
et dixit quod dicta delata quodam semel vachas
dicti
GlaudiiPersonne : 1 maledixit. Quiquidem
NycodusPersonne : Correction à la hauteur de la
ligne, remplace : Glaudiu[s]l
eidem delate dicit :
« Vade heresicaTerme : , quare maledixistiTerme :
vachas meas, caveas quid erit ».
Item interrogata a quo tempore dictum crimem
heresis eidem delate fuit inproperatum, que
respondet quod non recordatur.
lnterrogata an unquam sententiam excommunicationis subscrivit
per longum tempus vel alias, que respondet
quod sic, per spatium unius anniDate : 1479.
lnterrogata que fuit causa per quam dictam excommunicationis
sententiam hoc longum tempus subscrivit, que
respondet ex eo quia non habebat unde satisffacere
suis creditoribus.
Item interrogata an in quolibet festo PascheTerme : ,
eucaristie sacramentumDate : des fêtes sans date fixe, ut moris est
unicuique fideli christiano, reciperitAinsi, respondet
quod ita, et dicit quod quodam semel recipiendo
dictum eucaristie sacramentum, ipsa delata
a demoneTerme : temptata fuit de exeundo ab
ore eius dictum eucaristie sacramentum pro
videndo an erat corpus ChristiTerme : vel ne,
dicendo in corde eius : « Quomodo potest esse,
quia non est nisi panis ». Et sic dictum corpus
Domini in ore eiusdem delate reservavit, sed
non extra os suum exivit, ut dicit.
Item interrogata an unquam cognovit Petrum
RegisPersonne : , que dicit quod ita.
Interrogata an
cum eodem
PetroPersonne : biberit, commederit aut
alias quovismodo in
sociateCorrigé de : societateTerme : m dicti
Petri RegisPersonne :
frequentavit, dicit quod non.
Item interrogata an crimen heresis pro quo detinetur
et de quo inculpatur confiteri velit et ad gremium
sancte matris Ecclesie
redimereCorrigé de : rediren voluerit, que delata
respondit se de dicto crimine nichil scire nec
confiteri velle. Quibus sic actis, fuit
idemCorrigé de : eademo delata
p per eundem dominum viceinquisitorem
gratiose monit
aCorrection par-dessus, remplace : usq prima monitione canonica, sibi presentando
gratiam et misericordiam Ecclesie casu quo veritatem
dicti criminis heresis confiteri velit fuitque per prefatum
dominum viceinquisitorem remissa et assignata
ad diem martis septimam mensis novembrisDate : mardi, 07.11.1480
nisi feriata fuerit,
etcAbréviation., ad comparendum personaliter coram
eodem et veritatem omnimodam confitendum aut
alias in suo presenti processu ulterius
r via juris
procedendum et procedi videndum et audiendum peremptorie
et precise. Deinde tradita et remissa per eundem dominum
viceinquisitorem nobili viro
FranciscoPersonne : de
Laz PaleyrizChangement de langue : français
castellano dicti
castri CastellariiLieu d’origine : , presenti et acceptanti
firmis carceribus predictis, per
eumCorrection par-dessus, remplace : eundems Ecclesie
acommodatus tute custodiendum sub penis juris.
Datum in quoquina dicti
castri CastellariiLieu d’origine : , presentibus
ibidem discretis viris
Francisco de PaleriaPersonne : ,
Petro
MayorPersonne : ,
Humberto FleyerPersonne : ,
Johanne ChampensPersonne : de
ChornesLieu : ,
Johanneto ColinPersonne : de
BrentsLieu : ,
Roleto de
TurrePersonne : de
ChallieLieu : , testibus ad premissa vocatis et
rogatis.
[Signature :] JohannesÀ l’original : Joes de NantoPersonne : Seing/signe notarial
7 novembre 1480
Alia repetitioTerme : cum secunda
monitioneCentré
Anno quo supra et die vero martis septima
mensis novembrisDate : 07.11.1480, fuit prenominata
JohannetaPersonne : inquisita
extra carceres adducta et coram prefato domino viceinquisitore
personaliter constituta omnique carceris vinculo soluta,
per eundemque interrogata et examinata juramento suo
simili quo supra, videlicet an crimen heresis pro quo
detinetur confiteri velit. Dicit quod sic, dicens
et confitens quod quodam
die jovisPériode : jeudi, ipsa delata
in domo sua
existentemCorrigé de : existentet,
hora noturnaPériode : la nuit demon
u–VariatioNote dans la marge de gauche–u sibi apparens in specie hominis vestiti veste nigra,
eandem
JohannetamPersonne : delatam eumdem demon
in quodam loco vocato Apud
EscublyLieu : Changement de langue : français [deportavit]Omission, complété(e) par analogiev.
Interrogata
w–Tempus ingressusNote dans la marge de gauche–w [quantum]Omission, complété(e) par analogiex tempus est, dicit et respondet quod
sunt circa
viginti septem anniDate : 1453, quibus eundem demonem
dictam delatam in dicto loco deportavit.
Item interrogata quid in dicto loco faciebant, respondet
quod bibebant et commedebant et gallabant.
y–VariatioNote dans la marge de gauche–y Item interrogata que epule ibidem commedebant,
dicit quod ipsi commedebant gallinas et cappones.
Item interrogata an in dicto loco de EscublyLieu : Changement de langue : français erat
aliquod lumen, respondet quod ita, videlicet quod erant
candele et etiam ignis.
Item
interrogatusCorrigé de : interrogataz cuius coloris ille ignis erat,
dicit quod coloris
toppozTerme : Changement de langue : français et non dabat hoc magnum
lumen sic alius ignis.
Item iterrogata an in dicto loco neminem viderit
nec cognoverit, que respondet quod non.
Deinde, eadem
JohannetaPersonne : in dicto loco existente, eundem
demon sibi
JohannetePersonne : inquisite dicit :
« Opportet
quod tu facias michi homagiumTerme : ». Que delata
contenta fuit. Et tunc ibidem apparuit quendam
grossum curvum nigrum per terram ambulantem
et loquebatur quadam voce roca, male intelligibili,
aa–NegatioNote dans la marge de gauche–aa sibi dicendo, prout jam dixit :
« Opportet quod tu facias
michi homagium negesque Deum creatorem tuum,
virginem MariamPersonne : eius piissimam matrem,
totam curiam celestem et sanctum baptisma, et me
2
recipias in dominum et magistrum tuum ». Que delata
ab–eidem demonCorrigé de : eundem demonem–ab interrogavit dicendo :
« Quis es tu ? ».
ac–Nomen dyaboliTerme : Note dans la marge de gauche–ac Qui demon respondit :
« Ego sis dyabolusTerme : ,
et vocor GrabrielPersonne : . Si tu velis michi credere
et facere que tibi dicam, faciam tibi multa bona
et tibi dabo pecunias ». Qui demon sibi delate
dare convenit pecunias. Que delata ad
ad–Abnegatio creatorisNote dans la marge de gauche–ad persuasionem dicti demonis contenta fuit homagium
ae–VariatioNote dans la marge de gauche–ae facere, dicendo :
« Ego nego Deum creatorem meum,
virginem MariamPersonne : eiusque piissimam matrem, fidem
catholicam, sanctos et sanctas Dei et sacrum baptisma
et omnia que Dei sunt. Et te demonem vocatum
GrabrielemPersonne : recipio in verum dominum et magistrum
meum ». Et ibidem homagium fecit eidem in culo
af–HomagiumNote dans la marge de gauche–af obsculando, in specie qua supra.
Et tunc facto
homagio, eundem demon sibi palpas dedit in suis
manibus. Sed tamen dicit quod sibi videtur quod in dictis
palpis non erant cruces
3. Ipse vero demon
eidem delate sibi petiit ut aliquid de suis bonis
sibi dare vellet in signum homagii. Que
delata dicit :
« Quid vis habere ? » Ipse vero demon
sibi petiit et dicit :
« Opportet quod tu des michi
puerum quem tu portas in corpore tuo ». Que
ag–TributumNote dans la marge de gauche–ag noluit. Sed tamen bene sibi dedit unum
capriolum, et sibi in dicto loco de
ScublyLieu : Changement de langue : français quadam
die jovisPériode : jeudi portavit.
Item interrogata in quantis
synagogisTerme : ipsa fuit,
ah–dicit quod ipsa fuit,Corrigé de : –ah dicit
ai–Numerus synagogarumNote dans la marge de gauche–ai et respondet quod in tribus, videlicet in illa de
EscublyLieu : Changement de langue : français,
En CornautLieu : Changement de langue : français et in
Prato de ChisseLieu : 4. Et
dicit se fuisse in qualibet dictarum synagogarum bina
vice.
Item confitetur ipsa delata quod ipse demon
eius magister eidem delate precepit quod omnia
aj–PreceptaNote dans la marge de gauche–aj mala que posset facere faceret, quod non iret ad
ecclesiam nec honorem Deo impenderet et
non diceret fidem suam catholicam. Deinde sibi
dicit quod veniret ad synagogas totiens
quotiens fuerit evocata, et quod neminem
incusaret sub pena verberis. Et hoc
dicit et asserit eadem delata premissa per eam
confessa fuisse et esse vera, sub periculo
anime sue. Et nichil pro tunc confiteri voluit
fuitque per prefatum dominum viceinquisitorem remissa
et assignata per eundemque gratiose monita secunda
monitione canonica, sibi presentando gratiam et misericordiam
Ecclesie
presentandoCorrigé de : ak ad
al primum adventum eiusdem
domini viceinquisitoris ad comparendum personaliter
coram eodem et veritatem omnimodam dicti criminis
confitendum aut alias in suo presenti processu
ulterius via juris procedendum et procedi videndum
et audiendum perhemptorie et precise. Datum in
stuphaTerme :
dicti
castri CastellariiLieu d’origine : ,
anno, die et presentibus
quibus supraDate : 07.11.1480, testibus ad premissa vocatis
et rogatis.
[Signature :] JohannesÀ l’original : Joes de NantoPersonne : Seing/signe notarial
13 novembre 1480
Alia repetitio tercie monitionis
cum continuatione et variatione confessionisAligné à droite
Anno quo supra et die lune tresdecima mensis
novembrisDate : 13.11.1480, iterum antenominata
JohannetaPersonne : delata extra
carceres adducta ad locum auditorii et coram prefato
domino viceinquisitore adducta et per eundem interrogata
et examinata
am, eius mediante juramento simili quo supra,
an se aliquid advisaverit et veritatem dicti criminis
heresis pro quo detinetur confiteri velit. Que dicit
5.
Item dicit et confitetur eadem
JohannetaPersonne : delata quod quodam
semel ipsa existente in quodam campo
vocataCorrigé de : vocatoan
En ValierizLieu : Changement de langue : français6 circa horam meridianamPériode : à midi, demone
sibi apparente in specie hominis, qui dicit :
« Tu habes
nescio quid et magnam melenconiamTerme : de tuis liberis
qui deffuncti sunt. Si tu velis michi credere,
ego tibi monstrabo liberos tuos ». Que
JohannetaÀ l’original : JotaPersonne :
delata respondit :
« Quid vis ut faciam ? ». Qui
demon respondit :
« Quod tu credas michi et quod tu neges
Deum creatorem tuum, beatam virginem MariamPersonne :
eius piissimam matrem, sanctum baptisma, sanctos
et sanctas Dei et omnia que Dei sunt ». Que delata
ao–VariatioNote dans la marge de gauche–ao contenta fuit abnegare omnia preter beatam
virginem
MariamPersonne : et sanctum baptisma.
Interrogata
quo loco eadem delata talem abnegationem fecit,
respondet quod En CublyLieu : Changement de langue : français.
Interrogata quomodo ibat ad
synagogas, dicit quod demon magister suus eam
veniebat querere et sibi adducebat quemdam parvum
equum nygrum.
Interrogata quid in dicta loco de CublyLieu :
faciebat, dicit quod ipsa faciebat honorem et reverentiam
magistro suo, sibi obsculando in culo ; et dicit quod sensit
eum frigidum et mollem, in specie unius curvi nygri.
Interrogata an aliqu
asCorrection par-dessus, remplace : osap personas in synagogis viderit,
dicit quod non.
Interrogata quid in dictis synagogis faciebat
quando recedere volebat, dicit et respondet quod omnes
in dicto loco existentes homines cum mulieribus ibant et
faciebant prout animalia faciebant, videlicet per retro.
Interrogata
qua die ibat in synagogis, dicit quod
die lunePériode : lundi aq
vel
die martisPériode : mardi.
Et dicit quod ipsa delata
habebat amasium suum in dicta synagoga vocatum
Johannem BoytPersonne : , non recordatur de loco sue habitationis.
Item
dicit et confitetur quod in dicta synagoga commedebant
carnes bovinales. Et nichil pro tunc confiteri
noluitCorrigé de : voluitar,
sed fuit monita tercia monitione canonica et
remissa
ad diem crastinam quatuordecimam
mensis novembrisDate : 14.11.1480, nisi feriata,
etcAbréviation., ad comparendum
coram eodem et omninodam veritatem dicti criminis
heresis dicendum et confitendum aut alias in suo
presenti processu ulterius via juris procedendum
et procedi videndum et audiendum perhemptorie et
precise.
Datum et actum anno, dieDate : 13.11.1480 et loco quibus
supra, presentibus ibidem
venerabiliCorrigé de : venerabilibusas et discretis viris
domino
Rolino FabriPersonne : capellanoTerme : ,
Francisco de PaleriaPersonne :
et
Humberto deAjout au-dessus de la
ligneat FleierPersonne : clerico, testibus ad premissa
vocatis et rogatis.
[Signature :] JohannesÀ l’original : Joes de NantoPersonne : Seing/signe notarial
14 novembre 1480
Alia repetitio cum sententia
interloquutoriaTerme : Centré
Anno quo supra et die martis decima quarta mensis
novembrisDate : 14.11.1480, superius proxime assignata, existens et
personaliter constituta coram prefato domino viceinquisitore
prenominata Johanneta BaractierizPersonne : inquisita, et coram
eodem adducta omnique carceris vinculo soluta ac
per eundem dominum viceinquisitorem interrogata et
examinata eius mediante juramento simili quo
supra prestito, an se aliquid advisaverit et veritatem
dicti criminis heresis, pro quo detinetur, confiteri velit.
Que inquisita dicit quod ita, videlicet quod premissa
omnia et singula per eandem confessata sunt vera.
Item fuit interrogata in quantis synagogis fuit,
au–VariatioNote dans la marge de gauche–au dicit quod in tribus, videlicet
En CublyLieu : Changement de langue : français,
En CornaultLieu : Changement de langue : français
et in
Prato de ChissieLieu : , dicens eadem delata se non
fuisse in qualibet dictarum synagogarum nisi semel.
Interrogata quibus horis et quibus diebus,
dicit diebus lunePériode : lundi vel martisPériode : mardi, hora nona post
meridiemPériode : le soir.
Interrogata quantus tempus est quibus
ipsa delata primo fecit homagium
[dyaboli]Omission, complété(e) par analogieav, dicit et
respondet quod
pauloposCorrigé de : paulopostaw magnum viagium
RomeLieu : 7.
Interrogata que fuit causa per quam fecit homagium
demoni, dicit quod causa mortis liberorum suorum, prout
jam dixit.
Interrogata an demon, facto homagio,
sibi de corpore suo
ax aliquid petierit, dicit
[quod]Omission, complété(e) par analogieay ita,
quia ipse demon sibi petiit corpus suum, sibi dicendo :
« Opportet quod tu des michi corpus tuum », quod facere
noluit nec fecit.
Item ulterius
az eundem
demon dicte delate dicit :
« Opportet quod tu facias
mori puerum quem geris in utero tuo ». Que
delCorrigé de : delataba sepiissime se interposuit de faciendo ipsum
mori, appodiando ventrem suum super cuvas pro
faciendo preceptum demonis eius magistri. Quod et
facere non potuit.
Item dicit et confitetur quod quodam
semel eadem delata in lecto suo de noctePériode : la nuit existente,
quodam semel somniavit quod quidam canis eam
supponebat. De tempore non recordatur.
Item
bb–VariatioNote dans la marge de gauche–bbinterrogata an a dicto demone pecunias nec donum
receperit, que respondet quod non.
Interrogata eadem
delata an ipsa dicto demoni aliquid de suis bonis
dederit, dicit quod ita, unum capriolum chamossaTerme : .
Item interrogata an eidem portaverit vel ne, dicit
quod non sibi portavit, sed eundem capriolum posuit
in quadem platea ante domum ipsius delate. Et tunc inter
noctem et diem demon sibi apparuit in specie hominis
sibi dicendo : « Ego venio quesitum ea que michi promisisti ».
Et tunc demon eundem capriolum cepit, eum
deportavit.
Interrogata an aliquos in predictis
synagogis viderit, dicit quod non, preterquam
EscublyLieu : Changement de langue : français prenominatum
Johannem BoytPersonne : eius amasium,
et in synagoga de
[En]Omission, complété(e) par analogiebc CornaultLieu : Changement de langue : français dicit se vidisse
Jaquetum NycolletPersonne : de
BrentLieu : et nullos alios.
Et nichil aliud pro tunc confiteri
voluitCorrection par-dessus, remplace : nbd. Quibus
omnibus per eundem dominum viceinquisitorem
auditis, comparuit vir honorabilis
Johannes
ColiniPersonne : , sacre fidei procurator, exhibens
et producens processus et informationes contra
dictam
JohannetamPersonne : delatam sumptis et formatis,
petens et requirens hodierne assignationi
satisfieri in que et super huiusmodi processu juxta
assignata jus et interloquutoriam sententiam ferri,
attentis variationibus, multiplici
infamiaTerme :
et perjuriis in eum resultantibus, ex una parte,
et dicta
JohannetaPersonne : delata nichil justi
opponens ex adverso, quare interloqui non debeat
et ordinari. Quibus partibus hinc et inde
per eundem dominum viceinquisitorem auditis, idem
dominus viceinquisitor ad suam processit sententiam
interloquutoriam seu ordinationem in hunc
qui sequitur modum :
Et nos viceinquisitor supra mencionatus,
visis processibus et informationibus contra
et adversum te Johannetam BaractierizPersonne :
super intitulatam sumptis et formatis,
necnon infamia et indiciis adversum te
objectis cum tuis responsionibus ac variationibus
et perjuriis per te factis et commissis, et in eisdem
responsionibus tuis annotatis omnibusque aliis
de jure videndum et signanter assignatione
nostra hodierna ad jus et ordinationem
nostram interloquutoriam ferri videndum et audiendum ;
pro tribunali more majorum sedentes, Deum et
sacras scripturas pre occulis habentes nichilque
de contigentibus obmittentes, sed servatis servandum
juris solempnitatibus in talibus opportunis.
ChristiPersonne : nomine invocato et facto venerande
crucis signo Dessin à la plume†, participato consilio cum libris
et peritis, per hanc nostram sententiam seu ordinationem
interloquutoriam quam de juris peritorum assensu
ferimus in hiis scriptis, dicimus, pronuntiamus,
sententiamus et interloquendo ordinamus te Johannetam
BaractierizPersonne : presentem et nichil justi opponentem
premissis attentis, tortureTerme : subiciendum fore torturarique
et questionari debere, juxta indiciorum in te
objectorum qualitatem et ut veritas ab ore tuo
eruatur, citra tamen mortem, membrorum
mutilationem et sanguynis effusionem,
de quibus expresse protestamur. In nomine Patris, etcAbréviation.
Exequutionem huiusmodi sententie commitentes nobili Francisco
de PaleriaPersonne : castellano dicti castri CastellariiOrganisation :
et eius officiariis presenti et acceptanti sub penis
juris, prout decet in talibus fiendum.
Data,
lata, lecta fuit et promulgata hec nostra
presens sententia seu ordinatio interloquutoria
in supradicto castro videlicet in stupha ipsius
castri,
anno et die be et presentibus
quibus supraDate : 14.11.1480.
Deinde vero
paulopstCorrigé de : paulopostbf fuit supranominata
JohannetaÀ l’original : JotaPersonne :
inquisita per prefatum
bg nobilem
bh
Franciscum de PaleriaPersonne : , castellanum dicti castri
CastellariiOrganisation : ad locum torture ducta, videlicet
ad dictam stupham dicti
castri CastellariiLieu : , et
ibidem in exequutionem dicte sententie ad
cordamTerme :
ligata, manibus a tergo remotis. Deinde
modicum sursum a terra elevata, sibique
data una parva cavallata. Que nichil
aliud preterquam id, quod jam confessavit, confiteri voluit.
Sed fuit per eundem dominum viceinquisitorem
remissa et assignata
bi ad eius primum
adventum nisi feriata
etcAbréviation., ad comparendum coram
eodem
die mercuri crastina quindecima
mensis huius novembrisDate : mercredi, 15.11.1480, nisi feriata,
etcAbréviation., ad
omnimodam veritatem dicti criminis heresis
pro quo detinetur ut supra confitendum
aut alias in suo presenti processu ulterius
via juris procedendum et procedi videndum et
audiendum perhemptorie et precise ; datum et actum
anno, die, loco et presentibus quibus
supra, testibus ad premissa vocatis
et rogatis,
etcAbréviation.
[Signature :] JohannesÀ l’original : Joes de NantoPersonne : Seing/signe notarial
15 novembre 1480
Alia repetitio cum continuatione
torture
Aligné à droite
Anno quo supra et die mercuri quindecima mensis
novembrisDate : 15.11.1480, superius proxime assignata, fuit iterum
prenominata
JohannetaPersonne : inquisita per prefatum
viceinquisitorem repetita et examinata eius mediante
juramento per eum ut supra prestito, interrogata
an
bj se advisaverit et veritatem dicti
criminis heresis, pro quo detinetur, confiteri velit,
respondet quod premissa per eam jam confessata
sunt vera.
Item ulterius confitetur eadem
JohannetaÀ l’original : JotaPersonne : delata servivisse eundem demonem eius
magistrum per spacium dymidii anniPériode : 6 mois.
Item
ulterius confitetur ipsa inquisita vidisse
et realiter cognovisse a
duobus annis citraDate : 1478
bk–ComplicesNote dans la marge de gauche–bk Johannem MonetPersonne : de
Castello Sancti DyonisiiLieu :
in synagoga tenta
En ChissiezLieu : Changement de langue : français, facientem
« prout
nos alii heretici bl asseruere consuereLecture incertainebm facimus in
synagogis », et
Jaquetum NycolletPersonne : de
BrentLieu : ,
combustumAjout dans la marge de
gauche avec un signe d’insertionbn,
in synagoga tenta
En CornaultLieu : Changement de langue : français. Et dicit
vidisse
Johannem de BoytPersonne : de ultra lacum
8 in synagoga
tenta
En CublyLieu : Changement de langue : français, et quod ipse
JohannePersonne : erat amasius
suusCorrection par-dessus, remplace : sumbo et quod
sunt circa triginta quinque anniDate : 1445.
Et dicit nichil aliud scire. Qua responsione
sic facta comparuit vir discretus
Johannes ColiniPersonne :
procurator predictus, exhibens et judicialiter
producens prout alias processus et informationes
contra
eamdemAinsi delatam sumptis et formatis, petens
et requirens eandem delatam
torqueriTerme : et questionari
etCorrigé de : bp ut veritas ab ore eius eruatur.
Quibus
sic actis, fuit prenominata
JohannetaPersonne : inquisita
ad locum tormentorum ducta, et deinde in
catamTerme : per spacium unius bone hore posita
et dimissa. Et inde per
bq prefatum
dominum viceinquisitorem interrogata et examinata
an veritatem dicti criminis heresis confiteri velit,
que respondit se de eodem crimine nichil
scire, preterquam id quod pre
janCorrigé de : jambr confessavit.
Ac inde a dicta cata remota et supra
quemdam scalam
bs ligata et inde
accetum per nares positum. Que fuit
per eundem dominum viceinquisitorem interrogata
prout jam dictum est. Que respondit
se de eodem crimine nichil aliud scire
nisi id quod jam sepiissime confessavit. Et
nichil
bt–pro tuncCorrection à la hauteur de la
ligne, remplace : prout–bt confiteri
noluitCorrigé de : voluitbu, sed
fuit
bv per eundem dominum viceinquisitorem
remissa et assignata ad eius primum
adventum nisi feriata
etcAbréviation. ad comparendum coram
eodem ad omnimodam veritatem dicti criminis
heresis dicendum et confitendum aut alias
in suo presenti processu ulterius via juris procedendum
et procedi videndum et audiendum perhemptorie et precise.
Datum et actum anno, die et loco quibus supra
presentibus ibidem venerabilibus viris dominis
Rolino
FabriPersonne : ,
Glaudio JordaniPersonne : vicario
MustruaciLieu : ,
Francisco de PaleriaPersonne : ,
Humberto de FleyerPersonne : ,
Johanneto
ColiniPersonne : de
BrentLieu : ,
Nycodo CochardiPersonne : sindico
predicte parrochie
MustruaciLieu : ,
Roleto de TurrePersonne :
de
ChallieLieu : ,
Johanne de FurnoPersonne : de
PalinLieu : , nobili
Nycodo MayorPersonne : et
Johanne TetazPersonne : , testibus
ad premissa vocatis et rogatis,
etcAbréviation.
[Signature :] JohannesÀ l’original : Joes de NantoPersonne : Seing/signe notarial
24 novembre 1480
IhesusPersonne : Centré
Sententia diffinitivaTerme : contra
Johannetam BarathierizPersonne : Aligné à droite
In nomine sancte et individue
Trinitatis, Patris, Filii et Spiritus Sancti, amen.
Nos frater
Johannes BlanchetiPersonne : ordinis
Predicatorum, heretice pravitatis in diocesibus
LausannensiLieu : et
SedunensiLieu : viceinquisitor generalis
per reverendum patrem fratrem
Thomam GogatiPersonne : ,
eiusdem ordinis et
conventus LausannensisOrganisation :
inquisitorem generalem
bw,
vicariusque in hac
parteAjout au-dessus de la
lignebx reverendi
in
ChristoPersonne : patris et domini domini
Benedicti de MonteferrandoPersonne :
miseratione divina
LausannensisOrganisation : episcopi et comitis,
auctoritate apostolica specialiter deputatus, contra
nonnullos de heresis crimine notatos et
diffamatos, et
pressertimAinsi per processum
contra te
JohannetamPersonne : relictam quondam
Johannis BarathierPersonne : de
BrentLieu : parrochie
MustruaciLieu : LausannensisLieu : diocesis,
hereticamTerme : ,
ydolatramTerme : et a fide catholica deviam,
ex quo nobis clarissime constat per
tuam legittimam confessionem factam
et pluries repetitam, ac per personam
publicam in scriptis fideliter redactam, luculenter
comperimus te,
Johannetam BarathierazPersonne : ,
hereticam supradictam, Deum omnipotentem
mundi redemptorem, virginem
MariamPersonne :
eius piissimam matrem, fidem catholicam,
sanctum baptisma, sanctam crucem totamque
curiam celestem et omnia que Dei sunt
infideliter abnegasse; preterea dyabolo
Dei adversario et humani generis inveterato
inimico in forma visibili apparenti in
suumCorrigé de : tuumby verum dominum et magistrum recepisse
et in posterioribus sui confecti corporis
in
signum homagiiTerme : turpiter obsculatam
fuisse, et quamplurima alia execrabilia
et auditu aborrenda crimina que pro
meliori subticentur commisisse et perpetrasse
et in eisdem criminibus per multa annorum
curricula
insoroduisseAinsi.
Eapropter
nos viceinquisitor prefatus et vicarius
in hac parte, premissis attentis et sedule
consideratis tuis
JohannetePersonne : culpis et
sceleribus nephandis, que in facto
dampnameCorrigé de : dampnatissimebz
heresis commisisti, nolentes quod his qui
nequam et nequior fiat propter impugnitatem
scelerum, ad nostram procedimus sententiam
diffinitivam in hunc qui sequitur modum :
Christique
nomine invocato, a quo omne rectum procedit
judicium, solum Deum pre occulis habentes,
non declinantes a dextris neque sinistris,
sed equo libramine librantes, ut de vultu
Dei nostrum procedat judicium, pro tribunali
sedentes, per hanc nostram diffinitivam
sententiam dicimus, pronunciamus, sententiamus,
declaramus
ca, diffinimus et
ordinamusAjout à la hauteur de la
ligne par une autre
maincb
cc te
JohannetamPersonne : hereticam,
ydolatram et
apostatamTerme : fore et esse
et tanquam impenitentem condempnamus
in hiis scriptis teque
brachio seculariTerme :
potestatis tamquam cadaver et membrum
putridum relinquimus per presentes,
declarantes autem et pronunciantes
omnia et singula bona que habes et
habere potuisti a tempore commissi criminis
esse et fuisse confiscata confiscataque pronuntiamus
prout jura volunt dividenda. In nomine Patris,
etcAbréviation.
cdData, lata et lecta est nostra presens diffinitiva sententia
ante et prope
castrum CastellariiLieu d’origine : ,
die XXIIIIta novembris
anno Domini Mo IIIIc LXXXmoDate : 24.11.1480, presentibus ibidem venerabilibus viris
dominis
Glaudio JordaniPersonne : ,
Johanne MugneriiPersonne : capellanoTerme : , nobili
ceviroCorrection par-dessus, remplace : viriscf cg Glaudio MajorisPersonne : ,
Roleto GravelliPersonne : ,
Johanne ChivalleriiPersonne : et
Johanne de FurnoPersonne : et pluribus aliis testibus,
etcAbréviation.,
et me
notarioTerme : subsignato.
[Signature :] PetrusÀ l’original : Pus MajorisPersonne : Seing/signe notarial
16 novembre 1480 (rédigé le 24)
chEgo,
Franciscus de PaleriaPersonne : , parrochie
Sancti SimphorianiLieu : diocesis
LausannensisLieu : ci, auctoritate imperiali notarius publicus curiarumque
illustrissimi principis et domini domini nostri
SabaudieOrganisation : ducis et venerabilis
et circumspecti viri domini officialis curie
LausannensisOrganisation : juratus, universis
et singulis presentibus et futuris notum serie presentium fiat atque
manifestum, quod cum
Johanneta BaraterizPersonne : relicta
Johannis BarateirPersonne :
de
BrentLieu : parrochie
MustruaciLieu : superius in presenti processu nominata,
detenta in
castro CastellariiLieu : dicte parrochie
MustruaciLieu : per venerabilem
virum fratrem
Johannem BlanchetiPersonne : viceinquisitorem prenominatum ipseque dominus viceinquisitor
cj occupatus fuerit certis aliis negotiis
concernentibus dictum suum officium, michi prefato
Francisco de PaleriaPersonne :
velut castellano dicti
castri CastellariiLieu : et jurato curiarum predictarum
dederit in mandatis et commisserit durante tempore, quo dictus dominus
viceinquisitor fuerit alibi et in dicto
castro CastellariiLieu d’origine : non
potuerit interesse, scilicet examinandi predictam
JohannetamPersonne : super
predicto casu criminis heresis super quo ipsa
JobannetaPersonne : detenta est ;
et ipsam
JohannetamPersonne : interrogari qui erant sui complices et socii
in dicta
sectaTerme : heresis : hinc et quod ego prefatus
Franciscus
de PaleriaPersonne : , volens obedire mandati dicti domini viceinquisitoris,
prenominatam
JohannetamPersonne : interrogavi quos complices habebat et qui
erant in eius societate quando dicta
JohannetaPersonne : erat in sectis
superius descriptis in suo proccessu faciendo opera hereticorum.
Quequidem
JohannetaPersonne : ex eius spontanea et libera voluntate
absque tortura et violentia sui corporis, michi prefato
FranciscoPersonne :
dixit et recognovit in presentia honestorum virorum
Petri
MajorisPersonne : et
Humberti de FleyelPersonne : dicte parrochie domicellorum et
notariorum, videlicet quod ipsa
JohannetaPersonne : delata vidit interesse et presentes esse
in duabus sectis hereticorum descriptis in predicto processu suo,
videlicet in sectis de
Prato de CheissierLieu : et de
CurnauzLieu : personas
subscriptas facientes opera que heretici in dictis sectis faciunt, videlicet
de noctePériode : la nuit : primo
Johannetum de TavelloPersonne : quem dixit ipsa
JohannetaPersonne :
ck–ComplicesNote dans la marge de gauche–ck esse amasium suum,
Johannem de SalesPersonne : ,
MermetamPersonne : relictam
Anthonii
RossierPersonne : de
BrentLieu : ,
Mermetam dictam PoncinazPersonne : ,
Jaquetum NycolletPersonne : quondam,
Roletum HognessazPersonne : et
BeatrixiamPersonne : eius uxorem quondam,
GuillimetamPersonne : cl uxorem
Johannis BacellynPersonne : antenati, omnes predicte parrochie
MustruaciLieu : , et
Johannem RossetPersonne : de
ChillionLieu : 9.
Et premissa prefata JohannetaPersonne : inquisita
asseruit esse vera mediante eius juramento jam per prefatum dominum viceinquisitorem
sibi prius prestito de veritate dicenda. Et prenominatas personas
dicta JohannetaPersonne : michi dicto FranciscoPersonne : repetivit easdem vidisse in predictis
sectis trina vice absque ulla variatione per eandem JohannetamPersonne : in premissis
quovismodo facta.
Datum et factum fuit predictum examen per
me prefatum FranciscumPersonne : notarium subscriptum in presentia testium superius
nominatorum in absentia prefati domini inquisitoris et de eius precepto,
die jovis ante festum Sancti ClementisPersonne : que fuit dies sexdecima
mensis novembris anno Domini Mo Illlc octuagesimoDate : 16.11.1480. De
quibus omnibus et singulis premissis prefatus dominus viceinquisitor
petiit sibi per me predictum Franciscum de PaleriaPersonne : notarium subscriptum
sibi fieri litteram testimonialem fidem facientem de premissis,
quam eidem feci signetoque meo manuali signavi sub sigillo prelibati
domini officialis curie LausannensisOrganisation : , cuius curie ego prefatus FranciscusPersonne : juratus
sum, in robur et testimonium premissorum veritatis. Datum quo ad
petitionem predicte littere testimonialis in castro CastellariiLieu d’origine : die XXIIIIta
dicti mensis novembris anno quo supraDate : 24.11.1480, etcAbréviation.
Curie LausannensisOrganisation : est
notariusÀ l’original : n idem
[Signature :] FranciscusÀ l’original : Fcus de PaleriaPersonne : Seing/signe notarial
10In processibus
Johannette CharrotonaPersonne : ,
Jaqueti NycolletPersonne : ,
Johannete BaratirezPersonne : ,
Petri RegisPersonne : , sunt IIII
or salvo pluri.
JohannetusÀ l’original : Jo de TavelloPersonne :
JohannesÀ l’original : Jo RossetPersonne : in processu Nycoleti,
CharotonaPersonne : , La BaratirezPersonne : ,
sunt tres de isto.
Résumé
Jeannette Barattier, de Brent, comparait le 6 novembre 1480 devant le vice-inquisiteur et représentant de l’évêque de Lausanne Jean Blanchet, au château du Châtelard. Le lendemain, après à la deuxième monition, elle avoue devant le juge, mentionnant un premier complice, puis est remise en prison. Le 13 novembre, suite à la troisième monition, l’inculpée poursuit ses aveux en évoquant le nom d’un autre homme. Le 14 novembre elle ratifie et poursuit ses aveux, en ajoutant un nouveau nom à la liste de ses complices. Ce même jour, le procureur de la foi, Jean Colin, demande la sentence interlocutoire afin de soumettre Jeannette à la question, laquelle sentence sera rendue par la cour et exécutée immédiatement par les officiers du châtelain, sans obtenir pourtant de nouveaux aveux de la part de l’inculpée. Le lendemain, Jeannette poursuit ses aveux devant le vice-inquisiteur et dénonce un quatrième homme comme complice, avant d’être à nouveau soumise à la torture, sans résultats évidents. Le 16 novembre, l’inculpée est examinée par le notaire François de Paleria, châtelain du château de Châtelard et juré de la cour du duc de Savoie et de la cour de l’official épiscopal de Lausanne, agissant ici comme juge délégué par le vice-inquisiteur pendant son absence temporaire. Selon la lettre testimoniale rédigée par ledit châtelain, Jeannette aurait alors avoué spontanément et dénoncé huit autres personnes (4 hommes et 4 femmes), en ratifiant trois fois ses aveux. Ce sont ainsi 12 personnes (8 hommes et 4 femmes) qui ont été dénoncées au cours de ce procès. La sentence finale est rendue par la cour, présidée à nouveau par le vice-inquisiteur Jean Blanchet, le 24 novembre. Selon la sentence, lue ce même jour devant le château de Châtelard, Jeannette est condamnée à la confiscation de ses biens et à la remise au bras séculier pour être punie.