check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 20-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, by Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega and Martine Ostorero

Citation: SDS VD D 1 20-1

License: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Jean Gallot, de Corsier-sur-Vevey

1484 February 21 – March 6. Château d’Attalens

Jean Gallot, de Corsier, comparait le 21 février 1484 au château d’Attalens devant Damien Berruyer (« Berruerii »), vice-inquisiteur et représentant de l’administrateur de l’évêché de Lausanne et doyen de Sion. Après la deuxième monition, l’inculpé avoue et dénonce deux personnes déjà brûlées (son frère et sa belle-sœur). Le 24 février, suite à la troisième monition, Jean poursuit ses aveux et dénonce deux autres personnes (un homme et une femme). Le lendemain, après la quatrième monition, l’inculpé refuse de continuer ses aveux ; le procureur de la foi demande alors à la cour de l’interroger sur plusieurs articles. Le 26 février, après avoir entendu les réponses aux susdits articles, le procureur de la foi demande la sentence interlocutoire afin de soumettre l’inculpé à la question, laquelle sentence sera rendue par la cour ce même jour et exécutée immédiatement. Jean confirme alors ses aveux et dénonce quatre hommes comme complices. Au total, Jean Gallot mentionne 7 complices (5 hommes et 2 femmes). Le 4 mars, le procès est clos et la cour assigne les parties au 6 mars pour entendre la sentence dans l’église d’Attalens.

Les procès de Jaquet de Panissère (SDS VD D 1 14-1 : ACV, Ac 29, p. 228–258), Jordana de Baulmes (SDS VD D 1 15-1 : ACV, Ac 29, p. 208–227), Claude Bochet (SDS VD D 1 16-1 : ACV, Ac 29, p.  264–275), Jean Poesiouz (SDS VD D 1 17-1 : ACV, Ac 29, p. 301–312), Jeannette Barattier (SDS VD D 1 18-1 : ACV, Ac 29, p. 276–300), Antoine de Vernex (SDS VD D 1 19-1 : ACV, Ac 29, p. 313–327) et Jean Gallot (SDS VD D 1 20-1 : ACV, Ac 29, p. 333–348) ont tous été intentés entre 1477 et 1484. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique, après la première vague des années 1448–1449.

Le procès de Jean Gallot occupe les pages 333 à 348 du registre Ac 29. On trouve une note sur la page de garde de l’ancien « dossier Gallot », tandis que le verso de la page est resté vierge. Le procès-verbal à proprement parler débute à la page 335 pour finir à la page 341. Les pages 342 à 347 n’ont pas été utilisées. La dernière page de l’ancien dossier comporte trois inscriptions, dont deux rassemblent celles du dos de l’ancien « dossier Barratier ». Les actes du procès de Jean Gallot ont été signés par Humbert de Gerdil ; cependant, nous ne pensons pas qu’il en soit l’auteur parce que le premier procès-verbal indique clairement comme notaire un certain Rodolphe Macri, bourgeois de Corsier. Comme tout le procès relève de la même main, y compris ce premier interrogatoire, il faut sans doute attribuer sa rédaction à Rodolphe Macri. Humbert de Gerdil a donc simplement apposé sa signature au procès-verbal déjà rédigé. La plus grande partie des annotations en marge proviennent de la main qui a rédigé le reste du procès-verbal. Cependant, la page 338 comporte quatre annotations d’une main inconnue, probablement rajoutées lors d’une lecture plus tardive.

Edition Text

[Registratur’s sign on the left margin in a hand of the 20th century:] 1484, février–marsDate: 1.2.1484 – 31.3.1484

Processus Johannes GallotPerson: parrochie de CorsiePlace: mandamenti de AtthalenPlace: LausannensisPlace: dyocesis de anno Domini Mo CCCCo LXXXIIII de mensibus februarii et marciDate of origin: February 1484 – March 1484. Right

[p. 334]Page break

[p. 335]Page break

JhesusPerson: Centered

Processus ex mero sacre inquisitionis fidei officio instantique eiusdem sacre fidei procuratoreTerm: formatus contra et adversus Johannem GallotPerson: parrochie de CorsiePlace: mandamenti de AtthalenPlace: LausannensisPlace: dyocesis.Right

21 février 1484

Anno Domini Mo CCCCo octuagesimo tercio et die XXI mensis februariiDate of origin: 21.2.1484, in dicto castro de AtthalenPlace of origin: sequitur inquisitio seu inquisitionalCorrected from: inquisitionalisa processus, qui et que fiunt et fieri proponunt per me Rodulphum b MacriPerson: burgensemTerm: CorziatiOrganisation: et dicte sacre fidei inquisitionis officii scripbam de mandato venerabilis religiosi fratris Damiani BerrueriiPerson: 1 ordinis fratrum PredicatorumOrganisation: , in dyocesi LausannensiPlace: c–viceinquisitorem generalemCorrected from: viceinquisitorisTerm: generalis–c per reverendum patrem fratrem Franciscum GranetPerson: 2 eiusdem ordinis, sacre theologie egregium professorem, in dyocesi LausannensiPlace: , GebennensiPlace: et SedunensiPlace: sacre fidei inquisitorem generalem vicariumque in hac parte reverendi domini d–Johannis BalisteriiPerson: 3 administratoris episcopatus LausannensisOrganisation: , decani SedunensisOrganisation: Addition inline in another hand–d4, contra et adversus Johannem GallotPerson: parrochie de CorsiePlace: eiusdem dyocesis LausannensisPlace: inquisitum, superius intitulatum. Qui de mandato prefati domini viceinquisitoris captus extitit et in carceribus castri de AtthalenPlace: in dicta parrochia tamquam de fide suspectus notatusque et vehementer diffamatusTerm: de dampnatoTerm: heresis crimineTerm: .
Quiquidem JohannesPerson: existens et personaliter constitutus coram prefato domino viceinquisitore omni carceris vinculo solutus ac per eundem examinatus et interrogatus eius mediante juramento in ipsius viceinquisitoris manibus et ad sancta Dei euvangelia corporaliter tacta prestito tamquam principalis in facto suo et ut testis in facto alieno, vedelicetCorrected from: videlicete primo an sciat causam sue detentionis, prius sibi appositis quomodo Ecclesia numquam claudit gremium redeunti nec peccati venia penitentis quovis tempore denegatur ; qui dixit quod nescit.
Deinde paulo post advisitatusNotable spelling dicit quod ita, quia castellanusTerm: eiusdem castri sibi dixit quod ipse erat captus pro heresis crimine.

Item interrogatus an habeat aliquos emulos seu malivolos in dicta parrochia de CorsiePlace: nec in circumvicinis locis, qui dixit quod non.

Item interrogatus an umquam per aliquem seu aliquos crimen heresis fuerit sibi improperatum, qui respondit quod non.

Item interrogatus an sciat fidem catholicam, dixit se scire Pater Noster et Ave Maria. Credo dixit se nescire neque Benedicite.

[p. 336]Page break

Item interrogatus an in quolibet festo sancto PascheTerm: Date: floating holiday fuit confessus et eucaristie sacramentum, ut moris est unicuique fideli christiano, receperit, dixit quod sic. Et dixit se nichil aliud scire, pronunciando et dicendo hec verba : « Utinam essem perfectus hereticusTerm: et ita malus si umquam fuerit aliquis, quia dicerem vobis veritatem pro leviori experditione mea ».

Interrogatus si aliqua alia velit dicere, eidem presentando misericordiam Ecclesie et monendo eundem pro secunda monitione. Quiquidem dicit : « NonAddition above the linef aliud dicam, etiam si deberetis me excoriare », jurando per Deum se esse innocentem et nichil scire de crimine heresis.
Qua propter auditis verbis per dictum JohannemPerson: prolatis, instante procuratore fidei fuit assignatus ad quartam horam post meridiemDuration: afternoon. Et hoc pro secunda monitione, g–presentibuse domino Petro de ClausuloPerson: , domino Petro de BorelloPerson: , domino Anthonio MichodiPerson: curatoTerm: dicti loci de AtthalenPlace: , domino Johanne MichodiPerson: , domino Johanne HenriciPerson: , nobili viro Nycodo TibiePerson: ballivoTerm: LausannensiPlace: , nobili Francisco JulliariPerson: et Anthonio BachellardiPerson: .Addition inline in another hand–g

21 février 1484, plus tard

Anno quo supra, die et hora quarta post meridiemDuration: afternoonDate of origin: 21.2.1484 idem Johannes GallotPerson: instante procuratore fidei et vigore assignationis comparuit coram domino viceinquisitoriNotable spelling. Quiquidem viceinquisitor semper eidem misericordiam ecclesiasticamIn the original: ecclesiam presentando, dixit eidem JohanniPerson: , si esset advisatus et si aliqua vellet dicere de crimine pro quo detinebatur et inculpabatur. Quiquidem Johannes GallotPerson: dixit prout sequitur :

Et primo quod sunt tres anni salvo pluriDate: 1481 ipso existente in quadam tristicia seu malenconia, et hoc racione paupertatis, itinerando in dicta parrochia sua in quodam loco vocato In Cresto de SalesPlace: . Et incontinenti reperit Ginodum GallotPerson: et eius uxoremPerson: , combustos, quih dixerunt eidem JohanniPerson:  : « Opportet quod nos vadamus ad domum fratris nostri ad procurandum sibi aliquod malum domui sue ».
Interrogatus qua de causa volebant et dicebant alii sibi velle procurare malum, dixit quod eos non interrogavit, nec fuerunt in predicta domo.

i–introitusMarginal note in the left margin–i Item modico successu temporis idem Johannes GallotPerson: ivit ad quondam locum vocatum AfforaPlace: 5 pro lignis j–colligendum Corrected from: colligendis–j. Et incontinenti, ipso existente in malenconia, reperit dyabolum in specie unius hominis habensCorrected from: habentisk vestem brevem quasi nigri coloris. Quiquidem dyabolusTerm: eidem JohanniPerson: dixit : « Johannes GallotPerson: , tu es tristis, [p. 337]Page breakdolens et pauper. Si velis michi credere, faciam te divitem. Sed opportet quod facias michi homagiumTerm:  ». Quod et fecit sine ulterioribus verbis. Et quia dictus JohannesPerson: erat pauper l, dyabolus m–tributumMarginal note in the left margin–m promisit sibi dare qualibet ebdomadaRepeated duration: 1 week unum grossum, et dictus JohannesPerson: sibi promisit dare in signum veri homagii qualibet septimana unum denariumCurrency: 1 penny pro homagio. Quod et hoc fecit n–semel tantumAddition inline in another hand–n.

Item interrogatus per prefatum dominum viceinquisitorem de modo faciendi homagium et forma, dixit instigante et consulente o–Nomen dyaboliTerm: Marginal note in the left margin–o dyabolo : « Dixi in hec verba : Ego, Johannes GallotPerson: , nego Deum omnipotentem, virginem MariamPerson: et quidquid de Deo est, et te dyabolum, vocatum GrabrierPerson: 6, recipio in magistrum meum ».
Et cum magis fuerit super confessatum per ipsum, et sponte nichil aliud voluit dicere, sed dicit : « Habeatis pacientiam, quia aliud nonAddition above the line in another handp feci ne scio ». Quare instante procuratore fidei fuit assignatus pro tercia monitione ad diem XXIIII dicti mensis februariiDate: 24.2.1484, presentibus q–dominis Anthonio MichodiPerson: curato dicti loci de AtthaleniPlace: , Petro de ClausoPerson: , Petro de BorelloPerson: , Johanne MichodiPerson: , Johanne HenriciPerson: presbyterisTerm: , nobilibus et discretis r Nycodo TibiePerson: ballivo LausannensiPlace: , Francisco JulliardiPerson: , Anthonio BachellardiPerson: Addition inline in another hand–q.

24 février 1484

Anno et die XXIIII dicti mensis februariiDate of origin: 24.2.1484, vigore assignationis comparuerunt dicti, procurator fidei et dictus Johannes GallotPerson: , et per prefatum dominum viceinquisitorem monitus pro tercia monitione, eidem presentando misericodiam Ecclesie, idem viceinquisitor dixit eidem JohanniPerson:  : « Johannes GallotPerson: , prout dixi tibi, poteris salvare animam, corpus, honorem et bona solum quod velis dicere puram et meram veritatem ». Et precepit eidem dicere sub juramento per presens sibi prestito et dato.
Et primo dixit quod omnia per ipsum superius confessata sunt vera et hoc in periculum anime sue.
Deinde interrogatus super nonnullis per ipsum superius confessatis, quod omnimodam respondeat veritatem, dixit se paratum respondere.

Et primo super eo quia interrogatus fuit, si quolibet anno confessus fuerit in Ebdomada SanctaDate: floating holiday prout decet verum christianum suo proprio sacerdoti omnia peccata sua, et istud peccatum ydolatrie, dixit et respondit quod a tempore quo fecit homagiumTerm: predicto eius magistro dyabolo, quolibet anno confessus est omnia peccata sua, dempto isto peccato ydolatrieTerm: .
Et interrogatus quare non confitebatur istud peccatum sicut et alia peccata, dixit quod hoc fecit ex precepto dicti dyaboli, magistri sui.

Item interrogatus si quolibet anno etiam post dictum homagium et confessionem factam receperit corpus ChristiTerm: , et quomodo usus est, dixit quod recepit prout alii boni christiani, sed ex precepto [p. 338]Page breakdicti magistri dyaboli duabus vicibus sacro ipso corpore Christi recepto manibus suis pollutis ipsum ab ore extraxit. Deinde juxta domum suam propriam in quodam rivullo aque progessit. Et hoc dixit fecisse ex precepto magistri sui.

s–Nomen dyaboliMarginal note in the left margin–s Item dixit quod quando fecit homagium predicto magistro suo vocato GrabrierPerson: , ipse dyabolus sibi apparentem erat in specie unius hominis, et quando probuit t–HomagiumMarginal note in the left margin–t consensum de faciendo sibi homagium, ipse dyabolus illico et incontinenti conversus est in speciem unius cattiTerm: , quem obsculatus est in posterioribus. Que posteriora erant callida u.

Item interrogatus de censu et tributo sibi promisso per dictum dyabolum, si receperit, dixit quod numquam recepit nisi semel, videlicet tres grossos. Et ipse dictus JohannesIn the original: Jo GallotPerson: in signum veri homagii inmediate post homagium sibi factum, dedit eidem dyabolo unum capriolum, circa festum PentechostisTerm: Date: floating holiday sibi dyabolo portatum per prefatum JohannemPerson: juxta unam parvam aquam prope domum in qua habitabat. Et dictum censum numquam solvit nisi semel.

Item interrogatus siAddition above the linev, post dictum homagium factum eidem dyabolo vocato GrabrierPerson: , quid idem dyabolus eidem precipiebat seu precepit, dixit quod idem magister w–Precepta dyaboliMarginal note in the left margin–w suus sibi et suis complicibus precipiebat quod facerent multa mala.
Interrogatus que mala, dixit nocere hominibus, animalibus, etcAbbreviation. Tamen dixit se nichil fecisse nec umquam alicui nocuisse. Item ulterius dixit quod dyabolus eidem precepit ire ad sectamTerm: hereticorum.
Interrogatus x–Prima sectaMarginal note in the left margin–x si hoc fecerit, dixit quod sic.
Interrogatus in qua prima secta fuit, dixit in quodam loco vocato PerrealPlace: Language change: French7.
Interrogatus qua die et hora et quomodo ivit de dieDuration: day, dixit quod quadam die jovisDuration: Thursday circa horam novam noctisDuration: night. Dixit etiam quod ivit pedes.
Interrogatus quomodo poterat videre, dixit quod mediante quodam lumines y–modicum obscurosCorrection inline, replaces: modus obscuro–y.
Interrogatus qui erant presentes, dixit quod non erant in ista z–ComplicesMarginal note in the left margin–z prima secta nisi Ginodus GallotPerson: et uxorPerson: sua, qui postea fuerunt combusti, PhilippaPerson: , uxor Johannis PictierPerson: de GrangiisPlace: .
Interrogatus si ibidem erat magister suus, dixit quod sic.
Interrogatus quid ibidem faceruntNotable spelling in ista prima secta, dixit quod biberunt vinum et comederunt carnes, panem apportatum [fuit]Omission, restored by analogyaa per dictum Johannem GallotPerson: et eius uxoremPerson: 8.
Interrogatus que carnes erant, dixit quod carnes vituli, prout sibi videbatur.
Interrogatus quid post illam comestionem fecerunt, dixit quod recesserunt quilibet ad domum suam.
Interrogatus de ab–Secunda sectaMarginal note in the left margin–ab secunda secta ubi fuit tempta, dixit in quodam [loco]Omission, restored by analogyac vocato ad PerevernogePlace: Language change: French9.
Interrogatus quid ibi fecerunt, dixit quod sicut in prima secta et cibaria aportata fuerunt per superius nominatos.
Interrogatus quid pro parte sua, dixit quod nichil portavit nec portabat.
Interrogatus quomodo ibat ad sectam, cum locus secte sit remotus a domo sua, dixit quod mediante quodam baculo sibi traditto per dictum suum magistrum.

[p. 339]Page break

Interrogatus si sibi tradiderit aliquid aliud cum baculoTerm: et ubi est dictus baculus, dixit quod dyabolus nichil aliud ibi tradidit nisi dictum baculum. Et quod dictus baculus est in domo sua cum certis lignis et quod non poset reperiri nisi per ipsum JohannemPerson: .
Interrogatus qui erant ex suis complicibus in dicta secta et quos realiter vidit, dixit quod vidit jam superius nominatos. Et primo ae–ComplicesMarginal note in the left margin–ae Johannem GallotPerson: fratem suum et uxoremPerson: suam videlicet dicti JoahhnisIn the original: Jo GallotPerson: , combustos, Johannem RumyCorrection inline, replaces: RunyafPerson: de GrangiisPlace: parrochie de AtthalenPlace: . Et dixit se non vidisse alios et quod numquam fuit nisi in istis duabus sectis. Et istud dixit in periculum anime et cum juramento in hec verba : « Per Deum, nescio aliud ».
Interrogatus de preceptis dyaboli, dixit ut superius, videlicet quod dyabolus eisdem multa mala facere precepitCorrected from: ag, sed ipse nulli nocuit ; presentibus quibus supra.

25 février 1484

Anno quo supra et die XXV eiusdem mensis februariiDate of origin: 25.2.1484, idem JohannesIn the original: Joes GallotPerson: per prefatum dominum viceinquisitorem ah–et etCorrected from: et–ah monitus pro quarta et ultima monitione, eidem presentando misericordiam Ecclesie ut supra, etiam vigore juramenti sibi prestiti dixit : « Interrogetis me quantum volueritis, quia nichil a me habebitis et sufficiat que dixi vobis ».
Interrogatus si recordetur de superius confessatis per ipsum et ista sive illa per ipsum confessata sint vera, dixit quod sic.
Interrogatus si fuerit in aliquibus preter quam ai–in inCorrected from: in–ai suo processu superius nominatis sectis, dixit quod non.
Interrogatus de baculo sibi traditto per dictum suum magistrum, ubi est et quod meram dicat veritatem, dixit : « Vere, ego nescio ». Et dixit : « Si permittatis me abire, ego aportabo vobis ».
Auditis istis, petiit procurator fidei ipsum Johannem GallotPerson: respondere ad formam super nonnullis per ipsum procuratorem producendum aut questioni subiciendum, donec et quousque ab ore suo veritas eruatur. Istud petit visis informacionibus sumptis contra eundem JohannemPerson: , visis etiam variacionibus suis. Quiquidem JohannesIn the original: JoesPerson: dixit : « Nichil aliud scio, excorietis me ». Qua propter fuit idem JohannesIn the original: JoesPerson: assignatus ad audiendum proponenda per prefatum procuratorem ad diem crastinamDate: 26.2.1484 ; presentibus quibus supra.

26 férvire 1484

Anno quo supra et die XXVI vigoreDate of origin: 26.2.1484 assignacionis comparuerunt JohannesIn the original: Joes GallotPerson: ex una parte et procurator fidei ex altera, petens ipse procurator fidei responderi ipsum JohannemPerson: , et ipse JohannesIn the original: JoesPerson: se ad singula responsurus.

Sequitur ea que petit ipse procurator fidei, petit ipsum responderi puram et meram veritatem, alioquem petit torqueriTerm: .Right

Et primo qua de causa ipse JohannesIn the original: JoesPerson: intravit sectam et quis eundem posuit in predicta secta.
Secundo quomodo fecit homagium dicto dyabolo et quo nomine vocatur. In quo loco, in qua specie sibi apparuit.
Tercio modo et forma negationis Dei et fidei.
Quarto quid dedit dyabolo predicto [p. 340]Page breakde corpore proprio aut si dederit censu ; et quid post mortem.
Sexto10 fuit in diversis sectis, in quibus et de tempore, quodCorrected from: quotaj sunt anni quibus intravit sectam.
Septimo qua die et hora ivit ad secCorrection overwritten, replaces: paktam et quo lumine utuntur.
Octavo quos actus fecit et faciunt predicti heretici, et quid dyabolus eisdem precipit.
Nono quantis vicibus fuit in sectis et quos realiter ibidem vidit et cognovit.
Decimo quid dyabolus eidem precipiebat et suis complicibus.
Undecimo si quolibet anno confessus fuerit suo proprio sacerdoti omnia peccata sua, et istud peccatum ydolatrie.
Duodecimo si sacrum corpus Christi quolibet anno receperit et quomodo usus est.
Terciodecimo a quo tempore non vidit magistrum suum et quid in ultimis verbis dyabolus eidem JohanniPerson: dixit.
Quartodecimo qua de causa quoniam scivit se ita peccasse contra Deum et fidem catholicam, quare non venit ad confessionem.

Petit procurator ad ista superius proposita ipsum Johannem GallotPerson: responderi.Left

Responsio predicti JohannisIn the original: Jois GallotPerson: Centered

Ad primum ubi queritur qua de causa, respondet quia etiam in maxima necessitate et se reperit in loco superius nominato et fecit prout al–Nota de variacionibus introitus per eum jam superius dictisMarginal note in the left margin–al jam confessus est. Et in crastinum super isto primo articulo dixit quod frater suus Ginodus GallotPerson: , videns paupertatem dicti eius fratris, quadam die prope domum suam dixit eidem frater : « Tu es pauper, si velis michi credere, ducaberis ». Et post plurima verba idem Johannodus GallotPerson: duxit eumdem JohannemIn the original: JoPerson: ad locum quemdam vocatum PerreauzPlace: Language change: French. Et ibidem [apparuit]Omission, restored by analogyam dyabolum qua supra in suo processu.
Ad secundum, tercium et quartum respondet ut prius, ad quintum, sextum, septimum, octavum, nonum, decimum usque ad ultimum respondet ut prius.

Visa prima confessione que non fuit confestim facta, viso juramento sibi dato, visa gracia sibi presentata, visis informacionibus contra eundem sumptis, visis variacione de introitu dicte secte et pluribus aliis, idem procurator fidei petit per corpus suum proprium examinari et interloqui. Quibus auditis, de consilio discretorum 11.
Nos frater Damianus BerrueriiPerson: , viceinquisitor, processimus ad sentenciam interloqutoriam, que talis est et sequitur secundum formam juris et ad peticionem procuratoris fidei racionaliter requirentis et petentis ; presentibus quibus supra.

Pen and ink drawingChristiPerson: nomine invocato a quo omne rectum judicium procedit, non declinantes a dextris neque a sinistris, sed equo libramine ut de vultu Dei nostrum [p. 341]Page breakprodeatCorrection above the line, replaces: prediatan judicium et occuli nostri videant equitatem, audita fama, auditis clamoribus contra te Johannem GallotPerson: laborantibus, visis indiciis ac ao per te confessatis et viriacionibusCorrected from: variacionibusap atque perjurio, ac blasphemiaTerm: que etiam coram nobis sepius prolata, et mendaciis, de consilio peritorum te questioni subiciendum condempnamusAddition on the right margin" by insertion markaq, donec et quousque veritas ab ore tuo eruatur, citra tamen sanguis effusionem et membrorum mutilacionem de quibus expresse protestamur. In nomine Patris12.

Lata fuit hec sentencia per dominum viceinquisitorem die qua supraDate of origin: 26.2.1484. Qua lata, petiit ipse procurator fidei exequi et dari exequcioni.
Deinde ipse dictus JohannesPerson: fuit ductus ad aulam magnam dicti castri ; et dum ducebatur ad predictum locum dicte torture, dixit idem JohannesPerson:  : « Per Deum, nichil aliud habebitis a me », et : « Habeatis pacientiam ». Ac tamen per dominum castellanum et nonullos alios fuit ligatus a tergo, et ligatis manibus rogavit ipsum non torqueri, se offerens omninodam dicere veritatem. Qua propter non fuit tractus nec in corpore molestatus, sed fuit assignatus, quia erat hora octava de mane, ad horam decimamDuration: morning.

26 février 1484, plus tard

Hora decimaDuration: morning coram superius nominatis dixit idem JohannesIn the original: Joes GallotPerson: coram ar–ComplicesMarginal note in the left margin–ar superius nominatis : « Ecce domine viceinquisitor et vos domini, nec timore, nec amore, sed pro veritate dico duo : primo omnia superius per me confessata sunt vera. Et ultra obmisi unum, videlicet super complicibus meis ; in sinagogisTerm: dyaboli vidi superius nominatos et Johannem Millioz antennatumPerson:  ». Et dixit ipsum vidisse tantum modo in una secta, videlicet in ultima. Item Vuillelmum BerruyerPerson: as–Nota contra Vuillelmum BerruerPerson: de ChardonaPlace: Marginal note in the left margin–as filium Mermeti BerrueyerPerson: de ChardonaPlace:  ; item Petrum DecimatorisPerson: filium quondam Johannis DecimatorisPerson: , qui fuit combustus, de ChardonaPlace:  ; item vidit in dicta secta Petrum DecimatorisPerson: filium quondam Johannis Decimatoris antenatumPerson: , qui vocatur parvus PetrusPerson: de ChardonnaPlace: , et dixit in periculum anime sue alios non scire nec vidisse. Sed petiit amplius non ipsum interrogari, sed omninodam in suo processu facere conclusionem, dicendo ulterius : « Si dicerem vobis aliqua alia, non essent nisi mendacia, et supplico pacientiam habeatis ». Auditis istis, fuerunt assignati procurator fidei et ipse JohannesPerson: ad concludendum in dicto processu ad quartam mensis marciiDate of origin: 4.3.1484.
Quiquidem comparuerunt, et fuit interrogatus dictus JohannesIn the original: JoesPerson: [si]Omission, restored by analogyat velit aliquod dicere in oppositum contra dictum procuratorem et si velit quod fiat conclusio in suo processu, dixit quod sic. Et sibi procurator fidei petiit concludi. Qua propter per ipsum viceinquisitorem fuerunt assignati ad diem VI huius mensisDate of origin: 6.3.1484 in ecclesia de AthallenPlace: , audituri sentenciam domini viceinquisitoris ; presentibus quibus supra.

[Signature:] notarius Humbertus de GerdiliPerson:
Notarial sign

[p. 342]Page break

[p. 343]Page break

[p. 344]Page break

[p. 345]Page break

[p. 346]Page break

[p. 347]Page break

[p. 348]Page break

au–Materia valisAddition at the top of the cover–au

av–JohanneesIn the original: Jo Chapuys alias AymbazPerson: et JohannesIn the original: Jo CoiretPerson: .Addition at the bottom of the cover–av

Notes

  1. Corrected from: inquisitionalis.
  2. Deletion by strikethrough: off[icii].
  3. Corrected from: viceinquisitorisTerm: generalis.
  4. Addition inline in another hand.
  5. Corrected from: videlicet.
  6. Addition above the line.
  7. Addition inline in another hand.
  8. Deletion by strikethrough: d.
  9. Marginal note in the left margin.
  10. Corrected from: colligendis.
  11. Corrected from: habentis.
  12. Deletion by strikethrough: dyabolus.
  13. Marginal note in the left margin.
  14. Addition inline in another hand.
  15. Marginal note in the left margin.
  16. Addition above the line in another hand.
  17. Addition inline in another hand.
  18. Deletion by strikethrough: o.
  19. Marginal note in the left margin.
  20. Marginal note in the left margin.
  21. Addition inline in a later hand: et postea dixit frigida.
  22. Addition above the line.
  23. Marginal note in the left margin.
  24. Marginal note in the left margin.
  25. Correction inline, replaces: modus obscuro.
  26. Marginal note in the left margin.
  27. Omission, restored by analogy.
  28. Marginal note in the left margin.
  29. Omission, restored by analogy.
  30. Deletion by strikethrough: Peregerne.
  31. Marginal note in the left margin.
  32. Correction inline, replaces: Runy.
  33. Corrected from: .
  34. Corrected from: et.
  35. Corrected from: in.
  36. Corrected from: quot.
  37. Correction overwritten, replaces: p.
  38. Marginal note in the left margin.
  39. Omission, restored by analogy.
  40. Correction above the line, replaces: prediat.
  41. Deletion by strikethrough: parte.
  42. Corrected from: variacionibus.
  43. Addition on the right margin" by insertion mark.
  44. Marginal note in the left margin.
  45. Marginal note in the left margin.
  46. Omission, restored by analogy.
  47. Addition at the top of the cover.
  48. Addition at the bottom of the cover.
  1. Damien BerruyerPerson: est en 1464Date: 1464 déjà vicaire de l’inquisiteur Victor MassenetPerson: . Il instruit à FruencePlace: le procès contre Perrissone GappitPerson: (ACV, Ac 29, p. 160–179).
  2. François GranetPerson: est nommé inquisiteur dès 1484Date: 1484. En 1481Date: 1481, il agit comme vicaire de l’inquisiteur Thomas GogaPerson: à NeuchâtelPlace: dans les procès de quatre hommes (Hansen 1901, p. 499–500 ; Modestin 2016). Dix-huit ans plus tard, il est mentionné dans un document comme étant dans l’entourage de Victor MassenetPerson: (Reymond 1918, p. 37). En même temps que François GranetPerson: , cette source cite également Jean BlanchetPerson: , qui est vice-inquisiteur 1480 à 1482Date: 1.1.1480 – 31.12.1482 ; il instruit les procès de Jean PoesiouxPerson: , Jeannette BarattierPerson: et Antoine de VernexPerson: .
  3. Jean BalisteriPerson: est doyen de SionOrganisation: à partir de février 1483Date: February 1483. Avant la mi-novembre de la même année, l’évêque de LausanneOrganisation: , Benoît de MontferrandPerson: lui amodie les revenus de son évêché et le nomme vicaire général (HS, 1/4, p. 242). Serait-ce lui qui fait emprisonner pour acte d’hérésie un homme à OuchyPlace: en 1487Date: 1487 (ACV C VI f 53) ?
  4. Ajouté plus tard dans un espace laissé en blanc.
  5. N’a pas pu être identifié ; toutefois, « Afforets », « Affores » est un lieu-dit répandu qui se compose de « ad » et de « forestus » – forêt et qui doit signifier près de la forêt. Peut-être Les RaffortsPlace: , entre OronPlace: et ThioleyresPlace: .
  6. A rapprocher de GrabierPerson: , nom du démon mentionné dans le procès d’Antoine de VernexPerson: en 1482Date: 1482 (SDS VD D 1 19-1 : ACV, Ac 29, p. 320).
  7. N’a pas pu être identifié.
  8. Il ne s’agit certainement pas de l’accusé, mais de son frère et de sa belle-sœur mentionnés plus haut.
  9. Eventuellement « PerevuatPlace:  », « PerreyvuatPlace:  », sur la commune de BossonnensPlace: .
  10. Le cinquième point manque.
  11. La phrase s’arrête brusquement.
  12. La sentence s’arrête ici, il devrait suivre etcAbbreviation.